Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերջին 10 օրերին Հայաստանում արձանագրվեցին սննդամթերքի գների աննախադեպ բարձրացումներ, դրանք հիմնականում ընդգրկեցին ներկրվող սննդամթերքների տեսականին և որքան էլ զարմանալի է նաև կաթնամթերքը: Խանութներում 1 կիլոգրամ հնդկաձավարն արդեն վաճառվում է 1200-1300 դրամով, թթվասերը 550 դրամից բարձրացել է 590 դրամի, թանկացել է նաև հացաբուլկեղեն:

Սննդամթերքի շուկայում տիրող գնային իրավիճակի, մրցակցային պայմանների հնարավոր խախտման դեպքերի առնչությամբ Panorama.am-ը դիմեց Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովին, որի մամուլի պատասխանատու Անի Սմբատյանը հայտնեց, որ ուսումնասիրություններ են կատարվել, որոնց արդյունքներն ամփոփման փուլում են և պատրաստ լինելուն պես կտրամադրվեն: Կարճ ժամանակ անց Panorama.am-ը ստացավ ուսումնասիրությունների արդյունքները: ՄՊՀ-ն դիտարկել էր «Նոր Զովք» և «Երևան Սիթի» առևտրային ցանցերում վերջին օրերին շաքարավազի, ալյուրի, կարագի և ձեթի գների տատանումները:

Այդ ապրանքատեսակների գների տատանման գրաֆիկներից երևում է, որ երկու ցանցերում էլ գների թռիչքն արձանագվել է մարտի 14-ին և չնայած հետագայում որոշակի գնանկում է արձանագրվել, բայց 2022 թ. հունվարի 10-ի գների համեմատ չորս ապրանքատեսակներում էլ կայուն գնաճ է արձանագրվել:

Փաթեթավորված շաքարավազը «Երևան Սիթի»-ում հունվարի 10-ի 490 դրամի փոխարեն մարտի 14-ին բարձրացել է 550 դ8ամ և մնացել այդ մակարդակին, իսկ ոչ փաթեթավորված շաքարավազը 405 դրամից երկու առևտրի ցանցերում էլ բարձրացել էր մինչև 450 դրամի, այնուհետև նվազել և կանգնել  437-438 դրամի շեմին: «Անկոր» կարագը «Երևան Սիթի»-ում մարտի 14-ին 4640 դրամից հասել էր մոտ 5300 դրամի, իսկ չորս օր անց իջել մինչև 5040-5050 դրամի սահմանները: Նորզելանդական կարագը համապատասխանաբար 4380 դրամից հասել էր 4950, այնուհետև իջել 4690-ի մակարդակին:

Կարագի գները նույն համամասնությամբ բարձրացել էին «Նոր Զովք» առևտրի ցանցի խանութներում, սակայն մարտի 18-ից այդպես էլ մնացել են բարձր մակարդակում: Փաթեթավորված ալյուրը երկու խանութների ցանցերում էլ բարձրացել է 5 դրամով, իսկ չփաթեթավորվածը «Երևան Սիթի»-ում մարտի 14-ին բարձրանալուց հետո նույնիսկ հունվարի 285 դրամի փոխարեն մարտի 18-ին իջել էր մինչև 275 դրամի: Ձեթը նույնպես հունվարի 1020-1040 դրամի ֆոնին երկու առևտրի ցանցերում էլ մարտի 14-ին բարձրացել էին, սակայն հետագա 4 օրերի ընթացքում որոշակի նվազում է արձանագրվել և կանգնել է 1050-1090 դրամի սահմաններում:

Ըստ Վիճակագրական կոմիտեի սպառողական գների մասին վերջին հաղորդագրության՝ այս տարվա փետրվարին 2021 թվականի փետրվարի համեմատ սննդամթերքի գներն աճել են ավելի քան 11.4%-ով, ընդ որում՝ որոշ սննդատեսակներ ռեկորդային են թանկացել, օրինակ, բանջարեղենը՝ 31%-ով, իսկ կարտոֆիլը՝ 71%-ով։ 2022թ. փետրվարին 2021թ. փետրվարի համեմատ հանրապետությունում գրանցվել է կարագի 7.8% գնաճ, իսկ 2022թ. հունվարի համեմատ՝ 1.0% գնանկում:

Շաքարի և շաքարավազի ապրանքախմբում 2022թ. փետրվարին 2021թ. փետրվարի համեմատ արձանագրվել է 18.2% գնաճ, իսկ 2022թ. հունվարի համեմատ՝ 0.3% գնանկում: Պանրի գինը աճել է 17.2%-ով, իսկ 2022թ. հունվարի համեմատ՝ 1.8%-ով: 2022թ. փետրվարին նախորդ տարվա  համեմատ հանրապետությունում արձանագրվել է թռչնամսի, գառան, տավարի, խոզի մսերի՝ համապատասխանաբար 6.8%, 7.6%, 8.0% և 31.8%, իսկ 2022թ. հունվարի համեմատ՝ 0.3%, 0.8%, 3.7% և 1.4% գնաճ: Թարմ կաղամբի գինը դիտարկվող ժամանակահատվածում աճել է 3.8 անգամ, իսկ 2022թ. հունվարի համեմատ արձանագրվել է 5.6% գնանկում:

Panorama.am-ի հետ զրույցում «Իրազեկ և պաշտպանված սպառող» ՀԿ նախագահ Բաբկեն Պիպոյանն ասաց. «Իրավիճակը պետք է դիտարկել այն հարթության մեջ, որ բիզնեսը ոչ մեկի բարեկամը չէ: Ցանկացած բիզնեսի նպատակն է հնարավորինս շատ շահույթ ստանալը, բայց պետությունն ունի համապատասխան գործիքակազմեր, որպեսզի կարողանա զսպել և բացառել չարաշահումները: Ինչպես տեսնում ենք՝ մեր երկրում «բիզնեսի հետ աշխատել» և «սոցիալական խնդիրներ լուծել» ձևակերպումները կենացից այն կողմ չեն գնում:

Այսինքն՝ այսօր իրական գործիքակազմ չի կիրառվում, միևնույն ժամանակ այն շուկաներում, որտեղ մենք ունենք գերիշխող դիրք և մոնիթորինգներ անելը շատ հեշտ է, հասարակությունն առնվազն չունի երաշխիք, որ չկա չարաշահումներ: Եթե անգամ հասարակությունը չունի բոլոր հիմքերը պնդելու չարաշահումների մասին, բայց նաև առնվազն չունի այն երաշխիքները, որ ասի, թե բացակայում են այդ չարաշահումները: Արդյունքում, ունենք այն, ինչ ունենք:

Սրանից բացի, մենք պետք է հասկանանք, թե մի քանի օրվա կտրվածքով նույն դրամը քանի անգամ արժևորվեց և արժեզրկվեց դոլարի նկատմամբ: Բիզնեսն այսօր հաշվարկն անում է օրինակ 490 դրամով, շուկայական գինը կազմակերպում է այդքանով, հաջորդ օրն առավոտյան պարզվում է, որ այն արժի 520 դրամ: Այսինքն՝ շատ կարևոր է որպեսզի շուկայի կայունության հարցը լուծվի:

Կենտրոնական բանկը վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացրել է աննախադեպ բարձր շեմի, որպեսզի դրանով փորձի զսպել գնաճային ֆոնը, բայց դեռևս նախորդ ամիսներին, երբ բարձրացվում էր վերաֆինանսավորման շեմը, մենք ասում էինք, որ այստեղ իրականում ԿԲ-ն կարծես այլ գործիք չունի, որ կիրառի, բայց շատ կարևոր է, որ պետությունը տնտեսության զարգացման գործիքակազմը կիրառի, իսկ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձրացումը միանշանակ խանգարելու է տնտեսության զարգացմանը: Կարևոր են իմաստավորված մոտեցումները: Լինում են դեպքեր, երբ մոտավորապեսով խնդիրը չի լուծվում և գերճշգրիտ, պրոֆեսիոնալ աշխատանք է պետք տանել: Եթե դիտարկենք հարցը, թե ինչ-որ մեկն ինչ-որ բան արել է, թե ոչ՝ միայն անելը հերիք չէ, կարևոր է, որ արվի ճիշտ»:

Ըստ փորձագետի՝ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովն արագ գործող օպերատիվ կառույց չէ, քանի որ նրա վարույթներն իրականացվում են ինչ-որ ժամանակահատվածում, այդ պատճառով էլ առանձին չպետք է դիտարկել համակարգը, այլ պետք է հասկանալ, որ կա մեկ ընդհանուր մեծ համակարգ՝ գործադիր, համապատասխան մարմիններ, իսկ ԿԲ-ն և Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովն անկախ մարմիններ են, բայց գործադիրի հետ աշխատում են և միասնական օրակարգ պետք է մշակեն:

«Քննարկվում էր շուկայի համար իրատեսական գներով, կամ խոշոր ցանցերով կայքէջ ունենալու, այնտեղ գներ տեղադրելու հարցը, որոնք որոշիչ լինեն և ինչ-որ տեղ էլ մարդիկ չարաշահումներից խուսափեն, այսինքն՝ միջինացված գների հարթակ ստեղծվեր: Այս հարթակի մասին խոսվեց, բայց այն պետք է լիներ կառավարության նիստի թիվ 1 օրակարգը: Ինչպես կառավարության նիստում նստած 40 րոպե քննարկում էին պարեկների հարցը, այդքան ժամանակ պետք է քննարկեին նման պլատֆորմների ստեղծման հարցը, հանրային իրազեկման, կողմնորոշիչների հարցը, որը նաև բիզնեսի համար ազդակ կլինի, որ պետք է հնարավորինս մեղմված ախորժակով գործել, քանի որ գործիքակազմ է գործում, որն իր վրա է աշխատելու ինչ որ պահից սկսած: Բայց տեսնում ենք, որ այն չի արվում, իսկ չանելը միանշանակ ունենալու է իր հետևանքը: Միայն շաքարավազի գնի մի քանի օրվա տատանումները նայելով կտեսնենք, որ իրականում անելիք կար և կա»,- նկատեց Բաբկեն Պիպոյանը:

Պատասխանելով խնդրի կարգավորման իրավական մեխանիզմների մասին հարցին՝ փորձագետը հավելեց. «Իրավական մեխանիզմների օգտագործման հնարավորությունները դիտարկելիս պետք է նկատի ունենանք չարաշահված գնաճի զսպումը, քանի որ միջազգային շուկայում եթե գնաճ կա, մեր երկում այն անխուսափելի է լինելու: Այստեղ կա սոցիալական իրավունքներ, նվազագույն կարիքի բավարարում ասվածը, երբ պետությունը չի կարողանում ապահովել գնաճին համարժեք եկամուտների աճը, ինքը պետք է իրականացնի համապատասխան սոցիալական ծրագեր, որովհետև մենք սոցիալական պետություն ենք:

Կառավարության օրակարգում պետք է լինեն այս խնդիրները: Ավելին ասեմ՝ ընդամենը պետք է հետևել աշխարհի ռիթմին, տեսնել, թե ինչ օրակարգ են այսօր սպասարկում պատերազմով, ճգնաժամով, քովիդով պայմանավորած սոցիալական տնտեսական հնարավոր խնդիրները լուծելու համար: Նայեք, թե ինչ օրակարգ են սպասարկում այլ երկրների գործադիրները և ինչ օրակարգ ենք սպասարկում մենք: Ռազմավարական, ստրատեգիական, տնտեսական, սոցիալական շատ անկայուն ժամանակահատվածում մենք կառավարության նիստի օրակարգում քննարկում ենք աղի, ծխախոտի խնդիրը և պարեկների աշխատանքը: Պետք է նաև նայել ոչ թե հակամարտության կողմերի օրակարգերն, այլ ոչ ուղիղ կողմերի, օրինակ՝ նույն Վրաստանի, ԵԱՏՄ երկրների կառավարությունների, Իրանի օրակարգերը»։

«Սպառողների խորհրդատվության կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահ Կարեն Չիլինգարյանն էլ, պատասխանելով Panorama.am-ի հարցերին, ասաց. «Գնաճի մեջ և՛ միջազգային գների գործոնը կա, և՛ որոշ տնտեսվարողներ առիթից օգտվելով, ինչ որ բաներ են անում, բայց՝ խորամանկ ձևով: Ես ամիսը մեկ ֆիքսում եմ նույն ապրանքատեսակների գները և նկատում եմ, որ եթե նախկինում միանգամից էին գինը բարձրացնում, ապա հիմա՝ փոքր չափերով, շաբաթը մեկ 5-10 դրամ բարձրացնում են, որ աննկատ լինի սպառողի համար: Արդյունքում՝ մի քանի ամիս հետո նկատում ենք, որ որոշակի թանկացում է եղել: Կաթնամթերքի պահով ասեմ, որ օգոստոսից ես սկսել եմ մշտադիտարկումները և նկատել եմ, որ 6 ամսվա ընթացքում մոտ 10-20% բարձրացել են մածունի, թթվասերի, կաթնաշոռի և կաթի գները: Օրինակ՝ թթվասերը և մածունը թանկացել էր 20%-ով:

Մենք հասկանում ենք, որ միջազգային գները բարձրացել են, բայց  խնդիրն այն է, որ եթե այլ երկրներում գները բարձրանում է՝ պետությունն ձգտում է ընդառաջել սպառողներին, անապահով խավերին՝ ավելացնելով սուբսիդիաները, աշխատավարձերն ու թոշակներն են բարձրացնում, ծրագրեր կազմում, որպեսզի մեղմեն իրավիճակը սպառողների համար: Բայց մեզ մոտ, ցավոք, գրեթե ոչինչ չի արվում, համենայն դեպս՝ հիմնական խավի համար և առավել ևս՝ այն սոցիալական շերտի համար, որը ոչ մի տեղ չի նշվում որպես անապահով խավ, բայց իրենք էլ խնդիրներ ունեն, օրինակ՝ ցածր աշխատավարձերը:

Բարձր աշխատավարձեր ունեցողների, պետական համակարգում աշխատողների, կամ ԱԺ-ում և այլ կառույցներում աշխատավարձերի բարձրացում եղավ, բայց այն խավը, որը թանկացումներից խնդիրներ է ունենում, նրանց աշխատավարձերը չի բարձրացել»:

«Սպառողների խորհրդատվության կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահը հայտնեց, որ պետությունը պետք է հետևի, որպեսզի տնտեսվարողները միջազգային գների թանկացումից չօգտվեն և ավելի չբարձրացնեն սննդամթերքների գները, բայց այն դժվար է, քանի որ որոշ տնտեսվարողներ իրենց բիզնեսը կիսել են և տարբեր անուններով գրանցել՝ մենաշնորհային գործոնը թաքցնելու համար:

Պատրաստեց Ա. Վարդանյանը