Ձեր վստահելի աղբյուրը

Մարտի 15-ը նշվում է որպես Սպառողների իրավունքների պաշտպանության միջազգային օր։ «Իրազեկ և պաշտպանված սպառող» ՀԿ նախագահ Բաբկեն Պիպոյանը համարում է, որ Հայաստանում օրը դեռ տոնի չի վերածվել, քանի որ բազմաթիվ խնդիրներ կան։

Սպառողների իրավունքների, դրանց նկատմամբ պետական մոտեցման, սպառողների՝ խնդիրներին հարմարվելու պատճառների մասին Panorama.am-ը զրուցել է տարիներ շարունակ սպառողների խնդիրները բարձրաձայնող ու նրանց իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող ՀԿ նախագահի հետ։

Panorama.am-Պարոն Պիպոյան, Հայաստանում պաշտպանվա՞ծ են սպառողների իրավունքները։
Բաբկեն Պիպոյան-Այս առումով Հայաստանում կան գլոբալ խնդիրներ ու մանր խնդիրներ։ Գլոբալ խնդիրը պետության վերաբերմունքն է, սա էլ  իր հերթին կարելի է բաժանել պարբերաբար ասվող կենացների ու գլոբալ գնահատականների, որոնք տրվում են մեկ անգամ, բայց արտացոլում են իրականությունը։ Օրինակ, «Կյանքը թանկացել է, եկամուտները հետևից չեն հասել, բայց կյանքը լավացել է» այս նախադասությունը հնչել է, և արտացոլում է պետության վերաբերմունքը։

Ունենք ֆունդամենտալ համակարգային խնդիրներ, իրավունքների պաշտպանության իրացումը թողել ենք քաղաքացու վրա։ Չունենք մի մարմին, որը զբաղվի սպառողների սահմանված իրավունքներով, անգամ ամենասովորական ապրանքի վերադարձման գործում քաղաքացուն թողել ենք դատարանի հետ միայնակ։ Անընդհատ խոսում ենք անվտանգության մասին, բայց տեսչական մարմինների գործիքակազմերը միայն նվազեցվում ենք։ Փորձաքննությունների ոլորտում կան խնդիրներ, ունենք մի քանի լաբորատորիաներ, որոնք նույն ապրանքի վերաբերյալ տարբեր պատասխաններ են տալիս, ու սրա հետևից գնացող չկա։

Վերջին անգամ ե՞րբ եք լսել,  որ հայտնեն՝ այս կամ այն դեղատունը վաճառում է ժամկետանց դեղ, ե՞րբ եք  լսել, որ մակնշում չունեցող դեղ են հայտնաբերել, այս կամ այն դեղը լաբորատոր փորձաքննության արդյունքում պարզվել է, որ կեղծ է։ Վերջին անգամ ե՞րբ եք լսել, որ այս կամ այն կոսմետիկ միջոցը վտանգավոր է, ալերգիա է առաջացնում, ե՞րբ եք լսել, որ այս կամ այն լվացքի փոշին, խաղալիքը կամ մեկ այլ ապրանք ունեն խնդիր, վտանգավոր են։

Չկա՞ն մեր երկրում նման խնդիրներ։ Անխոս, կան։ Ուղղակի մեր երկրում տեսչական մարմինը գնում է ոչ թե խնդիրը վերացնելու, այլ ստուգելու՝ տնտեսվարողը թուղթ ունի՞, թե՞ չունի, այն թուղթը, որը, նույն ստուգող մարմինն էլ գիտի, անվտանգության երաշխավորը չէ։ Եթե մենք չընդունենք, որ այս մոտեցումները պետք է ենթարկվեն ֆունդամենտալ փոփոխությունների, ապա դոփելու ենք նույն տեղում։

Panorama.am-Իսկ գուցե այդ մոտեցումները վերանայելու պահանջա՞րկ չկա։ Դուք նշեցիք գնաճի մասին, բայց նման բարձր գնաճի պայմաններում մենք բողոքող սպառող չենք տեսնում։
Բաբկեն Պիպոյան-Սոցիալական բունտերը միշտ չէ, որ գործիքներ են, հատկապես հիմա, երբ հասարակությանն աջ ու ձախ կամ գովում են, կամ մեղադրում բողոքելու համար։ Իշխանությունը հասարակությանը գովում է, ասում է՝ ինչ լավ արեցիր, բողոքեցիր, ես եկա իշխանության, ընդդիմությունն ասում է, տեսա՞ր, բողոքեցիր, երկիրն ինչ օրի գցեցիր։ Այսինք, երբ քաղաքացուն ասում են՝ բողոքում ես, վատ բան է լինում, նա սկսում է  վախենալ բողոքելուց։

Տեսեք, ԱՊՊԱ-ն թանկանում էր առանց հիմնավորումների, մարդիկ թանկացման դեմ պայքարեցին։ Այդ պայքարն իմաստ ունի, եթե բողոքողների կարծիքի հետ հաշվի նստող կա։ Ի վերջո, սպառողի պահանջատիրությունը լավ է, եթե այդ պահանջը բավարարող կա։ Երբ մեկ, երկու, երեք անգամ սպառողը պահանջում է, բայց բողոքը բավարարող չկա, ինքը դադարում է պայքարել։

Panorama.am-Արդյունքում համակերպվում են խնդիրների առկայությանն էլ, գնաճին էլ, խցկված ու մի ոտքի վրա երթևեկելուն էլ...
Բաբկեն Պիպոյան-Ի՞նչ անեն։ Աշխարհի բոլոր սոցիալական բունտերը ինչ-որ պահի վերածվում են քաղաքականի, ինչ-որ պահից սկսած ունենում են քաղաքական առաջնորդներ, հակառակ պարագայում մտնում են փակուղի։ Մեր երկրում տեսնում ենք, որ նույնիսկ քաղաքական պրոցեսներն անհասկանալի փակուղային վիճակում են։

Panorama.am-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք սպառողներին։
Բաբկեն Պիպոյան-Չհանձնվե՛լ։  Մարդն ինչքան տեղեկացված է, այնքան շատ է հասկանում, որ իր իրավունքները ոտնահարվում են։ Այս իրավիճակում մարդը չպետք է որոշի դադարել տեղեկացված, իրազեկված լինել։ Կրկնում եմ, անհապաղ պետք է լինի մոտեցումների փոփոխություն, համակարգային պայքար սպառողների իրավունքների ոտնահարման դեմ, ի վերջո պետք է ունենանք պատասխանատուների շղթա։

Տեսեք, օրինակ սոցցանցերում անընդհատ քննարկում են, որ գազալցակայաններում վարորդներին խաբում են, քիչ են լիցքավորում։  Խնդիրը մինչ այս պահը կարգավորված չէ, չնայած այն բանին, որ խնդիրն անընդհատ բարձրաձայնվում է։

Panorama.am-Մյուս կողմից էլ պետության իրավակարգավորումներն անտեսվում են, ինչպես ռեստորաններ մուտք գործելիս QR կոդի պահանջը։
Բաբկեն Պիպոյան-Երբ պետությունը սահմանում է իրավակարգավորում ու չի հետևում դրա իրականացմանը, նպաստում է  իրավախախտ հասարակության ձևավորմանը։  Իսկ իշխանության վերջին քայլերը տանում են դրան։ Օրինակ, ես ինչքան էլ դեմ լինեմ բացօթյա հանրային սննդի կետերում ծխելու արգելքին, երբեք ինձ թույլ չեմ տա այդ տարածքում շխել, քանի որ չեմ ցանկանում, որ որևէ մեկն ասի՝ Պիպոյան Բաբկենն օրինախախտ է։ 

Ամփոփելով խոսքս, ուզում եմ ընդգծել, պետք է պայքարել ոչ թե անձերի, այլ երևույթների դեմ։ Հակառակ պարագայում անձի դեմ պայքարում ենք, անձը փոխվում է, երևույթը մնում։