Ամպրոպներն ուսումնասիրող հայ կին գիտնականը
Ֆիզիկայի բարդ երևույթները, բանաձևերը, ֆիզիկոս դառնալու մտադրությանը ծանոթ-բարեկամների տարատեսակ արձագանքները Հռիփսիմե Մկրտչյանին հետ չպահեցին ԵՊՀ ֆիզիկայի ֆակուլտետի կիրառական բաժինն ընդունվելու մտադրությունից։
Ծնողները, չնայած գիտնական չեն, բայց ասացին՝ կաջակցեն, ինչով կարող են։
Դիմորդ աղջնակին խորհուրդ տվեցին «փախիր» այս ֆակուլտետից, բայց նա հաստատակամ էր։
Ֆիզմաթ դպրոցից ու «Քվանտ» վարժարանից եկած ուսանողների հետ մրցակցելու միտքը մի քիչ վախեցրեց նրան, բայց դա էլ հաղթահարեց։
«Առաջին օրերին, ինձ թվում էր ես այլ մոլորակում եմ, ոչինչ չէի հասկանում։ Բայց ես սիրահարվեցի կիրառական ֆիզիկային, ափսոս այն հետո փակվեց, քանի որ համապատասխան դասախոսներ չկային ու ֆակուլտետում ոլորտը չզարգացրեցին․․»,- հիշում է գիտնականը։
ԵՊՀ բակալավրիատն ու մագիստատուրան ավարտեց գերազանց առաջադիմությամբ։
31-ամյա Հռիփսիմե Մկրտչյանն այժմ ֆիզմաթ գիտությունների թեկնածու է, պաշտպանել է 29 տարեկան հասակում, խոստովանում է՝ կարող էր նաև 26-ում։ Ալիխանյանի անվան ազգային գիտական լաբորատորիայի տիեզերական ճառագայթների բաժանմունքի գիտաշխատող է։ Ամիսներ է առաջ է վերադարձել ԱՄՆ-ից։ Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիաների ինստիտուտի հրավերով ու համատեղ հետազոտություն իրականացնելու նպատակով էր այդ երկիր մեկնել։
Գիտնականի հետաքրքրության շրջանակում մթնոլորտային ֆիզիկան է, ուսումնասիրում են Արագած գիտահետազոտական կայանում հավաքագրված տվյալները։
Երկրի մակերևույթին մոտ էլեկտրական դաշտն են չափում Սևանի ափին մոտ և Արագածի գիտահետազոտական կայանում։
«Փորձում ենք դրանց վրա կառուցել մոդելներ ու բացատրել այն երևույթները, որոնք տեղի են ունենում ամրպոպային եղանակի ժամանակ։ Այս պահին Մասաչուսեթսի ինստիտուտի հետ աշխատում ենք մի գիտական հետազոտության վրա, որը նվիրված է ամպրոպների ժամանակ մասնիկների հոսքերի ավելացմանը։ Արդեն վերջացնում ենք, շուտով լույս կտեսնի գիտական հրապարակումը»,-Panorama.am-ի հետ զրույցում պատմում է երիտասարդ գիտնականը։
Իսկ մինչ հոդվածը կհրապարակվի, նա արդեն հստակեցրել է հաջորդ հետազոտության թեման։ Դեռ 1920-ական թվականներին անգլիացի գիտնական, Նոբելյան մրցանակակիր Վիլսոնը ենթադրություն է արել, որ ամպրոպների ժամանակ պիտի գրանցվեն բարձր էներգիայի մասնիկներ։ Իսկ նրա գործընկերը հարավային Աֆրիկայում էքսպերեմենտ կառուցելուց հետո դիտարկումների արդյունքում հերքել է։ Սակայն Արագած կայանում ուսումնասիրությունների արդյունքներից գիտաշխատողն ու գիտական խմբի անդամները եկել են համոզման, որ կատարված ենթադրությունը ճիշտ է, սխալ էր 100 տարի առաջ իրականացված փորձը։
Փետրվարի 11-ը գիտությամբ զբաղվող կանանց ու աղջիկների միջազգային օրն է։ Միջազգային շատ կազմակերպություններ ահազանգում են գիտության մեջ գենդերային անհավասարության, գիտությունը կանանց առավել հասանելի դարձնելու խնդրի մասին։ Հռիփսիմե Մկրտչյանը, չնայած հանդիպած դժվարություններին, համարում է, որ Հայաստանում կանանց, աղջիկների՝ գիտությամբ զբաղվելու համար լուրջ խոչընդոտներ չկան։
«Հայաստանում դժվարություններ կան երիտասարդ գիտնականների համար՝ անկախ սեռից։ Բայց կարող եմ ասել, որ այսօր Հայաստանում գիտության մեջ ավելի շատ աղջիկներ կան, քան տղաներ։ Տղա գիտնականներն ավելի շատ են գնում ու մնում արտերկրում, բացի այդ գիտնականների ցածր վարձրատրությունը ևս բերում է նրան, որ տղամարդիկ խուսափում են գիտությամբ զբաղվել։ Բացի այդ, բանակից հետո տղաները դժվարությամբ են վերադառնում գիտություն»,-պատճառները թվարկում է Հռիփսիմեն։
Երիտասարդ գիտնականը պնդում է՝ կին գիտաշխատողներն ավելի ակտիվ են, փորձում են ավելի հանրայնացնել գիտությունը, գիտության նկատմամբ սիրով վարակել նաև դպրոցականներին։
Կա պնդում, որ երեխաների, տարեցների խնամքի, տնային գործերի ու այլ պարտականությունների պատճառով գիտության մեջ կանանց ներկայացվածությունը ցածր է։
«Ամիսներ առաջ ես մասնակցում էի «Կանայք ֆիզիկայի մեջ» միջազգային կոնֆերանսի, այնտեղ աշխարհի տարբեր երկրներից ֆիզիկոս կանայք էին հավաքվել։ Օրինակ, Հնդկաստանի, Չինաստանի ներկայացուցիչները պատմեցին, որ կանայք ընտրում են այնպիսի ամուսին, որ հետագայում կարողանան գիտությամբ զբաղվել։ Հայաստանում էլ նման խնդիր կա, եթե ուզում ես գիտությամբ զբաղվել, պետք է ընտրես այնպիսի կողակից, որ քեզ կաջակցի»,-ասում է երիտասարդ գիտնականը, որ դեռ ամուսնացած չէ։
Ի դեպ, պատմության մեջ քիչ չեն դեպքերը, երբ կանայք ամուսիների պետ հավասարաչափ մասնակցել ու ներգրավված են եղել հետազոտություններում, սակայն դափնիները տղամարդուն են հասել։ Ի վերջո բոլորը չէ, որ ականավոր ֆրանսիացի ֆիզիկոս և քիմիկոս Պիեռ Կյուրիի կնոջ՝ Մարի Կյուրիի պես են ընտրություն կատարել։ Նրանք միասին ուսումնասիրել են ռադիոակտիվության երևույթը, հայտնաբերել են ռադիում և պոլոնիում քիմիական տարրերը
Մարի Կյուրին առաջին կինն է, որ ստացել է Նոբելյան մրցանակ, առաջինը և միակ կինը, որ ստացել է կրկնակի Նոբելյան մրցանակ և միակ մարդը, որ Նոբելյան մրցանակ է ստացել երկու տարբեր գիտական բնագավառներից։
Հռիփսիմեն ցավով է փաստում, որ ֆիզիկայի ֆակուլտետն ավարտած շատ աղջիկներ բարձր վարձատրվող աշխատանք ունենալու համար ստիպված էին մասնագիտություն փոխել։
«Եթե աղջիկներն արդեն ընտրել են ֆիզիկայի ֆակուլտետի ճանապարհը, ապա խորհուրդ եմ տալիս, որևէ դեպքում կանգ չառնել, առաջ գնալ ու հաղթահարել խոչընդոտները, և ամենակարևորը երբեք չհանձնվել»,- խորհուրդ է տալիս գիտնականը։
Հարակից հրապարակումներ`
Լրահոս
Տեսանյութեր
Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան
