Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ատամնաբույժները այն քիչ մարդկանցից են, որ կարող են լռեցնել ցանկացածի. երբ նրանք աշխատում են  ոչինչ ասել չես կարող, բայց դա չի խանգարում այս բժիշկներին, որ իրենք տան քեզ հարցեր։ Շատ անհարմար վիճակ է ստեղծվում, մի կողմից ցանկանում ես պատասխանել, մյուս կողմից՝ չես կարող, երբ կտրում, տաշում են ատամներդ, բերանիդ մեջ փռում կամուրջներ, կապում կամարներ։ Մենք հավաքել ենք շատ չհնչած հարցեր ու ուղղել ատամնաբույժ Վահե Համբարձումյանին։ 

-Ինչպես է ստացվում, որ տեսնելով, բուժառուն չի կարող խոսել, հարցեր եք տալիս։
-Իրականում, դա բավականին ծիծաղելի է նույնիսկ մասնագետներիս համար, բայց ինքնաբերաբար է ստացվում: Որոշակի պրոցեսի ընթացքում պետք է իմանաս պացիենտդ ցավ զգո՞ւմ է, թե՞ ոչ ու ընկնում ես իներցիայի մեջ ու հարցեր տալիս։

-Դուք ե՞ք ավելի ուժեղ մասնագետներ, թե՞ ինստագրամյան ֆիլտրները, կա՞ն, որ գալիս ես ու ասում՝ այ սեեենց` սպիտակ-սպիտակ ատամներ եմ ուզում։
-Ստոմատոլոգներս, պլաստիկ  վիրաբույժները և դիետոլոգները մրցել անգամ չենք կարող ինստագրամյան ֆիլտրերի հետ: Մենք վաղուց ջուր անգամ չենք լցնում ֆիտրերի ձեռքին: Այն էլ ինչքան կան, հենց այդպես էլ ասում են՝ սենց սպիտակ ու սիրուն ժպիտ ենք ուզում:

-Եղե՞լ են համացանցի «զոհեր», որ կարդալով ոչ վստահելի աղբյուրներից բերանի խոռոչի խնամքի մասին, եկել են ու զարմացրել Ձեզ արդյունքով։
-Անշուշտ: Համացանցում կարելի անթիվ հոդվածներ գտնել, որոնք պատմում են, թե ինչպես կարելի է ածուխով, սոդայով կամ կիտրոնաթթվով ստանալ ձյունաճերմակ ժպիտ: Մարդը կարդում է, փորձում ու ապականված էմալով գալիս բժշկի մոտ: Սա չարյաց փոքրագույնն է: Վաճառում են տարբեր տեսակի, թողարկման արտոնագիր չունեցող սպիտակեցնող նյութեր և պրեպարատներ, որոնք ևս մեղմ ասած անմխիթար հետևանքներ կարող են թողնել: Ասածս ինչ է` ինքնաբուժությունը լավ բան չէ: Դրա համար կանք մենք` բժիշկներս: Մի' մոռացեք, որ գրեթե բոլոր կլինիկաներում խորհրդակցությունն անվճար է:Մեր շուկայի մասին մի բանէլ ասեմ՝ հիմնական խանգարող կետը դա անառողջ մրցակցությունն է: Բացատրեմ ինչի մասին է խոսքը: Կան գնային խայտառակ տարբեր առաջարկներ, որը մոլորության մեջ է գցում այցելուներին: Օրինակ` համացանցում հայտնվում է պլոմբայի ծառայության առաջարկ, որի արժեքը  5000 դրամ է ու այստեղ որակի մասին չենք էլ խոսում: Հարց է առաջանում, թե ինչու պետք է անծանոթ այցելուն, որը գաղափար չունի անգամ որակյալ պլոմբայի ինքնարժեքից համաձայնի քո կլինիկայում վճարել երեք անգամ ավելի շատ: Վստահաբար նման մեկանգամյա առաջարկներն իրենց պիտանելիության ժամկետն արագ սպառում են, բայց ազդում են մատուցվող ծառայության հեղինակության  վրա: Օգնող կողմերից էլ այն է, որ Հայաստանը փոքր է, իսկ բնակչությունը քիչ ու դա նպաստում է, որ լավ մասնագետի մասին մարդիկ արագ տեղեկանան, իսկ բարեկամի լավ կարծիքը այցելուի վստահության առաջնային հիմնաքարն է: 

-Մանուկներին ձեզնով ստիպում են հաց ուտել, ատամները լվանալ, դաս անել, իսկ մեծերը հավաքում են վերջին կոպեկները, բերում, տալիս Ձեզ, որ Հոլիվուդյան ժպիտ պարգևեք։ Ահա, թե  մեզ համար ով է ատամնաբույժը, իսկ ատմնաբույժի համար ով է ատամնաբույժը, ի՞նչ է այս մասնագիտությունը։
-Մի տեսակ շատ «բոբո ձյաձյա» ստացվեցինք։ Ինչ վերաբերում է վերջին կոպեկին, ապա վստահ եղեք, որ վերջինով հոլիվուդյան ժպիտ ունենալու հաստատ չեն գալիս: Բժշկության այս ճյուղի ռաջնային առաքելությունը, դա մարդուն ապաքինելն է` ատամնացավից ազատելը, հետո նաև  անատամությունից փրկելը, իսկ ամենավերջում` էսթետիկան: Չնայած, որ այցելուների մոտ այս հորիզոնականների պատկերացումը երբեմն ճիշտ հակառակն է լինում: Ստոմատոլգի համար սա մի մեծ սիրով լի ճահճուտ է, որից փրկում չկա:

-Կարելի է՞ ասել, որ մինչև Ձեզ հասնելը մենք ինքներս մեր ատամնաբույժներն ենք և ինչքան լավ ենք մեր գործը, այնքան հեշտ կլինի Ձերը, երբ գա հերթական այցի օրը։
-Իրականում կա նման բան, որովհետև մարդիկ որոնք հստակ կանոններով ու պարբերականությամբ խնամում են իրենց բերանի խոռոչը, ապա ավելի քիչ են ունենում մեր մասնագիտական միջամտության կարիքը: Կան այցելուներ, որ զարմանում են խնդիրներից, քանի որ ըստ իրենց պարտաճանաչ մաքրում են ատամները, սակայն միայն մաքրելը քիչ է, քանի որ պետք օգտագործել համապատասխան մածուկ, խոզանակ ու ողողիչ:

-Անհրաժե՞շտ են պրոֆիլակտիկ այցերը ատամնաբույժին։
-Իմ այցելուների մեծամասնությունն արդեն սովորել է, որ 6-7 ամիսը մեկ անգամ պետք է գա ատամնաքարերի հեռացման, սակայն այս արդյունքին մեկ օրում չի որ հասել ենք: Ինչ խոսք` հայկական մենթալիտետն իրենն ասում է ու դանակը ոսկորին բանաձևը անշուշուտ գործում է: Թերևս, զուգահեռաբար պետք է գիտակցել, որ ապրում ենք մի հասարակության մեջ, որտեղ սոցիալական  շերտերը քիչ չեն ու երբեմն մարդը որքան էլ գիտակցի` բալիկին սնունդ ու հագուստ գնելն ավելի անհրաժեշտ է: Հակառակ մտածողությունն էլ  կա, որ գումար ունի, բայց նախընտրում է օրինակ` ունենալ վերջին մոդելի հեռախոս, բայց անառողջ ու ոչ էսթետիկ ատամնաշար:

 -Ճի՞շտ է, որ ատամնաբույժները միշտ ու շատ հարուստ են։Հայաստանում պահանջվա՞ծ մասնագիտություն է։ՀՀ գալի՞ս են հենց բժշկական տուրիզմի համար։
-Ստատիստիկ տվյալների չեմ տիրապետում, բայց սնկի պես աճող ու երբեմն զուգահեռաբար փակվող ստոմատոլոգիական կլինիկաների գործունեությունը, կարծում եմ, որ իմ փոխարեն կպատասխանեն: Պետք է ասեմ, որ արտերկրի հյուրերը հայ բժիշկներին սիրում են: Մեր երկրում գին-որակ  հարաբերակցությունը  տրամաբանության մեջ է, իսկ դա օտարները գնահատում են: Արտագնա պատվերներ գործընկերներիս  կողմից եղել են, բայց առաջիկայում համագործակցելու ցանկություն դեռ չունեմ:Հատկապես վերջին դեպքերի հետ կապված բժշկական տուրիզմը  ևս ակտիվացել է ու ինչպես փողոցում այդպես էլ կլինիկաներում կարող եք շատ ռուս և ուկրաինացի հարևանների տեսնել: Հարստանալու առումով էլ ասեմ, որ այո, հնարավոր է։ Կարելի է Հայաստանում հարստանալ՝ լինելով լավ ատամնաբույժ։ Հայաստանում կան բավականին շատ հարուստ ու լավ ատամնաբույժներ: Միջին դասի ատամնաբույժը կարող է ապրել ու վարել բարեկեցիկ կյանք: 

-Ինչի՞ց են վախենում համայն մարդկությանն ահ ներշնչող ատամնաբույժները իրենց աշխատանքի մեջ։

-Եթե մարդ պատասխանատու է իր աշխատանքում, ապա վախի գործոնը չլինել չի կարող: Գործս վերաբերում է մարդու առողջությանը, իսկ դա նշանակում է, որ ամեն տեսակ ռիսկ պետք հաշվի առնել ու հնարավորինս կանխել:

-Իսկ  որպես պացիե՞նտ։
-Իմ  օրինակով ասեմ: Սարսափելի պացիենտ եմ: Խայտառակ վախենում եմ թմրեցման պրոցեսից: Հուսամ այցելուներս այս հարցազրույցը չեն կարդալու: Առհասարակ մենք էլ ենք սովորական մարդիկ, որքան էլ տարօրինակ հնչի ու մեր ատամներն էլ են երբեմն փչանում ու դիմում ենք մեր ընկերներին օգնության:

-Առաջին այցելուներից էլ չե՞ք վախեցել։ Ինչպե՞ս է լինում մուտքը այս աշխարհ։
-Առաջին հաճախորդներս մեր տան անդամներն էին. ինչերի միջով անցան խեղճերը։Ես կցվել էի  պրոֆեսիոնալ մասնագետի, որը ինձ սովորեցրել էր մի շարք բազային հմտություններ: Թերևս համալսարանում բոլորի պես, մենք էլ ավելի շատ թեորիա ենք սովորում ու սենսեյ ասվածը շատ կարևոր է մասնագիտացման հարցում: Բժշկության աշխարհ մուտքը իսկապես բարդ է անկախ ամեն ինչից:

-Եթե շատ վախկոտ բուժառու է, ի՞նչ եք անում, քնեցնելու ցանկություն չի ՞առաջանում։
-Իհարկե, ոչ։ Պետք է ոչ միայն բուժել պացիենտի խնդիրը, այլ նաև հոգին: Առհասարակ բժիշկ դառնալու համար պետք է շատ սովորել: Ամեն օր կատարելագործվելու ռեսուրս ներդնել, հոգատար, զգուշավոր լինել, իսկ սկզբում համբերություն պիտի ունենաս, որ պացիենտներդ կարողանան քեզ ճանաչել ու վստահել: Ու բոլոր դեպքերում` անսահման սիրել գործդ:Այցելուն, որը գալիս է իմ սենյակ, գիտի ինչ է ուզում ու վստահում է իր բժշկին:

-Իսկ երեխա-պացիենտների  հետ ի՞նչ անել։
-Մանկական ստոմատոլոգիան իմ բաժինը չէ: Հիմնականում բալիկների չեմ բուժում, բայց դեպքեր լինում են, երբ ընկերներիս, այցելուներիս  բալիկներից են ու ինձ ճանաչելով թողնում են բուժել: Բալիկ-ատամնաբույժ հարաբերության հոգեբանությունը շատ նուրբ է ու գտնում եմ, որ գործը մասնագետին վստահելն ավելի նպատակահարմար է: Թող ես չլինեմ էդ «բոբո ձյաձյան»:

-Ճի՞շտ է, որ երեխաների ատամների ծկթման ժամանակ ցավազրկողները կարող են վտանգավոր լինել կյանքի համար։
-Երբ սկսվում է երեխայի ատամների ծկթումը, ծնողները խառնվում են իրար ու ով ինչ գիտի փորձում է, մեկը խորհուրդ է տալիս կոնյակ, մյուսը լիդոկայինով ցողիչ, սակայն 2014 թվականից սկսած Ամերիկյան սննդի և դեղերի կազմակերպությունը՝ FDA,  խորհուրդ չի տալիս օգտագործել մինչև 3 տարեկան երեխաների լնդերին տեղային անզգայացնող պարունակող գելեր,որոնց բաղադրության մեջ կան լիդոկային և բենզոկային, պատճառը տարբեր բարդություններն են սկսած փսխումից, ցնցումներից ընդհուպ մինչև հանկարծամահ լինել: Այժմ շատ կան բնական նյութերով գելեր, որոնք լավ օգնում են, սակայմ կան այլ միջոցներ ևս. օրինակ՝ հատուկ կրծիչներ կան որոնք կարելի է սառեցնել և տալ երեխային:Կամ մերսել մաքուր բինտով ցավացող լնդերը:

-Հղիներին հակացուցվա՞ծ է ատամ սարքել, թե՞ կարելի է։
-Հղիներին ոչ թե ատամ սարքել կարելի է, այլ ասեմ ավելին՝ սովորաբար գինեկոլոգը և ստոմատոլոգը համագործակցում են իրար հետ։ Շատ կարևոր է, որ կինը հղիություն պլանավորելիս ունենա առողջ բերանի խոռոչ: Սովորաբար հղիության ընթացքում խնդիրները գլուխ են բարձրացնում օրինակ՝ լնդերը հաճախ բորբոքվում են,նույնիսկ հնում այսպիսի մի եզրույթ կար ասում էին, որ ամեն երեխա մեկ ատամ կտանի: Բարեբախտաբար այժմ այդպես չէ , ճիշտ է շատ լավ կլինի մինչ հղիությունը ազատվել խնդիրներից, սակայն, եթե այնուամենայնիվ ստացվել է, ապա նույնպես խնդիր չէ , քանի որ այժմ մենք ունենք գրեթե ամենինչ անվտանգ բուժում անցկացնելու համար: Նախընտրելի ժամանակամիջոցը  3-7 ամիսն է, սակայն ցուցման դեպքում կատարվում է միջամտություն նաև մնացած ամիսներին:Վաղուց ապացուցված փաստ է, որ չլուծելով օրինակ ատամի ցավը, կարող ենք ավելի մեծ վնաս հասցնել պտղին, քան մի քանի րոպեում լուծել խնդիրը:

-Ամենահայտնի մասնագիտություններից է ու բոցերն էլ ամենաշատը ձեր մասին են լինում, ինչ անեկդոտներ կա , որ դուք էլ եք սիրում։

-Վայ, շատ եմ սիրում մեր մասին անիկդոտներ: Հիմա հետևյալը մտաբերեցի: Մեկին հարցնում են ինչից ես վախենում: Պատասխանում է, որ մթությունից և ստոմատոլոգներից: Ասում են՝ ստոմատոլոգից հասկացանք, բա մթությունից ինչո՞ւ, պատասխանում է` գիտեք ինչքա՞ն ստոմատոլոգ կարող է լինել մթության մեջ:

-Ի՞նչ նորություններ, մոդայի վերջին ճիչեր են հայտնվել ատամանաբուժության մեջ։ Կան նորորարություներ, որ երբեք չես կիրառի։
-Վերջերս համացանցում տեսա, որ գունավոր երանգներ են տալիս ատամներին և երկարացնում են ժանիքները: Հավանաբար սրանք են մոդայի վերջին ճիչերը: Առանձնապես դեմ չեմ նորարարությանը, եթե դա կերջանկացնի այցելուիս, բայց չեմ երազում այն այցելուի մասին, որը կուզի գունավոր ժանիքներ իմ կատարմամբ։

-Հայաստանում հիմնականում ո՞ր խնդիրներն են գերակշռում, ամենապահանջվածը քո մատուցած ծառայություններից։
-Հիմնականում մարդկանց մեծամասնությունն ունի լնդային խնդիրներ: Ամենապահանջվածը երևի վինիրներն ու սպիտակեցումն է: Մարդիկ երազում են ձյունաճերմակ ժպիտի մասին:

-Անհեթեթ հարցեր եք  շա՞տ ստանում։
-Մի օր էջիս հետևորդներից մեկը քթի նկարն էր ուղարկել ու հարցնում էր, ինչքանով կուղղեմ քթի ծայրը ու աչքերի վիրահատությունից հետո գա, թե հիմա: Բավականին ծիծաղելի էր բացատրելը, որ ես ստոմատոլոգ եմ:Շատ հաճախ թմրեցումից հետո ուզում են իմանալ առաջիկա մի քանի օրը կանցնի թե չէ: Երբեմն իրենք իրենց տարօրինակ ու խիստ հակացուցումներ են անում: Մասնագիտությունով հետաքրքրվողների հիմնական տանջող հարցը, թե որքան կարելի է վաստակել այս մասնագիտույամբ աշխատելով:

-Ո՞վ է քո երազնաքի հաճախորդը։
-Անկեղծորեն սիրով եմ մոտենում յուրաքանչյուրին, ով վստահում է ինձ: Բայց անսահման հաճելի է, երբ այցելուն չի ուշանում նշանակված ժամից, քանի որ պացիենտներս կփաստեն, որ ես էլ իրենց գրեթե սպասեցնել  չեմ տալիս:

-Եղե՞լ է, որ սիրահարվեք պացիենտին, կամ նա Ձեզ ու էլ չգա ՞։
-Սկզբնական շրջանում, երբ տակավին երիտասարդ էի, սիրահարվում էի ամեն երկրորդ երիտասարդ ու սիրուն պացիենտուհու։ Բայց ինչպեռս  ասում են՝ это было давно и неправда... Իսկ ինչ վերաբերում է ինձ սիրահարվելուն, ապա ճիշտ կլինի լռեմ, բայց էդ գնալ- չգալը հեչ սրտովս չէր: Թող գան, բուժվեն ու նոր գնան հանգիստ դրսում ուրիշի սիրահարվեն:

Առողջ եղեք: