Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արցախի, Հայաստանի տարբեր շրջաններում ու հայկական պետություններից դուրս սփռված հադրութցիների անձնական տվյալների մասին միասնական բազա  ունենալու անհրաժեշտության միտքը հանգիստ չի տալիս Հադրութ համայնքի ղեկավարին։  Սոցիալական աջակցության համար պետական ու ոչ պետական մարմինները, անհատները, ընկերությունները հաճախ են դիմում Վահան Սավադյանին՝ ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից օկուպացված Հադրութի բնակիչների ցուցակները ստանալու համար։

«Պետք է լինի մի համակարգ, որտեղ ներառված լինեն Հադրութի շրջանի բնակիչների, նրանց գտնվելու վայրի, ունեցած գույքի, կարիքների և այլնի մասին տեղեկություններ։ Ինձանից հաճախ են ուզում օրինակ դպրոցական հադրութցիների տվյալները, զոհվածների ընտանիքների տվյալները։ Այդ համակարգում տվյալները կլինեն ամբողջական՝ ֆիլտրելու հնարավորությամբ»,-Panorama.am-ի հետ զրույցում մանրամասնում է Սավադյանը։

Նա այսօր էլ մշտական կապի մեջ է իր ղեկավարած քաղաքի ու համանուն շրջանի տարբեր գյուղերի բնակիչների հետ։ Հայկական քաղաքում մինչ պատերազմն ապրում էր 1200 ընտանիք, հիմա Արցախում են մնացել ընտանիքներից 390-ը։  Հաշվել է՝ Հադրութի բնակիչների 35 տոկոսն Արցախում է ապրում, 50-55 տոկոսը Հայաստանում է, մյուսները հեռացել են ուրիշ երկրներ, հիմնականում հեռացել են ընտանիքներով։ Սավադյանը ցավով է նշում, որ հեռացողներ առաջիկայում դեռ կլինեն, քանի որ տուն ու տեղ կորցրած մարդիկ դրական փոփոխություններ չեն տեսնում, ակնկալիքներ չունեն, բնակարանն էլ կունենան լավագույն դեպքում երկու տարուց։

«Այս համակարգը կարելի է ընդլայնել ու ընդգրկել Արցախի մյուս շրջաններից տեղահանված բնակիչների տվյալները։ Այն պետք է ունենա տվյալները լրացնելու, թարմացնելու հնարավորություն։ Օրինակ, մի ընտանիքում երեխա է լույս աշխարհ գալիս, մեկը համայնքն է փոխում»,-ասում է նա։

Այսօր գործում է hadrut.am  կայքը, որի շնորհիվ արդեն շատ հադրութցիների տվյալներ են հավաքագրվել։  Սակայն կայքի հնարավարությունները սահմանափակ են։ Տարբեր կազմակերպություններին, անհատներին հղած նամակներին դրական պատասխան չի եղել։

«Մեկ էլ reArmenia-ն արձագանքեց, չգիտեմ՝ որտեղից էին հավանել, զանգեցին, ասացին՝ հավանել ենք Ձեր նախաձեռնությունը։ Հավաքույթ արեցին, ես մասնակցեցի, ծրագրավորողների հետ հանդիպեցի, որոնք խոստացան աջակցել անվճար»,-ասում է Սավադյանը՝ նշելով, որ օրինակ, կա մի ընկերություն, որը պատրաստ է իրենց ուզած համակարգը պատրաստել ու հանձնել 2 մլն դրամ գումարի դիմաց։

Հադրութ համայնքի ղեկավարն ապրում է Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտում։ Գրեթե ամեն օր հանդիպում, հեռախոսով զրուցում է հադրութցիների հետ, լսում նրանց խնդիրների, հոգսերի, փոքրիկ հաջողությունների մասին։

Մինչ 2020 թվականը՝ աշնան այս օրերին հադրութցիները քիթ սրբելու ժամանակ չունեին, զբաղված էին իրենց աճեցրած բերքն ու բարիքն ամբարելով, ձմռանը պատրաստվելով։ Այսօր ոչ բերք ունեն, ոչ էլ առավել ևս ամբարելու բան։ Շուտով տրամադրվող պետական աջակցությունից էլ կզրկվեն, տան վարձն էլ վճարել չեն կարողանա։

Ձմռան շեմին հիմա նրանց մտահոգություններն ուրիշ են. շատերը գործազուրկ են, շուտով պետական աջակացությունն էլ չի լինի։ «Ինչո՞ւ է աղմկում գետը» ֆիլմի հերոսի պես հադրութցիներն էլ տանջվում են մի քանի տասնյակ կմ հեռու գտնվող իրենց տներ ներս մտնել չկարողանալուց։
«Շատ դժվար է, մի կերպ փորձում ենք հաղթահարել ու հույս փայփայել, որ մի օր կվերադառնանք։ Բայց այդ հույսը... ոչ ոք բարձր ամբիոներից այդ մասին չի խոսում, ինչը շատ ցավալի է։ Շարունակում ենք ապրել այսօրվա օրով... Չգիտենք՝ վաղը ինչ կլինի։ Շատ դժվար է, հատկապես երբ գնում ենք Արցախի այն տարածքներ, որտեղից մեր գյուղերն ու տներն են երևում։ Ամեն անգամ Գուգլով նայում ենք, տեսնենք՝ ինչ են արել»,-ասում է Սավադյանը։

Հադրութցիներից ոմանք կարողացել են իրենց տները, պահած ընտանի կենդանիները տեսնել անհետ կորածների որոնողական աշխատանքների ընթացքում, երբ, տեղանքին ծանոթ լինելով, ուղեկցել են փրկարարներին։ Մեկն իր խոզերին է մեծացած գտել, մյուս ընտանի  կենդանիների մսով ադրբեջանցիներն են սնվել, մյուսի գիրկը շունն է թռել։

Հադրութցիները՝ Ադրբեջանի կողմից օկուպացված մյուս տարածքներից տեղահանված բնակիչների պես զրկված են իրենց հարազատների շիրիմներին այցելելու, ծաղիկ խոնարհելու, խունկ ծխելու հնարավորությունից։ Դիմել են ռուս խաղաղապահ զորքի հրամանատարությանը, խնդրել գոնե երբեմն իրենց ուղեկցությամբ նման հնարավորություն տրվի, բայց պատասխան չեն ստացել...

Հադրութցիների տվյալների համակարգի ստեղծման շուրջ բանակցությունները շարունակվում են։ Սավադյանը հույս ունի, որ համակարգում ներառված տվյալներն ապագայում պետք կգան Հադրութի զարգացման ծրագրերն իրականացնելիս։