Քաղաքական 16:32 09/03/2022 Հայաստան

44-օրյա պատերազմին սպիտակ ֆոսֆորից այրվածները՝ շարժումները սահմանափակող, այլանդակող սպիներով

44-օրյա պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի կողմից ժնևյան կոնվենցիաներով արգելված և քիմիական զենքի տարրեր՝ սպիտակ ֆոսֆոր պարունակող զինատեսակ կիրառելու մասին առաջին անգամ լուրեր հայտնվեցին 2020 թվականի հոկտեմբերին։

«Ադրբեջանն օգտագործում է, ըստ այս պահի տվյալների, ֆոսֆոր պարունակող զենք, որ ունի քիմիական զենքի տարրեր: Դա անում է քաղաքացիական բնակավայրերի հարևանությամբ գտնվող անտառների նկատմամբ:

Այսինքն՝ զանգվածային ոչնչացման բնույթի այս զինատեսակը ներկայում ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից օգտագործվում է շրջակա միջավայրի ու նաև քաղաքացիական բնակիչների դեմ: Դրա կիրառությունը նման պայմաններում միջազգային իրավունքի ակնհայտ արգելքների ներքո է»,- 2020 թ. հոկտեմբերի 30-ին հայտնել էր ՀՀ Մարդու իրավունքների այն ժամանակվա պաշտպան Արման Թաթոյանը։

Խաղաղ բնակչությունը ադրբեջանական հրետակոծություններից գիշեր ու զօր հենց անտառներում էր թաքնվում։

Պատերազմից անցել է մեկուկես տարի, սպիտակ ֆոսֆորից այրվածքներ ստանալու փաստերը միայն ենթադրությունների մակարդակում են, իսկ այրվածքներ ստացած զինծառայողները դեռ ստիպված են դիմել բժիշկների։ 

Այրվածքաբանության ազգային կենտրոնի փոխտնօրեն Կարինե Բաբայանը Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ իրենց մոտ բուժում է ստացել 130 հիվանդ, միայն 30-40 դեպքում են հետազոտություններ արել և միայն ենթադրությամբ կարող են ասել, որ ստացած այրվածքները եղել են սպիտակ ֆոսֆորից։

«Կենտրոնում 130 հիվանդ է բուժվել, սակայն միայն պատերազմի սկսվելուց մեկ ամից անց ենք հասկացել, որ կարող է ֆոսֆորային այրվածքներ լինեն։  30-40 հոգու դեպքում ենք հետազոտություն արել, հյուսվածք վերցրել։ Վերքի տեսքը, լաբորատոր ախտորոշումը, վերքերի դժվար լավացման ընթացքը, Վուդ լամպով՝ սև լամպով ուսումնասիրությունը, երբ վերքի վրան պահում ենք՝ կապույտ լույս է առաջանում և այլ  հետազոտություններ անելով, նաև տարբեր պրոտոկոլներ ուսումնասիրելով, տարբեր տեղերից տվյալներ վերցնելով, կարող ենք ասել, որ նման է ֆոսֆորային զենքից ստացված այրվածքների, սակայն չենք կարող հստակ ասել։ Վերջնական ախտորոշում ունենալու համար պետք էր լինել հյուսվածքաբանական քննություն, ինչը մեզ մոտ չի արվում, ծախասար ու դժվար քննություն է»,- ասաց Կ. Բաբայանը։

Բժշկուհու խոսքով, նման այրվածք ստացած հիվանդների վերականգնումն ավելի դանդաղ է լինում, քանի որ բացի այրվածքից, նաև քիմիական նյութ է առկա։

«Մենք ինչպե՞ս հասկացանք, որ սովորական այրվածք չէ. կլինիկան այլ ձև էր,  հիվանդությունն ավելի ծանր էր ընթանում։ Սովորաբար երբ պլաստիկ վիրահատություն ենք անում, իդեալական է լինում, սակայն այս դեպքում 50-60 տոկոս դեպքում անհաջող էր։ Այս հարցը մենք տվեցինք այլ երկրներից մասնագետների, ասացին՝ լինում է նման անհաջողություններ, քանի որ քիմիան կա, թույլ չի տալիս իդեալական լինի։

Բժշկության մեջ ինչքան շուտ վիրահատես, այնքան լավ է, այս դեպքում փորձում էինք շուտ վիրահատել, չէր ստացվում, քանի որ խնդիրը կար։  Ինչքան դանդաղ է վերքը լավանում, այնքան սպիներ են առաջանում, ինչքան կոպիտ սպիներ են լինում, առաջացնում են նաև շարժումների սահմանափակում, արտաքին տեսքն այլանդակում է»,- մանրամասնեց բժշկուհին։

Նա ասաց, որ հիմա արդեն ապաքինված զինծառայողները, ովքեր այդ այրվածքներից հետո շարժումները սահմանափակող, այլանդակող սպիներ ունեն, հենց իրենց մոտ պլաստիկ վերականգնողական վիրահատության են ենթարկվում, այլ երկրներում վերապատրաստված բժիշկ ունեն իրենց կենտրոնում, ով էլ իրականցնում է այդ վիրահատությունները։ 

«Այդ մարդիկ հոգեբանական ծանր վիճակում են. բացի այն, որ այդ արհավիրքը տեսել են, ունեն կոպիտ, այլանդակող սպիներ»,- ասաց Կ. Բաբայանը։

Դեռևս պարզ չէ՝ արդյո՞ք կարող են սպիտակ ֆոսֆորից այրվածքներ ստացած մարդիկ  կյանքի ընթացքում առողջական այլ խնդիրներ ունենան։

«Ոչ մի երկրում նման քանակի հիվանդներ չեն եղել, ովքեր այրվածքներ են ունեցել ենթադրաբար սպիտակ ֆոսֆորից։ Կարծում ենք՝ հնարավոր է այդ նյութը  օնկոլոգիական հիվանդություն,  տղաների մոտ ամուլություն առաջացնի։ Տարբեր երկրներից պրոֆեսորների հետ ենք խոսել, ասում են, փաստորեն, առաջին նման հիվանդները ձեզ մոտ են,  հետագայում անհրաժեշտության դեպքում ձեզ պետք է դիմենք»,- ասաց մասնագետը՝ հավելելով, որ հակաթույն չկա, բուժումներն անում են ըստ ախտանիշների։ 

Նա նշեց, որ կրակից առաջացած այրվածքները խորն է լինում, իսկ  ֆոսֆորի դեպքում՝ գրեթե մինչև ոսկոր հասնող։ Ֆոսֆորը բռնկման ժամանակ առաջանում է 800-1200 աստիճան ջերմություն, այդ իսկ պատճառով եթե կաթում է մարդու վրա, առաջանում է շատ խորը այրվածք։

Հիմնականում այրվածքները եղել են դեմքերին, ձեռքերին ու ստորին վերջույթներին։ Կ. Բաբայանի խոսքով, իրենց հիվանդների 80 տոկոսն ունեցել են համակցված վնասվածքներ՝ կոտրվածքներ, կանտուզիաներ, լսողության, տեսողության խնդիրներ։

Այրվածքաբանության ազգային կենտրոնի փոխտնօրեն Կարինե Բաբայանը հայտնեց, որ նաև մահեր են ունեցել, այրվածքների մակերեսը մեծ է եղել, կյանքի հետ անհամատեղելի։ Նրա փոխանցմամբ, մահացող մարդկանց կլինիկան շատ տարօրինակ էր ու սահմռկեցուցիչ։

Այս լուսանկարները հրապարակվել են 2020 թ. դեկտեմբերի 6-ին՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի կողմից։ 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

20:46
Ծավ գյուղի անտառամերձ հատվածում հրդեհ է, քամու պատճառով առկա է դեպի անտառ տարածման վտանգ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 14:40-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Ծավ գյուղի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:36
Հունաստանի հայոց թեմի ներկայացուցիչներ և ուխտավորներ են եկել Մայր Աթոռ՝ եպիսկոպոսական ձեռնադրության և օծման առիթով
Նոյեմբերի 2-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունել է Հունաստանի հայոց թեմի թեմական կառույցների...
Աղբյուր` Panorama.am
20:19
Բժիշկ Մյասնիկովը թվարկել է ամենաառողջարար ըմպելիքները
Սովորական մաքուր ջուրը, թեյը և սուրճն ամենաառողջ ըմպելիքներն են։ «Ռոսիա 1» ալիքի «Բժիշկ Մյասնիկով» հաղորդման ժամանակ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:43
Արցախցիների խնդրանքով «Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունները դիմել են ՍԴ
ՀՀ ԱԺ պատգամավորների 1/5-ը («Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունների պատգամավորներ) ՀՀ Սահմանադրական դատարան է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:27
Նիկոլը նաև լվանում է Թուրքիայի արյnւնnտ երեսը վերջինիս՝ ԵՄ հնարավոր անդամագրության գործընթացում. Աշոտյան
«Հայոց ցեղասպանության ուրացումը ոչ թե Միրզոյանի, այլ անձամբ Փաշինյանի նախաձեռնությունն է»
Աղբյուր` Panorama.am
19:16
Ջուլիետա Ավանեսյանը` ծանրամարտի Մ20 առաջնությունում Եվրոպայի չեմպիոն
Պոկում և հրում վարժություններում ևս Ավանեսյանն արժանացել է փոքր ոսկե մեդալներին։
Աղբյուր` Panorama.am
19:02
Հաջորդ շաբաթ 100 դրամների կրիզիս է լինելու. Մեսրոպ Մանուկյան
 Երևանի ավագանու «Մայր Հայաստան» խմբակցության անդամ Մեսրոպ Մանուկյանն այցելել է «Երևան ավտոբու» ՓԲԸ, ծանոթացել է...
Աղբյուր` Panorama.am
18:48
«Սուրբ Հովհաննես» մատուռի մոտից քաղաքացուն իջեցնելու համար անհրաժեշտ է եղել փրկարարների օգնությունը
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 16:28-ին Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Լոռու մարզի Հարթագյուղ գյուղի «Սուրբ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:35
Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Քայլաշ Սաթյարթին կայցելի Հայաստան
Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Քայլաշ Սաթյարթին Հայաստանում կմասնակցի և կբանախոսի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության նախաձեռնությամբ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Մեծ Մանթաշի մոտակայքում հրդեհից ջերմահարվել են եղևնու և սոճու տնկիներ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 15:13-ին Շիրակի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն տեղեկություն է ստացվել, որ Մեծ Մանթաշ ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:19
ՀՖՖ փոխնախագահը՝ հավաքականի գլխավոր մարզչի ու Մելիքբեկյանի հրաժարականի պահանջով երկրպագուների ակցիաների մասին
«Այն տարբերակը, որ մենք ընտրում ենք, չի լինելու հայաստանցի»,- ասել է ՀՖՖ փոխնախագահ Արմեն Նիկողոսյանը՝ պատասխանելով Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:58
Քանյե Ուեսթը 1 միլիարդ դոլարով վավերագրական ֆիլմ է նկարահանել իր մասին
Ռեփեր Քանյե Ուեսթը  իր մասին վավերագրական ֆիլմ է նկարահանել. «Ո՞ւմ անունով» ֆիլմի համար նա ծախսել է 1 միլիարդ դոլար։ Variety-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:42
Ակցիա՝ «Արարատ»-«Փյունիկ» խաղի ժամանակ ՀՖՖ նախագահ Արմեն Մելիքբեկյանի հրաժարականի պահանջով
Հայաստանի  Պրեմիեր լիգայի «Արարատ» - «Փյունիկ» խաղի ժամանակ երկրպագուները  ակցիա են իրականացրել՝ պահանջելով...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
COP29-ը՝ Ադրբեջանում, COP17-ը՝ Հայաստանում․ քաղաքական հատուցո՞ւմ
Հայաստանն ընտրվել է որպես Կենսաբազմազանության կողմերի համաժողովի հյուրընկալող երկիր և COP17-ը  2026թ,-ին անցկացվելու է մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
17:18
Դիզայներները նորաձևության տարօրինակ հնարք են մտածել, որը խոստանում է դառնալ ձմեռան գլխավոր թրենդ
Վերջին Նորաձևության շաբաթներին հայտնի բրենդների դիզայներները հաճախ դիմում էին մեկ պարզ, բայց միևնույն ժամանակ անսովոր հնարքի։ Burberry-ի,...
Աղբյուր` Panorama.am
16:57
Ադելիա Պետրոսյանը Ռուսաստանի Գրան պրիի 2-րդ փուլում հաղթել է կարճ ծրագրում
Ռուսաստանի գեղասահքի չեմպիոն ազգությամբ հայ  Ադելիա Պետրոսյանը Կազանում ընթացող Ռուսաստանի Գրան պրիի 2-րդ փուլում լավագույն արդյունքն է...
Աղբյուր` Panorama.am
16:42
Հրդեհ Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծի Ախալքալաքի կայարանում
Նոյեմբերի 1-ին երեկոյան ժամը 22։00-ի սահմաններում հրդեհ է բռնկվել Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու Ախալքալաքիի հատվածի հոսանքի տրանսֆորմատորային...
Աղբյուր` Panorama.am
16:30
Իրանը լուրջ հարվшծ կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին. հոգևոր առաջնորդ
Իրանը լուրջ հարված կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին՝ ի պատասխան Թեհրանի և Մերձավոր Արևելքում իսլամական դիմադրության ուժերի նկատմամբ թշնամական քայլերի։...
Աղբյուր` Panorama.am
16:13
Նախկին ՀՀԿ-ական, «Զովք»-ի փոխտնօրեն, «Պրոֆալ»-ի տնօրեն և այլք․ Աննա Հակոբյանի հետ ընթրած «հաջողակ տղամարդիկ»
Oragir.News-ը մանրամասներ է ընթրիքից, որին մասնակցելու համար «Իմ քայլը» հիմնադրամին նախապես 1 միլիոն դրամ պետք է վճարեին։
Աղբյուր` Panorama.am
16:00
Սերբիայում երկաթուղային կայարանում փլուզման հետևանքով 14 մարդ է զոհվել, երկրում սգո օր է
Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը ցավակցել է Սերբիայի երկաթուղային կայարանում տեղի ունեցած ողբերգական փլուզման հետևանքով զոհվածների ընտանիքին։
Աղբյուր` Panorama.am
15:32
Ծանրորդ Ալեքսանդր Լազարյանը` Եվրոպայի մինչև 20 տարեկաների չեմպիոն
Նա նվաճել է նաև փոքր բրոնզե և փոքր ոսկե մեդալներ
Աղբյուր` Panorama.am
15:19
Արցախյան հանրությունը պետք է իմանա` ովքե՞ր են այդ մարդիկ, որ իրենց իրավունք են վերապահում արցախցիների անունից խոսել. Ստեփանյան
ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը տեղեկացրել է, որ «40+10 հազար» աջակցության ծրագիրը կշարունակվի մինչև ապրիլ,...
Աղբյուր` Panorama.am
15:07
Կոչ. COP29-ին ընդառաջ և ընթացքում հատուկ կարևորությամբ արծարծել արցախահայության նկատմամբ շարունակվող անարդարության մասին
Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինը, կաթողիկե հայոց կաթողիկոս պատրիարք Տ. Ռաֆայել Պետրոս ԻԱ Մինասյանը և Մերձավոր Արևելքի Հայ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:41
Սիսիան-Աղիտու ավտոճանապարհին բախվել են բեռնատարն ու «VAZ»-ը, կան տուժածներ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 13:23-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Սիսիան-Աղիտու...
Աղբյուր` Panorama.am
14:36
Խաչանովը մեկնաբանել է Փարիզի «Մասթերսի» քառորդ եզրափակչում Դիմիտրովի նկատմամբ տարած հաղթանակը
Ռուսաստանը ներկայացնող Կարեն Խաչանովը դուրս է եկել Փարիզում ընթացող Masters շարքի մրցաշարի  քառորդ եզրափակչում հաղթել է բուլղարացի Գրիգոր...
Աղբյուր` Panorama.am
14:26
Արամ Առաջինն ու Օկամպոն քննարկել են արցախահայերի իրավունքներին վերաբերող հարցեր
Նոյեմբեր 1-ին Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինն ու  Միջազգային քրեական դատարանի նախկին գլխավոր դատախազ Լուիս Մորենո...
Աղբյուր` Panorama.am
14:11
Արման Ծառուկյանն ու Իսլամ Մախաչևը կարող են ռևանշ մենամարտ անցկացնել հունվարի 18-ին
Թեթև քաշային կարգում UFC-ի գործող չեմպիոն Իսլամ Մախաչևը և Արման Ծառուկյանը կարող են ռեւանշ-մենամարտ անցկացնել հունվարի 18-ին Լոս Անջելեսում...
Աղբյուր` Panorama.am
14:04
«Գոյ» թատրոնը կվերսկսի գործունեությունը
«Լիահույս ենք, որ Գ. Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի տնօրենը չի խոչընդոտի և կենթարկվի օրինական պահանջին»։
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում
12:04 02/11/2024

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}