Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Որովհետև ես հայ եմ, կին ու փախստական», -Panorama.am-ի հետ զրույցում այսպես է բացատրում բարերար, ամերիկաբնակ գրող, իրավաբան, «Աննա Աստվածատրյան» հիմնադրամի նախագահ  Աննա Թերքոթ-Աստվածատրյանը՝ իր  ԱՄՆ Մեն նահանգի Վեսթբրուքի քաղաքային խորհրդի նախագահ ընտրվելու մասին ամերիկյան մամուլի բուռն արձագանքն ու հատկապես նրա ընտրվելը պատմական որակելը։

-Ցանկացած հայի հաղթանակ ցանկացած տեղ, բոլոր հայերով իրենցն են համարում և ուրախություն կա նաև ձեր  Վեսթբրուք քաղաքի խորհրդի նախագահ ընտրվելու կապակցությամբ: Ի՞նչ պաշտոն է սա, ինչ է մտնում Ձեր պարտականությունների մեջ:
-Ես ներկայացնում եմ  Ward 3-ը քաղաքի խորհրդում։ Որպեսզի ղեկավարես քաղաքը, պիտի ներդնես ջանք, եռանդ ու ժամանակ՝ այն զարգացնելու, աճեցնելու և բյուջեն օպտիմալ ղեկավարելու հարցում։

-Ի՞նչը հնարավոր դարձրեց Ձեր հաղթանակը. գրող, դասախոս իրավաբան, թե ակտիվիստ լինելը:
-Քաղաքային խորհուրդն ինձ ընտրել է քվեարկությամբ։ Ընտրվել եմ միաձայն։ Երկրում ներգաղթյալների աճին զուգահեռ, կարծում եմ,  առաջանում է նրանց կողմից ներկայացուցիչ ունենալու անհրաժեշտությունը:Քրտնաջան աշխատանքն ու նվիրվածությունը իմ քաղաքին՝ կարծում եմ, սա է իմ հաջողության պատճառը, ինչպես նաև ունակությունս աշխատել ամենատարբեր մարդկանց հետ ու վեր հանել նրանց հուզող խնդիրները։

Աննա Աստվածատրյանը ծնվել է 1978 թվականին Բաքվում։ Արմատներով Խնձորեսկ գյուղից է։ 1990 թվականին Բաքվի ջարդերի ժամանակ տեղափոխվել է Հայաստան, որտեղ 3 տարի որպես փախստական ապրելուց հետո՝ 1992 թվականին տեղափոխվել է ԱՄՆ։ Նրա ընտանիքը հաստատվել  է Հյուսիսային Դակոտա նահանգի Վափիթոն քաղաքում, որտեղ 1997 թվականին Աննան դարձել  է ԱՄՆ քաղաքացի։

«Իմ հարազատները ջարդերի արդյունքում ցրվել և այժմ ապրում են տարբեր երկրներում, և մենք միմյանց չենք ճանաչում: Դա է մեր դժբախտությունը: Ես ամենուր ինձ փախստական եմ զգում»,-ասում է Աննան։

Մանկության տարիներին Աննան վարել է օրագիր, որտեղ պատմում էր թե ինչպես է իր ընտանիքը Բաքվում առերեսվում ազգային բռնության և բնաջնջման հետ, այնուհետև նկարագրում է Հայաստանում իր կյանքը որպես փախստական։ 14 տարեկան հասակում սկսել է  իր օրագրից որոշ հատվածներ թարգմանել անգլերեն, իսկ 2012 թվականին տպագրում է իր առաջին՝ «Ոչ մի տեղ․ արտաքսման մի պատմություն» (անգլ.՝ Nowhere, a Story of Exile) գիրքը։ Նրա գիրքն առաջին անգլերեն գիրքն է, որն առաջին դեմքից պատմում է Ադրբեջանում հակահայկականության և Բաքվի ջարդերի մասին։Աննային հաճախ անվանում են «Հայկական Աննա Ֆրանկ»։

-Գիտե՞ք,որ Ձեզ անվանում են հայկական Աննա Ֆրանկ:
-Անկեղծ ասած՝ ինձ տխրեցնում է այդ համեմատությունը, որովհետև  Փոքրիկ Աննա Ֆրանկը մահացել է նացիստական ճամբարում։ Գիտեմ, որ մեդիան ինձ այդպես է կոչում, որովհետև ես էլ եմ օրագիր վարել Բաքվի ջարդերի ու մեր մազապուրծ լինելու պատմությունների մասին։ Մեր նմանությունը բացի այդ նաև այն է, որ ազգային հողի վրա ատելությունը ինձ դարձրեց փախստական, Աննային՝ Հոլոքոստի զոհ... ու մեր մանկությունից գալիս են ձայներ, կենդանի ձայներ, որ հիշեցնենք աշխարհին,պատմենք  զոհերի սերունդների տառապանքների մասին։

-Ադրբեջանական քարոզչամեքենան այն աստիճան է երկարացրել ձեռքերը, որ այսօր Երևանում անգամ կարելի է լսել աբսուրդի հասնող մեկնաբանություններ, թե Սումգայիթի, թե Բաքվի ու Կիրովաբադի ջարդերի մասին: Կարծես, թե փորձում են խլացնել ձեր մանկությունից եկող ձայները։Ի՞նչ աշխատանք ունենք անելու այդ առումով:
-Սա է վերջին 30 տարիների ադրբեջանական պրոպագանդան. ոչ մի նոր բան չկա։ Այդ ստերով նրանք հիմքեր են գցել, հորինել պատմություններ, որոնց կուլ է գնում հայկական քարոզչությունը ու պարտվում է տեղեկատվական պատերազմում։Ադրբեջանական քարոզչությանը ենթակա շրջանակներում այդ ստերը ընդունվում են որպես փաստ։Ես շատ անգամներ եմ առաջարկել իշխանություններին  իմ օգնությունը՝ պայքարելու միասին, բայց անտեսվել եմ և հիմա Հայաստանը քաղում է դրա պտուղները։ Սա էլ է բազում պատճառներից մեկը, թե ինչու մենք պարտվեցինք պատերազմում և ինչում են մեզ ներկայացնում որպես ագրեսոր։

-Ամեն դեպքում, Դուք, այսպես ասած «ձեռքերը ծալած» չեք նստել սպասել, հայտնի եք  Ձեր գործունեությամբ հայերի քաղաքական իրավունքների պաշտպանության մեջ Արցախի հարցում: Պատերազմից հետո  ինչ-որ բան փոխվե՞լ է:
-Իհարկե, ամեն բան փոխվել է։ Մեկ տարի է անցել, բայց մենք դեռ չենք կարողանում հասկանալ ինչ կատարվեց, ինչպես մեզ պահենք։ Սփյուռքը շոկի մեջ է, իսկ կառավարությունը ոչինչ չի անում հաղթահարելու այն։Ինչ վերաբերվում է ինձ, ես անում եմ այն, ինչ միշտ եմ արել. ուղիղ աշխատում եմ մարդկանց հետ, ովքեր անցնում եմ դրա միջով, պաշտպանում եմ Արցախցիների Մարդու իրավունքները...Սրան պետք էր առաջնահերթություն տալ, ցավով եմ ասում, բայց ոչ բոլորն են գիտակցում դրա կարևորությունը։

-Ճի՞շտ է,որ ամերիկյան առաջին քարտուղարներից մեկն եք եղել Հաագայի միջազգային քրեական դատարանում: Պատմեք նաև այդ փորձի մասին։
-Այո, ես եղել եմ ամերիկյան առաջին քարտուղարներից մեկը Հաագայի միջազգային քրեական դատարանում։ Դա 2004 թվակականն էր։Հիանալի փորձառություն էր։

-Ձեր անունը կապվում է նաև 2013 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման հետ Մեն նահանգում: Ինչպե՞ս հասաք դրան:
- Ամուսինս և մորաքույրս են գլխավորել  այս նախաձեռնությունը, և ընդամենը 10 օրում Մենի օրենսդիր մարմինը ճանաչել է  Արցախը 2013 թվականին։ Կարելի է ասել սա դարձավ  խթան և սրանով են մեկնարկել իմ աշխատանքները Արցախին նվիրված։

-Ձեր ամուսինն է՞լ է հայ։
-Նա Ֆրանսիացի է, բայց իրեն  հայ է համարում։
-Իսկ երեխաները իրենց որ ազգի ներկայացուցիչ են համարում։
-Նրանք իրենց հայ են համարում, իսկ մնացած բոլորը նրանց Ամերիկայի հայ են համարում։

-Աննա, հայտնի եք նաև Ձեր բարեգործական նախաձեռնություններով, Վիքիպեդիայում հենց այդպես էլ նշված է«բարերար»։ Կպատմե՞ք նաև այդ մասին։
-Անում եմ ՝ ինչ-որ  պետք է անեմ, բայց չեմ սիրում այդ մասին խոսել, ամեն դեպքում, եթե հետաքրքրվողներ կլինեն կարող են այդ գործունեությանս ծանոթանալ այստեղ Www.Astvatsaturian.org/initiatives։ Միայն ասեմ, որ այստեղ ներառվածներից այսօր ամենաընդգրկունն ու կարևորը, թերս Արցախի բնակչության, պատերազմական գործողությունների ու կրած վնասների փաստահավաք ու փաստագրական նախագիծն է՝ Census-ը։

-Սոցցանցերի Ձեր էջերում մեր «ոչ բարով հարևանները » շատ ակտիվ են: Սպառնալիքներին,անհանգստացնող մեկնաբանություններին ինչպե՞ս եք վերաբերվում:

-Այո, ճիշտ եք նկատել ակտիվ են, ավելացնեմ նաև, որ երբեմն նրանք այնքան ագրեսիվ են, որ FBI-ից պահանջում են հետաքննություններ սկսել իմ դեմ, երբեմն պարզապես թրոլինգ են անում, որը կարելի է անտեսել և անցնել։ Մի բան հստակ է, նրանք չեն կարող ազդել իմ աշխատանքի չափի ու որակի վրա, եթե ինչ-որ տեղ համը հանում են, դա ինձ ավելի նպատակասլաց է դարձնում։

-Ի՞նչ եք կարծում,հնարավոր է խաղաղ ապրել թուրքերի և ադրբեջանցիների մեջ: Այս «խաղաղասիրական» քարոզչությունն ինչի կհանգեցնի։
-Մենք ապրել ենք Ադրբեջանում երկար տարիներ, պապիկս Բաքու է գաղթել 1945 թվականին։ Մենք միշտ գիտեինք, թե ինչ կարող է պատահել հետներս՝ աչքներիս առաջ ունենալով Հայոց Ցեղասպանությունն ու Բաքվի հայերի ջարդը 1918 թվականին։Բայց մենք հույսներս դրել էինք Սովետի հզորության վրա, կարծելով, թե կզսպեն Ադրբեջանի վայրագ ցանկությունները։Ինչ-որ ժամանակ դա աշխատեց, բայց հենց Սովետի հզորությունը ցնցումներ սկսեց ապրել, վայրագությունները նորից սկիզբ առան։

Ես չեմ կարծում, որ առանց արդարության հաստատվի ու կայուն մնա խաղաղություն կոչվածը։ Չեմ անտեսում հաշտեցման դերը կոնֆլիտներից ու ողբերգությունից խուսափելու հարցում, բայց առանց արդարության հաստատման, հաշտեցումը կեղծ կլինի։ Կոնֆլիկտի լուծումը այդ ճանապարհով չի գնում։ Այն հակահայկական քարոզչությամբ, որ տարվում է Ադրբեջանում, կարծում եմ, հետագա բռնությունների հող են նախապատրաստում։ Միասին խաղաղ ապրելը ենթադրում է փոխադարձ հարգանք, վստահություն և համագործակցության միտված ջանքեր։Այս պատերազմը նման տրամադրությունների  հիմք տալի՞ս է...իհարկե, ոչ։

-Ի՞նչ վախեր ունեք։
-Արցախը և Սյունիք կորցնելուց եմ վախենում։

Ի՞սկ երազանքներ
-Երազում եմ խաղաղություն ու զարգացման բուռն տեմպ Հայաստանի համար։

-Ինչպե՞ս շարունակենք ապրել, դուք ինչպես եք հաղթահարել հետպատերազմյան սթրեսը։
-Ճիշտ այնպես, ինչպես մենք Բաքվի ջարդերից հետո։ Սթափվել, հասկանալ ու չմոռանալ, թե ով ենք մենք։ Նրանք մեզ չեն կարող վերացնել աշխարհի երեսից, քանի դեռ մենք հիշենք, որ հայ ենք՝ մեր նախնիների ժառանգները։ Նրանք ավելի ծանր պատմական ժամանակներ են հաղթահարել, մենք էլ կարող ենք։