Ձեր վստահելի աղբյուրը

Դեկտեմբերին ՀՀ ԿԲ-ն վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացրեց մինչև 7.75%-ի: Panorama.am-ն այդ քայլի տնտեսական հետևանքները գնահատելու համար դիմեց Պետական կառավարման ակադեմիայի Կառավարման ամբիոնի վարիչ, տնտեսագիտության թեկնածու, դոցենտ Վիլեն Խաչատրյանին:

-Պարո՛ն Խաչատրյան, վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի նման բարձրացումը ի՞նչ աստիճանով կարգելակի Հայաստանի տնտեսության ակտիվության աճը, քանի որ հայտնի փաստ է նրա բացասական ազդեցությունը տնտեսության զարգացման վրա:

-Որոշակի առումով այն գնաճի վերահսկման ֆունկցիա է: Ողջ աշխարհում և Հայաստանում թանկ փողերի փուլ է սկսվում և պետք է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձրացմամբ ինֆլացիան զսպվի:

ԿԲ-ն տնտեսության մեջ ինֆլացիոն ռիսկերի զսպմանն ուղղված տարր է կիրառել և կոպիտ ասած չի կարող մեր ԿԲ-ն չգործել սինքրոնացված մյուս ԿԲ-ների վարած դրամավարկային քաղաքականությունների հետ:

Այստեղ կա երկու տիպի տրամաբանություն: Առաջին՝ գործընկեր երկրները նույնատիպ քաղաքականությունն են վարում, սկսած պետռեզերվից, որը վերջին ժամանակաշրջանում տոկոսադրույքի պարբերական բարձրացումներ է իրականացնում, նույնը նկատելի է նաև ԵԱՏՄ և ԵՄ տարածքներում:

Ես 2021 թ. բնորոշում եմ որպես ինֆլացիոն տարի, այսինքը, եթե 2020թ.-ին կար որոշակի դեֆլացիոն կամ այսպես ասած՝ ցածր ինֆալացիոն միտումներ, ապա 2021 թվականն ամբողջությամբ ինֆլացիոն է, որովհետև 2020-ի գնումները մարդիկ, այսպես ասած, կենտրոնացրել են 2021 թ.-ի վրա և իրենց պահանջարկը բավարարելու համար լրացուցիչ գնում են անում, կրկնակի էլ առաջարկի մասով է աճել և սրա արդյունքում որոշակի գնաճի է հանգեցրել: Այսինքը՝ մարդկանց կողմից կա որոշակի պահանջարկ, որը արտահայտվում է գնաճով: Այդ միտումները որոշակիորն կկայունանան 2022 թվականին, քանի որ այն նույն տրամաբանությամբ չի կարող աճել: Չեմ կարող ասել, թե պիկին հասել ենք թե ոչ, բայց շոգն անցնելու պարագայում, առնվազը 2022 թվականի 1-ին, 2-րդ եռամսյակներում, կարծում եմ, այդ շոգի գագաթնակետը կհասնի և դրանից հետո կսկսվի անկման կամ ինֆլացիոն ռիսկերի թուլացման փուլը, որն էլ կուղեկցվի արդեն նորմալ տնտեսական զարգացումներով: Այսինքը՝ նույնը կհասկանան նաև ներդրողները և ըստ այդ կկառուցեն իրենց վարքագիծը:

-Որպես մասնագետ խնդրում եմ ասեք, թե որն է ճիշտը՝ տնտեսությունն արգելակելու միջոցով գնաճը զսպե՞լը, թե՞ ներկայիս ծանր վիճակում թողնել, որ տնտեսությունը բնականոն աճի:

-Ամբողջ աշխարհի մակարդակով եթե նայում ենք, ապա կտեսնենք, որ միջին գնաճի բարձրացման միտում կա՝ եթե կենտրոնական բանկերը մնում են իրեն թիրախային 4+/-1.5 տոկոսադրույքների շրջանակներում: Այս տրամաբանության պարագայում, բնականաբար, եթե շատ տնտեսության խթանում թույլ տանք, ապա գնաճի կառավարման խնդիր կունենանք, բայց, այնուամենայնիվ, ԿԲ-ն ունի հիմնական խնդիր և այն գնաճի զսպմանն է ուղղված: Այսինքը՝ տնտեսության գերտաքացումն երբեմն նաև շատ բարձր գնաճ կարող է առաջացնել: Այդ իսկ պատճառով այստեղ հարցին երկու տեսանկյունից պետք է մոտենալ: Հնարավոր չէ՛ և գնաճը զսպվել, և՛ տնտեսական աճը խթանել, դրանք հակադիր բևեռներ են: Ընտրությունն արվել է գնաճի զսպման օգտին և այն մեր դրամավարկային քաղաքականության հիմքում դրված գործիք է, որը կասկածի տակ դնել ես պարզապես չեմ ուզում: Գնաճը նաև խոսում է, այն մասին, որ այդ պրոցեսը ակտիվացել է: Եթե տնտեսական ակտիվացում չլիներ՝ գնաճն էլ այդքան չէր լինի: Կա նաև համաշխարհային տնտեսությունից եկող արտաքին շոկեր, որոնք ինչ-որ տեղ մեր ԿԲ-ն պետք է փորձի չեզոքացնել: Ցածր գնաճի պարագայում մենք կարող էինք շատ ավելի բարձր տնտեսական աճ ունենալ, բայց, այնուամենայնիվ, գնաճը կլանել է մեր տնտեսական աճի որոշ բաղադրիչը: Մեզ ևս ձեռնտու կլիներ ցածր գնաճ ունենալ և՝ բարձր տնտեսական աճ:

-Դուք խոսում եք տնտեսության աճի մասին, բայց վերջին վիճակագրական տվյալներով մենք ունենք արդյունաբերության և գյուղատնտեսության հիմնական ոլորտների անկում, ինչո՞վ այն կբացատրեք:

-Այն կարող է պայմանավորված լինել նաև այդ ոլորտներում արձանագրված գնաճով: Տնտեսության ոլորտի իրական և անվանական աճերի բաղադրիչների տեսանկյունից, անվանական աճից երբ որ հանում ես գնաճը, մնում է իրական աճը: Անվանական աճը մեծ է, բայց քանի որ գնաճն ավելի առաջանցիկ տեմպով է գնում, ապա այն տալիս է մինուս: Նույն պարագայում, օրինակ, գյուղատնտեսությունը կարող է 6% աճի, բայց գյուղատնտեսական ապրանքների 8 % գնաճի պայմաններում -2% անկում ունենանք այդ ոլորտում: Նույնը նաև արդյունաբերական ապրանքների գների ինդեքսի առոմով, այստեղ նույնպես  գների աճը բարձր է և այն հանգեցնում է իրական աճի անկման: Անվանական տեսանկյունից աճը մեծ է, բայց գնաճն էլ է մեծ և երբ դրանք իրարից հանում ես՝ տակը բան չի մնում: Իսկ տնտեսագետը հասկանում է, թե ինչի՞ արդյունքում է, որ անկում է գրանցվում:

-Ինչքանո՞վ է ՀՀ ԿԲ-ի վարած այս քաղաքականությունը համահունչ ԵԱՏՄ մյուս երկրների քաղաքականությունների հետ:

-Միտումներն նույնն են, ՌԴ կենտրոնական բանկն էլ է այդ քաղաքականությունը տանում: Այնտեղ թիրախը երկնիշ թվով ինֆլացիային չհասնելն է, քանի որ տնտեսական պրոցեսներն այն աստիճան են կենտրոնացված, որ երկու տարվա պահանջարկի և առաջարկի հատման կետը ավտոմատ կերպով բարձրացնում է այդ երևույթները և կենտրոնական բանկերը ստիպված են դրանց արձագանքել: ՀՀ ԿԲ-ն դեռևս առաջին եռամսյակում տարեկան կտրվածքով այդ կանխատեսումներն արել էր և չէր սխալվել, սա էլ այն ժամանակ, երբ գնաճի մակարդակն այդքան բարձր չէր: Իրականում կանխատեսումները հավանականության սցենարով ցույց էին տալիս, որ մենք մոտավորապես գնում ենք այդ ճանապարհով: Այնպես չէ, որ այս միտումները տրամաբանության մեջ չեն, դրանից անհանգստանալ էլ պետք չէ: 

Զրուցեց Ա. Վարդանյանը: