Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ուկրաինայում պատերազմի ազդեցությունը և Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները, ամենայն հավանականությամբ, նշանակալից կլինեն Հայաստանի համար՝ հաշվի առնելով Ռուսաստանի հետ ամուր տնտեսական կապերը։ Այս գնահատականը հրապարակված  է Համաշխարհային Բանկի Եվրոպա և Կենտրոնական Ասիա տարածաշրջանի տնտեսական զարգացումների զեկույցում(Գարուն, 2022):

2021-ին տնտեսությունը տարեկան կտրվածքով աճել է 5,7 տոկոսով։ Կանխատեսվում է, որ 2022 թվականին տարեկան աճը կկազմի ընդամենը 1.2 տոկոս, ընդ որում կան անորոշ հեռանկարներ, որոնք պարունակում են  նվազման բարձր ռիսկեր: Տնտեսական  ցածր աճը և դրամական քիչ փոխանցումները, հավանաբար, կդանդաղեցնեն աղքատության կրճատումը և կբարձրացնեն խոցելիությունը։

Ըստ զեկույցի, Հայաստանում տնտեսական աճը 2022 թվականին դեռևս կանխատեսվում է 1,2% (նախապատերազմյան կանխատեսումներից շեղումը՝ -4,1%), 2023-ի համար՝ 4,6% (-1%) և 4,9%՝ 2024-ին (-0,9)։

Ըստ զեկույցի, Ուկրաինայի դեմ պատերազմը և Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցները հարված են հասցնում աշխարհի տնտեսություններին, ընդ որում սպասվում է, որ Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանի զարգացող տնտեսությունները հիմնական ծանրությունը կկրեն։

Ռուսաստանը էներգիայի և արդյունաբերական մետաղների հիմնական արտահանող է, իսկ Ռուսաստանը և Ուկրաինան միասին ապահովում են ցորենի համաշխարհային արտահանման ավելի քան 25 տոկոսը: Հատկապես մեծ է Եվրոպայի կախվածությունը Ռուսաստանից, քանի որ բնական գազի 47 տոկոսը և նավթի 25 տոկոսը ներկրվում է Ռուսաստանից:

Հայաստանը, Վրաստանը, Ղազախստանը և Թուրքիան իրենց ցորենի ավելի քան 75 տոկոսը ներկրում են Ռուսաստանից և Ուկրաինայից, իսկ Մերձավոր Արևելքի և Աֆրիկայի շատ երկրներ ապավինում են Ռուսաստանից և Ուկրաինայից ցորենի և այլ հումքային ապրանքների ներմուծմանը, ինչը կարող է հանգեցնել պարենային անապահովության: Մատակարարման ծավալների կրճատումն ու էլեկտրաէներգիայի և պարենի գների բարձրացումը կնպաստեն գնաճին` անդրադառնալով տարածաշրջանի երկրների, ինչպես նաև աշխարհի վրա:

Ավելին, թեև արտահանման գլոբալ ծավալների ընդամենը 3 տոկոսն են ապահովում Ռուսաստանն ու Ուկրաինան, սակայն պատերազմն ու պատժամիջոցները խաթարել են միակցվածությունը` խափանելով առևտրաշրջանառության ուղիներն ու բարձրացնելով բեռնափոխադրումների և ապահովագրության արժեքը:

Այս ամենն ահագնացնում է գլոբալ արժեքի շղթաներում առկա լարումները` բացասական անդրադառնալով տնտեսության մի շարք ոլորտների վրա, այդ թվում` պարենային, ավտոմոբիլային, նավթաքիմիական և տրանսպորտային: Հումքային ապրանքների գների բարձրացման հետ մեկտեղ` գլոբալ արժեքի շղթաներում առկա լարումները խթանում են գնաճային ճնշումները:

Ռուսաստանը շատ կարևոր արտահանման ուղղություն է Արևելյան Եվրոպայի, Հարավային Կովկասի, Կենտրոնական Ասիայի և Բալթյան երկրների համար` ընդունելով նրանց արտահանման ծավալների 10 տոկոսը, Հայաստանից` մոտ 25 տոկոսը, իսկ Բելառուսից` ավելի քան 40 տոկոսը: Ռուսաստանից ստացվող դրամական փոխանցումները Կենտրոնական Ասիայի որոշ երկրներում, ինչպիսիք են Ղրղզստանի Հանրապետությունը և Տաջիկստանը, կազմում են համախառն ներքին արդյունքի մոտ 30 տոկոսը: Ռուս և ուկրաինացի զբոսաշրջիկները ժամանողների ավելի քան 10 տոկոսն են կազմում ԵԿԱ երկրների գրեթե կեսում, այդ թվում Վրաստանում, Չեռնոգորիայում և Թուրքիայում, որոնք մեծապես տուրիստական երկրներ են: Պատերազմը և Ռուսաստանի դեմ կիրառվող ֆինանսական պատժամիջոցները ծանր են անդրադարձել երկրի ֆինանսական համակարգի վրա և սահմանափակել ֆինանսական պարտավորությունները կատարելու հնարավորությունը՝ ազդելով ֆինանսական համակարգերի վրա ինչպես տարածաշրջանում, այնպես էլ տարածաշրջանից դուրս:

ՀԲ-ն զեկույցում նշում է, որ շարունակվող հակամարտությունն, ամենայն հավանականությամբ, կհանգեցնի ներդրողների վստահության հետագա թուլացման և պորտֆելի վերաարտահոսքին և արժույթի արժեզրկմանը տարածաշրջանում:

Հատկապես ռիսկային են այն երկրները, որոնց ընթացիկ հաշվի պակասուրդը մեծ է կամ ձևավորված է ոչ ռեզիդենտների արտարժույթով արտահայտված մեծ մասնաբաժիններով կամ կարճաժամկետ պարտքային պարտավորություններով, և այդ երկրները կարող են խնդիր ունենալ պարտքի մարման ժամկետները տեղափոխելու հետ կամ առերեսվել պարտքի սպասարկման պարտավորությունների էական ավելացման: Պատերազմն առաջացրել է փախստականների ապակայունացնող ալիք: Ավելի քան 4 միլիոն մարդ լքել է Ուկրաինան, որոնցից կեսն անցել է Լեհաստան, շատերն էլ` Հունգարիա, Մոլդովա և Ռումինիա: Առաջիկա ամիսներին սպասվում է փախստականների թվի աճ, և ընդունող երկները պետք է դիմագրավեն նրանց կացարանով ապահովելու մարտահրավերը:

Պետք է արագ ներգրավել լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ և մարդասիրական օգնություն` հիմնական ծառայությունների մասշտաբները մեծացնելու և դրանց տրամադրումն ապահովելու համար: Պատերազմի հետևանքով աղքատության մակարդակը տարածաշրջանում կբարձրանա, և դա պայմանավորված կլինի տնտեսական անկմամբ ու պարենային գների աճով: Ուկրաինայում 6,5 միլիոն մարդ արդեն իսկ ներքին տեղահանված է, և բնակչության մոտ մեկ երրորդը շտապ մարդասիրական օգնության կարիք ունի: Տարածաշրջանի տնտեսական հեռանկարի վրա պատերազմի ազդեցությունը կախված է լինելու նաև նրանից, թե շարունակական հակամարտությունն ինչ զարգացում կունենա: Եթե առաջիկա ամիսներին հակամարտությունը հանգուցալուծվի, կորուստները հնարավոր կլինի զսպել, և սկսել վերակագնման գործընթացը: Հակամարտության ձգձգման պարագայում կավելանան մարդկային և տնտեսական կորուստները, քաղաքական անորոշության աստիճանը, տարածաշրջանային ինտեգրումը կմաստանվի և կխաթարվեն կարևոր առևտրային ու ներդրումային կապերը։