Քաղաքական 11:35 21/12/2021 Հայաստան

Հայկականության «էֆեկտիվ արգանդը». Վահե Հովհաննիսյան

Այլընտրանքային նախագծեր խմբի փորձագետ Վահե Հովհաննիսյանն իր հոդվածում գրում է.

«Պարտությունից հետո մեր հիմնական խնդիրներից մեկը տարածաշրջանում հայկական «էֆեկտիվ արգանդի» պահպանումն է։

Առաջիկա 5-10 տարիները մեզ համար լինելու են պատմություն կերտող ժամանակահատված. պահպանել Կովկասում հայկական էֆեկտիվ միջավայր՝ Հայաստան, Արցախ, Ջավախք, կամ՝ վերածվել Երևան-Իգդիր մայրուղում թուրքականություն սպասարկող ռեզերվացիայի։
Ամբողջական ընկալումը՝ ինչ կատարվեց և ինչ է կատարվում Հայաստանի և հայության հետ, չկա։ Պատմական դերի և պատմական հեռանկարի խորքային հարցերը հայության շատ փոքր տոկոսին են հետաքրքիր, Հայաստանում՝ առավել ևս։

Հարավային Կովկասի նոր ճարտապետությանը Հայաստանը մասնակցում է իր անկախ պետականության ամենաթույլ պահին՝ ջախջախված բանակի և բարոյալքված ժողովրդի պայմաններում։

Տարածաշրջանում պատմական կույրաղիքի դերակատարումը հայ ժողովուրդը հարյուրամյակներում փոխհատուցում էր համաշխարհային գիտության, գրականության, արվեստի մեջ ներդրումով։ Գենետիկ և այլ հատկանիշներով հայ ժողովուրդը ունակ է դրան։

Վերընթերցելով Վահրամ Փափազյանի հուշերը՝ նկատեցի, որ,  խոսելով իր հետ խաղացած դեզդեմոնաների մասին, որպես լավագույն դերակատարներ նշում է Բաքվի, Պոլսի և Շուշիի թատրոններում երեք հայ դերասանուհիների։

Այո, հայ ժողովուրդը ներդրում է ունեցել քաղաքակրթության մեջ, բայց  հայկական պետությունն իր տեղը չի գտել։

Պատմականորեն՝ հայ ժողովրդի էֆեկտիվ արգանդները եղել են Պոլիսը, Բաքուն, Թիֆլիսը, Շուշին՝ Արցախը, Ջավախքը, Մոսկվան, Ս. Պետերբուրգը, ցեղասպանությունից հետո դեռևս հայ ինքնաընկալվող մեկ-երկու սերունդ հայությունը Եվրոպայում և այլուր։
Հարյուրավոր հայեր այս կենտրոններից համաշխարհային քաղաքակրթության և հենց կենտրոնների կայացման մեջ ներդրում են ունեցել, և հենց նրա´նց շնորհիվ հայկականության արժեղթղթերը բարձր էին ազգերի ոչ պաշտոնական դասակարգման մեջ։

Հիմա՝ 21-րդ դարում, հայկական Բաքուն, Պոլիսը, Թիֆլիսը, Շուշին կորսված են, Արցախը՝ ծայրահեղ անորոշ վիճակում, Ջավախքը սարսափելի ինտենսիվությամբ հայաթափվում է, Արևմտյան Եվրոպայի ցեղասպանության ժառանգորդների հայկական համայնքների աբսորբցիան շատ ուժեղ է, և հայկականության գաղափարի թուլացումը՝ նույնպես։ Մոսկվան և Ռուսաստանը իներցիայով շարունակում են տալ հայկական ծագումով գիտնականներ, արվեստի և մշակույթի, սպորտի դեմքեր։ Իներցիային գումարվել է նաև 90-ականների արտագաղթի թարմ արյունը՝ երեխաներ, որոնք մեծացել են ռուսական միջավայրում, հայերեն չգիտեն կամ գրեթե չգիտեն, և նրանց հայկականության կորուստը կարճ ժամանակի խնդիր է։

Մենք ունենք երկու խոշոր հայկական միջավայր՝ Հայաստանը և Լոս-Անջելեսը։
Հայաստանն ունի փայլուն 1-2 սերունդ, որոնք անհրաժեշտ միջավայրի պայմաններում ի վիճակի են թե´ պետություն ստեղծելու, թե´ միջազգային ճանաչման գիտական, կրթամշակութային դեմքեր տալու համար։

Բայց հարցերի հարցը միջավայրն է։ Հայաստանում պարտությունից հետո, պետականության աննորմալ սթրեսների պայմաններում, այդ  միջավայրը փլուզվել է։ Եվ առաջիկա տարիների մեր ամենասուր խնդիրներից մեկը էֆեկտիվ սերնդի արտագաղթն է։

Հաջորդ խոշոր հայկական միջավայրը Լոս-Անջելեսն է, որը կենցաղային Հայաստանի մոդելն է՝ լինել ավելի կուշտ, ավելի լավ ուտել, ավելի լավ մեքենա, ավելի լավ շոր հագնել, ու այս միջավայրը մեծ հաշվով փակ և քաղաքակրթության հետ քիչ առնչվող հայկական ռեզերվացիա է։ Բայց նաև խոշոր պոմպ է և Հայաստանից քաշում է նոր թվաքանակներ։

Հեռանկարում ամենասուր խնդիրն է՝ Հայաստանը պահպանել որպես հայ ժողովրդի էֆեկտիվ միջավայր։ Ծայրահեղ մեծ է ռիսկը, որ Հայաստանը կարող է դառնալ հայկական ռեզերվացիա՝ ցածր գիտակրթական պոտենցիալով և բացառապես կենցաղային ֆունկցիաներով։ Մեզ կարող է վերապահվել թուրքականությանը սպասարկող ազգի դերակատարում։ Համաշխարհային բանկի գնահատականներով արդեն սուր խնդիր ունենք երեխաների գրագիտության հարցում։

Տաքսիստից մինչև գլխավոր դատախազ մուղամ են վայելում՝ հաճույքով, բնականորեն, ինքնաներգրավված։ Եվ մեր հարսանիքները, քեֆերը, եթերը, համերգասրահները լցված են թուրքա-արևելյան ցածրակարգ մշակույթով։ Ընդհանրապես մեր ամենամեծ տապալումներից մեկը եղել է անկախ պետականության մշակույթ չձևավորելը, հետևաբար՝ չի ձևավորվել անկախ Հայաստանի քաղաքացին։

Այժմ մեր ընտրությունն ավելի քան հստակ է՝ գալիք դարերում լինել լուրջ պետություն և ազգ կամ հարևաններին սպասարկող կենցաղային միավոր։

Առաջին տարբերակի համար անհրաժեշտ է .
ա/ Հայկական աշխարհի նոր օրակարգ և ջանքեր, բ/ գիտակրթական, մշակութային վերածննդի լուրջ ծրագիր, գ/ամենակարևորը՝ նոր, սոլիդ իշխանություն։
Երկրորդ տարբերակի համար լրացուցիչ ոչինչ պետք չէ, ամեն ինչ իր հունով գնում է։

Մի բան հստակ է. հայկականությունն ունի  մեծ պոտենցիալ, գրեթե ամեն ինչ հնարավոր է խաղաղ մրցակցության պայմաններում շտկել ու առաջիկա 100 տարին Կովկասում լինել անվտանգ ու առաջադեմ պետություն։ Ինչի՞ց սկսել. արժանապատվության գաղափարի տակ համախմբումով։ Պարզ, բայց ահռելի պոտենցիալով գաղափար, որով պետք է վարակել հայությանը։ Սա 2022 թվականի կարևորագույն գործն է»: 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Լրահոս

21:34
Նարեկ Սարգսյանը ՔԿՀ-ից ազատ արձակվեց
ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի եղբորորդին՝ Նարեկ Սարգսյանը, ՔԿՀ-ից ազատ արձակվեց՝ պատժի կրումից հետո։ Տեղեկությունը «Փաստինֆո»-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
21:24
Բռնապետական իշխանությունները մեծ եռանդով շարունակում են մեր կրթական համակարգի կուսակցականացում. Մհեր Մելքոնյան
ՀՅԴ Շիրակի Մարզային կոմիտեի ներկայացուցիչ, ԱԺ  «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Մհեր Մելքոնյանը գրում է....
Աղբյուր` Panorama.am
20:43
Այո, ես պատճառ եմ եղել, որ չստացվեց մայիսին, բայց դա չի նշանակում, որ չի ստացվելու․ Բագրատ Սրբազան
«Այո, ես պատճառ եմ եղել կամ իմ ոչ ամբողջական վերլուծության արդյունքով է, որ չստացվեց մայիսին, բայց դա չի նշանակում, որ չի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:26
Ոստիկանապետի նկարները կրկին հայտնվել են Երևանի փողոցներում
«Սրբազան պայքարը» լուսանկարներ է հրապարակել՝ կից գրելով․ «Կրկին ոստիկանապետի նկարներն են հայտնվել Երևանի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:14
Ի՞նչ կլինի ԱՄՆ-ի կանաչ տնտեսության հետ ընտրություններից հետո․ Euronews
Արդյո՞ք ԱՄՆ-ը կմնա եվրոպական էլեկտրական մեքենաների հիմնական շուկա: Թե՞ կզարգացնեն իրենց արտադրությունը։ Euronews-ի փոխանցմամբ՝ մոտենում են ԱՄՆ...
Աղբյուր` Panorama.am
20:07
Բագրատ Սրբազանը քաղաքական հանդիպումներ ունեցե՞լ է արտերկիր այցի ընթացքում
«Անկեղծ ասած` դեռ Սրբազանին չեմ հանդիպել և ոչնչից տեղյակ չեմ: Բայց չեմ էլ կարծում, որ որևէ մեկը, բացի իրենից, այս հարցերին կարող է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:49
Էրդողան․ Ամբողջովին դադարեցրինք առևտրային հարաբերություններն Իսրայելի հետ
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն անդրադարձել է Գազայի հատվածում Իսրայելի գործողություններին՝ որակելով դրանք որպես «դարի ամենադաժան...
Աղբյուր` Panorama.am
19:32
Վեդի քաղաքի կամրջի մոտակայքում «GAZelle» -ը բախվել է ավտոմեքենային և կողաշրջվել, կան տուժածներ
Նոյեմբերի 4-ին, ժամը 15:42-ին Արարատի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն տեղեկություն է ստացվել, որ Երևան-Մեղրի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:10
Մասուդ Փեզեշքիանը կմեկնի Բաքու՝ մասնակցելու COP29-ին
Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանը կմասնակցի COP29 գագաթնաժողովին, որը կանցկացվի Բաքվում նոյեմբերի 11-ից 22-ը։ Իրանի նախագահը կգլխավորի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:07
Ի՞նչ է տեղի ունեցել իրականում Վահե Մակարյանի և Ալեն Սիմոնյանի միջև. Լրագրողը մանրամասներ է հրապարակել
Մի քանի օր առաջ՝ հոկտեմբերի 31-ին, Ազգային ժողովում միջադեպ  է գրանցվել «Մեդիահաբ»-ի լրագրող Վահե Մակարյանի և Ազգային ժողովի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:59
Մեղրաշեն բնակավայրի 30-ամյա բնակչի սպանության համար մեղադրանք է ներկայացվել նրա 29–ամյա համագյուղացուն
ՀՀ քննչական կոմիտեի Շիրակի մարզային քննչական վարչության Արթիկի և Անիի քննչական բաժնում քննվող քրեական վարույթի շրջանակներում իրականացվում են...
Աղբյուր` Panorama.am
18:43
Նախկին «Գոյ» թատրոնի հայտարարությունը չունի որևէ իրավական հիմք․ Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն
Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնը հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է․ «Այսօր՝ 2024թ․ նոյեմբերի 4-ին ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:39
Թբիլիսիում երթ է ընթանում
«Սադգուրիս մոեդանի» հրապարակում հավաքված ընդդիմադիր կուսակցությունների անդամներն ու նրանց համախոհները շարժվում են դեպի Ռուսթավելիի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
ԼՂ առանձին շրջաններից բռնի տեղահանվածների հիպոթեքային վարկերի մարմանը կուղղվի ավելի քան 7 մլրդ դրամ
Գալիք տարվա պետական բյուջեի նախագծով Լեռնային Ղարաբաղի առանձին շրջաններից բռնի տեղահանված ընտանիքների բնակարանային մատչելիության ապահովման...
Աղբյուր` Panorama.am
18:10
Բռնցքամարտի Հայաստանի երիտասարդական հավաքականը նվաճած մեդալներով հայրենիք կվերադառնաա վաղը
Հայաստանի բռնցքամարտի ֆեդերացիան տեղեկացնում է․ «Բռնցքամարտի Հայաստանի երիտասարդական հավաքականը հայրենիք կվերադառնաա նոյեմբերի 5-ի`...
Աղբյուր` Panorama.am
17:49
Աննա Հակոբյանի հրավիրած խնջույքին մասնակցել է նաև «Լիդիան Արմենիա»-ի տնօրենը
Նիկոլ Փաշինյանի կնոջ՝ Աննա Հակոբյանի հրավիրած Խնջույքին մասնակցել է  նաև  «Լիդիան Արմենիա» ընկերության գործադիր տնօրեն...
Աղբյուր` Panorama.am
17:19
Հայրապետական մաղթանք՝ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում
Նոյեմբերի 4-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ  Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի գահակալության 25-րդ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:14
Հնդկաստանում ՄիԳ-29 ինքնաթիռ է կործանվել
Հնդկաստանի ռազմաօդային ուժերի ՄԻԳ-29 ինքնաթիռը երկուշաբթի օրը վթարի է ենթարկվել պլանային ուսումնական թռիչքի ժամանակ, օդաչուն հասցրել է լքել...
Աղբյուր` Panorama.am
17:09
Զախարյանը նախատեսում է մասնակցել Իսպանիայի գավաթի առաջիկա հանդիպմանը
Ռուսաստանի հավաքականի կիսապաշտպան Արսեն Զախարյանը մարզվում է «Ռեալ Սոսյեդադի» ընդհանուր խմբում և պատրաստվում է մասնակցել նոյեմբերի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:03
Ինչ պայմաններում են շաուրմա պատրաստել Ֆուչիկի փողոցի սննդի կետում
Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ղեկավարի որոշմամբ՝ կասեցվել է անհատ ձեռնարկատեր Նշան Սարգսյանին պատկանող հանրային սննդի օբյեկտի (ք....
Աղբյուր` Panorama.am
16:27
Վրաստանի նախագահի խառնաչկությունը՝ հեռանալուց առաջ. Սարգսյան
«Վրաստանի նախագահը վրեժխնդիր է լինում հայ ժողովրդից՝ Ջավախքի շրջաններում կրած խայտառակ պարտության և ՀՀ իշխանությունների՝ Վրաստանի ընտրված իշխանություններին շնորհավորելու համար»
Աղբյուր` Panorama.am
16:17
Անձրևատարները նույն կոյուղատարների հորոխպոր տղերքն են. Տիգրան Ավինյան
«Ինձ հարյուրավոր մարդիկ նամակներ են գրում, որ թափառող շների վիճակը ոչ թե լավանում է, այլ հակառակը։ Տանում են դրանց ստերջացնում են՝ավելի...
Աղբյուր` Panorama.am
16:09
Քաղաքական մեկնաբան. Վրաստանի նախագահի գործողությունը մեղմ ասած սադրիչ է
«Վրաստանի նախագահն իր ֆեյսբուքյան անձնական էջում տարածել  է վրացական տուրգործակալության մի գովազդ, որտեղ Հայաստանի Լոռու մարզի...
Աղբյուր` Panorama.am
15:59
Լոռու մասին Զուրաբաշվիլիի կիսած հրապարակման հետքերով
Վրաստանի խորհրդարանական ընտրություններում պարտություն կրած երկրի նախագահ Սալոմե Զուրաբաշվիլին անցած ուրբաթ օրը ֆեյսբուքյան իր անձնական էջում...
Աղբյուր` Panorama.am
15:50
ՔՊ-ն արդեն ունի Գյումրիի քաղաքապետի իր թեկնածուն
Գյումրիի քաղաքապետի «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության թեկնածուն Շիրակի նախկին մարզպետ Կարեն Սարուխանյանն է։ ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:29
Մեսսին կարող է վերադառնալ «Բարսելոնա» մինչև 2026 թվականի աշխարհի առաջնությունը
«Ինտեր Մայամիի» արգենտինացի հարձակվող Լիոնել Մեսսին կարող է վերադառնալ «Բարսելոնա»: Այս մասին հայտնում է Gol Digital-ը։...
Աղբյուր` Panorama.am
15:20
Մարությանի թիմակիցն Ավինյանին տարրական մաթեմատիկա է սովորեցնում
Երևանի ավագանու «Ազգային առաջընթաց» խմբակցության անդամ  Իոսիֆ Կուբատյանը գրում է. «Մաթեմատիկա փոքրերի համար հատուկ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:07
Կարելի էր շարունակել դեպի հյուսիս հարավ, կարելի էր ընդհանրապես Սյունիքից սկսել. Ալեն Սիմոնյան
«Սահմանազատման կանոնակարգի առկայությունը մեծագույն հաղթանակ է թե՛ Ադրբեջանի, թե՛ Հայաստանի համար, այն երկկողմ հաղթանակ է, սա Հայաստանի ու...
Աղբյուր` Panorama.am
14:48
Տպավորությունն էր, որ ինչ-որ Սովետական Միության դատավարություն էր տեղի ունենում. Ալեն Սիմոնյանը՝ ԱԺ լսումների մասին
«ՔՊ-ի վերջին նիստում քննարկել ենք տարբեր հարցեր, մեծ կոլեկտիվ է, բնական է՝ ինչ-որ բաների հետ համաձայն չենք ու դրա մասին պետք է խոսել, որ...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

«Գոյ» թատրոնի դերասանները դիմեցին ոստիկանություն
14:26 04/11/2024

«Գոյ» թատրոնի դերասանները դիմեցին ոստիկանություն

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}