Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արևմուտքի կողմից Ռուսաստանի դեմ սահմանված պատժամիջոցները կարող են լրջորեն ազդել Հայաստանի տնտեսության վրա՝ հաշվի առնելով այն, որ Հայաստանը հանդիսանում է ԵԱՏՄ անդամ երկիր, Ռուսաստանը Հայաստանի գլխավոր առևտրային գործընկերն է, Հայաստան եկող մասնավոր տրանսֆերտների մեծ մասը Ռուսաստանից է, ինչպես նաև մեր երկրում կատարված ներդրումների ծավալով ևս առաջին տեղում ՌԴ-ն է։

Այս հարցերի շուրջ Panorama.am-ը զրուցել է «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի փորձագետ Հայկ Բեջանյանի հետ։

Հարցին, թե ինչպես կազդեն ՌԴ-ի դեմ Արևմուտքի նոր պատժամիջոցները Հայաստանի տնտեսության վրա, մասնավորապես, ռուսական կապիտալով հայկական բանկերի վրա, փորձագետը նախ նշեց, որ գնահատականը տրվում է տվյալ պահին իրենց ունեցած աղբյուրներից ստացած տեղեկատվության հիման վրա: Իսկ պատժամիջոցների փաթեթն, ըստ նրա, գնալով ընդլայնվում է:

«Այս պահին բավականին լուրջ պատժամիջոցների մասին է հայտարարվել։ Նշեմ, որ առաջին դեպքը չէ, երբ Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցներ են կիրառում, այդպիսի իրավիճակ եղել է նաև 2014 թվականին: Եվ հենց այս նախադեպն է, որ մեզ հնարավորություն է տալիս որոշակի չափով գնահատել, թե ինչպիսի ազդեցություն կունենան դրանք մեր երկրի տնտեսության վրա»,-ասաց Հայկ Բեջանյանը։

Նրա խոսքով՝ Ռուսաստանի դեմ կիրառվող պատժամիջոցները  մի քանի հիմնական օղակներով են փոխանցվում Հայաստանին։ Առաջինը, ըստ փորձագետի, ռուսական ռուբլու փոխարժեքն է,  երկորրդը կախված է տրանսֆերտների հետ, որոնք ուղարկվում են ՌԴ-ից, իսկ երրորդը՝  Ռուսաստանի տնտեսական աճն է։

«Քանի որ Ռուսաստանը հանդիսանում է մեր առևտրային հիմնական գործընկերը, նաև արտահանման մեջ խոշոր տեսակարար կշիռ ունի, բնականաբար, այս երեք ուղիներով այդ պատժամիջոցների ազդեցությունը փոխանցվելու է մեր երկրի տնտեսությանը»,- նշեց նա։ 

Ինչ վերաբերում է բանկային համակարգին ուղղված պատժամիջոցներին, Հայկ Բեջանյանն ասաց՝ սկզբնական շրջանում խոսվում էր, որ տարբեր երկրներ քայլեր կձեռնարկեն Ռուսաստանին SWIFT համակարգից ամբողջապես անջատելու մասին, սակայն վերջնարդյունքում ընդամենը որոշ բանկերի արգելվեց գործառություններ իրականացնել։

«Սա ավելի շատ կհանգեցնի մի շարք տեխնիկական խնդիրների, քանի որ եթե որոշ ռուսական բանկեր դեռևս շարունակում են այդ համակարգի մաս կազմել, ապա արտաքին գործառնություններ իրականացնող շահառուները ստիպված կլինեն տվյալ բանկերից իրենց հաշիվները տեղափոխել մեկ այլ բանկ կամ զուտ այդ գործառնությունների մասով դիմել այլ բանկեր։

Ինչ վերաբերում է դրա ազդեցությանը Հայաստանի վրա, ապա պետք է նշել, որ այս առումով փոքր-ինչ ռիսկային գոտում հայտնվել է ՎՏԲ բանկը։ Թեև բանկի կապիտալը ռուսական է , բայց այն Հայաստանում գրանցված է որպես առևտրային բանկ՝ այնպես,  ինչպես Հայաստանում գրանցված մյուս 16 բանկերը, հետևաբար,  այստեղ որևէ խնդիր չենք ունենա։ Բացի այդ,  Կենտրոնական բանկն ու ՎՏԲ-ի խորհուրդը հայտարարություն են տարածել, որ այս պահին որևէ սահմանափակում գործառնությունների համար չկա»,- ասաց փորձագետը։

Նշենք նաև, որ ՀՀ կենտրոնական բանկը ներկայացրել է, թե ինչպե՞ս է ազդելու SWIFT համակարգի անջատումը Հայաստանի բանկային համակարգի վրա, որում, մասնավորապես, ասված է.

«SWIFT համակարգը հանդիսանում է ֆինանսական գործառնությունների վերաբերյալ տեղեկատվության փոխանակման միջազգային ստանդարտ։ SWIFT համակարգի անջատումը տարածվում է ՌԴ ոչ բոլոր բանկերի վրա՝ հիմնականում խոշորների։ ՀՀ առևտրային բանկերը իրենց գործարքները կարող են ազատորեն իրանացնել ՌԴ մյուս առևտրային բանկերի հետ։

ՀՀ առևտրային բանկերը կարող են նաև ֆինանսական գործարքների վերաբերյալ տեղեկատվությունը փոխանակել այլընտրանքային տեսքով, ինչը նույնպես կարող է ապահովել ֆինանսական գործառնությունների անխափան իրականացումը։ Միևնույն ժամանակ նշենք, որ մենք տեղեկատվություն չունենք, որ պատժամիջոցները կարող են ազդել ոչ առևտրային դրամական փոխանցումների համակարգերի վրա»։

Ինչ վերաբերում է Հայաստան եկող տրանսֆերտներին, Հայկ Բեջանյանը նկատեց, որ դա պետք է դիտարկել երկու բաղադրիչով։ Առաջինն, ըստ նրա, վերաբերում է Ռուսաստանի տնտեսության վատթարացմանը։ «Այսինքն, երբ վիճակը վատանա, մեր հայրենակիցները, որոնք աշխատում են ՌԴ-ում, բնականաբար ավելի քիչ գումար են աշխատելու, հետևաբար՝  Հայաստան եկող դրամական փոխանցումների հոսքը նվազելու է։

Երկրորդ բաղադրիչը կապված է ռուբլու փոխարժեքի հետ։ Եթե փոխարժեքը ցածր է, բնականաբար, ուղարկված ռուբլին փոխանակելու դեպքում ավելի քիչ դրամ կստանան։ Եթե առաջ ձևավորվում էր սպառումը այդ գումարների հաշվին, ապա հետագայում սպառումը նվազելու է, ինչը շղթայական էֆեկտով բերելու է ՀՆԱ-ի մեջ սպառման տեսակարար կշիռի կրճատմանը։ Այսինքն՝ այս երկու գործոններն ուղիղ ազդեցություն են ունենալու մեր տնտեսության վրա»,- ընդգծեց փորձագետը։

Հայկ Բեջանյանն անդրադարձավ նաև արտահանմանը՝ նշելով, որ Հայաստանի համար արտահանման հիմնական շուկան շարունակում է մնալ Ռուսաստանը։  Ըստ նրա՝ ռուբլու փոխարժեքի տատանման արդյունքում հայկական արտադրանքը կվաճառվի ավելի թանկ գնով, եթե ապրանքը թանկ գնով վաճառվի, ապա ռուսական շուկայում ոչ մրցունակ կդառնա:
Այս առումով, փորձագետի գնահատմամբ, արտահանողները կարող են լուրջ խնդիրներ ունենալ։ 

Դրա լուծման տարբերակներից մեկը, Հայկ Բեջանյանի խոսքով, արտահանման դիվերսիֆիկացումն է, ընդորում՝ դա պետք է տեղի ունենա ոչ միայն երկրի կտրվածքով, այլ նաև ապրանքախմբերի։

«Պետք է սկսենք ավելի շատ երկրների հետ համագործակցել և ավելի շատ պատրաստի արտադրանք ունենալ մեր երկրից արտահանելու համար։ Իհարկե, սրանք հեշտ լուծվող  խնդիրներ չեն, սա պետք է  ամենօրյա, տնային աշխատանքի բաղադրիչի մաս կազմի, որ շարունակաբար խնդիր դնենք՝ ապահովելով ներառական տնտեսական աճ և դիվերսիֆիկացնենք մեր արտահանման կառուցվածքը։

Եթե այսօր այդ խնդիրն առկա է Ռուսաստանում, վաղն այն կարող է առաջանալ մեկ այլ երկրում, և մենք ամեն անգամ փաստի առաջ կկանգնենք։ Կառավարության առաջնահերթ խնդիրը պետք է լինի այն, որ քայլեր ձեռնարկվեն դիվերսիֆիկացման ուղղությամբ։  Մասնավորապես, նոր շուկաներ, նոր գործընկեր գտնեն և արտահանման կառուցվածքում փոփոխություններ իրականացնեն»,- ասաց Հայկ Բեջանյանը։