Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ուկրաինական ճգնաժամի ֆոնին ՌԴ-ն խոսում է Հարավային Կովկասում «3+3» ձևաչափի մասին: Նախորդ շաբաթ Ռուսաստանի ԱԳՆ ԱՊՀ երկրների չորրորդ դեպարտամենտի տնօրեն Դենիս Գոնչարը  հայտարարեց, որ «3+3» ձևաչափի երկրորդ նիստի նախապատրաստում է ընթանում և Վրաստանի համար դռները բաց են:

«3+3» տարածաշրջանային խորհրդակցական հարթակի առաջին նիստը՝ Ռուսաստանի, Հայաստանի, Ադրբեջանի, Թուրքիայի փոխարտգործնախարարների և Իրանի ԱԳՆ գլխավոր տնօրենի համանախագահությամբ, 2021 թ-ի դեկտեմբերին Մոսկվայում է անցկացվել։ Վրաստանի ԱԳՆ-ն հայտարարել էր, որ Թբիլիսին հրաժարվում է մասնակցել այս ձևաչափին։

Ձևաչափի և նրա վերաբերյալ Իրանի  ունեցած դիրքրորոշման մասին Panorama.am-ը զրուցեց Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանի հետ:

Վ. Ոսկանյան-Իրականում պետք է արձանագրել, որ այժմ գոյություն ունի «3+2» ձևաչափը, որովհետև վրացական կողմը, գոնե այս պահի դրությամբ, կտրականապես հրաժարվում է մասնակցել դրան և նրա դիրքորոշումը բացատրելի է: Գիտեք՝ Վրաստանը հստակորեն որդեգրել է արևմտյան վեկտոր և այս իմաստով համարում է, որ այդ ձևաչափում իր ներկայությունը չի բխում Վրաստանի արտաքին քաղաքականության վեկտորի տրամաբանությունից:

Ինչ վերաբերում է Ադրբեջնաին՝ պարզ է, որ ադրբեջանական կողմին այս ձևաչափը ձեռնտու է բացառապես հաշվի առնելով մի հանգամանք՝ Թուրքիայի ներգրավվածությունը, որովհետև որևէ այլ ձևաչափում Թուրքիան մեր տարածաշրջանին առնչվող խնդիրներում ներգրավված չէ: Տեսեք՝ Հայաստան-Ադրբեջան ձևաչափում Թուրքիան, ըստ էության, գոյություն չունի: Ռուսաստանն է հիմնական միջնորդը: Արցախի հետ կապված խնդիրներում ռուսական կողմը փորձում է թուրքական կողմին հեռու պահել: Ակնայում մոնիթորինգային կենտրոն ստեղծվեց, որևէ մեկը լսե՞լ է այդ կենտրոնի գործունեության մասին: Ըստ էության, ինչպես ասում են, անունը կա, բայց իրականում գոյությունը չունի: Կամ գոյություն ունի ձևական առումով և իրավիճակն ամբողջությամբ վերահսկում են ռուս խաղաղապահները:

Հետևաբար՝ «3+3»-ը հարթակ է, որտեղ թուրքական կողմին հարավկովկասյան տարածաշրջան ներգավելու հնարավորություն կա:

Panorama.am-Ինչպիսի՞ն է Իրանի դիրքրոշումը «3+3» ձևաչափին:

Վ. Ոսկանյան-Իրանցիները համարում են, որ Թուրքիայի մուտքը տարածաշրջան, նկատի ունենալով Ադրբեջանում նրա ռազմական ներկայությունը և նաև որոշակի առումով՝ ռուսական համատեքստում թուրքական ներկայությունը, չի բխում Իրանի շահերից և վերջինս կարծում է, որ ինքը պետք է անպայմանորեն ներգրավվի հարավկովկասյան գործընթացներում: Բայց Իրանն ունի սահմանափակ գործիքակազմ: Եթե Թուրքիան Հարավային Կովկասում ունի իր փաստացի շարունակությունը՝ Ադրբեջանը, ապա Իրանը չունի նման երկիր: Նման հարթակ, բոլորովին այլ ձևաչափով կարող է դառնալ Հայաստանը՝ Ռուսաստան-Հայաստան-Իրան տրամաբանության շրջանակում: Բայց իրանցիներին նույնիսկ այս սահմանափակ հնարավորությունը հետաքրքիր է և նրանք ներգրավվել են այնտեղ:

Panorama.am-Հայաստանն ի՞նչ անելիք ունի «3+3» ձևաչափում:

Վ. Ոսկանյան-Ինչո՞ւ է Հայաստանը ներգրավվում՝ որևէ տրամաբանություն չեմ տեսնում, որովհետև մենք պետք է հստակորեն մեզ համար սահմանենք չափորոշիչ՝ բոլոր այն ձևաչափերը, որտեղ թուրքական կողմն ունի դերակատարություն՝ Հայաստանն, ըստ էության, այդ ձևաչափում անելիք չունի, քանի որ պարզ է, որ թուրքական և ադրբեջանական օրակարգը միտված է մի բանի, ունենալու հնարավորինս թույլ Հայաստան: Հայաստան՝ որն իրենց համար, վատթարագույն սցենարում կարող է լինել ռեզերվացիա: Ռեզերվացիա՝ հայերի ազգագրական խումբը տեսնելու, երգ ու պար լսելու, զվարճանալու համար: Սա՝ վատթարագույն սցենարով, իսկ իրենց լավագույն սցենարում Հայաստանի գոյությունն նախատեսված չէ:

Բաքվի բռնապետը շատ ուղղակի է հայտարարում այդ մասին: Լսե՛ք նրա վերջին ելույթը: Նա ասում է՝ Հայաստանը չի կարող 5 մլն բնակչություն ունենա: Ո՞վ է ասում, դո՞ւ ես որոշում, թե Հայաստանում քանի միլիոն բնակչություն պետք է լինի: Այսինքը՝ տեսնում ենք ռեզերվացիայի մտայնությունը: Ալիևն ասում է, թե Հայաստանը չի կարող բանակ ունենալ: Ո՞վ է ասել, որ Հայաստանը չի կարող բանակ ունենալ, դո՞ւ և, ցավոք, Հայաստանի ներսի քո համախոհնե՞րն եք պնդելու՝ Հայաստանը բանակ պետք է ունենա, թե ոչ:

Ալիևը հայտարարում է, թե Հայաստանը պետք է հաշտվի իրողությունների հետ, միևնույն ժամանակ ինքը հայտարարում է, որ երբեք չի հաշտվի իրողությունների հետ՝ նույնիսկ միջազգային պարտադրանքի տակ, երբ նրան պարտադրում են Արցախը ճանաչել Ադրբեջանի տարածքից դուրս: Հիմա մենք ինչո՞ւ պետք է հաշտվենք իրողությունների հետ: Որևէ տրամաբանություն չկա:

Ընդհանրապես մենք պետք է հասկանանք մի բան՝ Հայաստանի՝ որպես պետություն գոյությունը և մեր ազգի գոյությունը իրողությունների հետ չհաշտվելու արդյունք է: 1918 թվականի Սարդարապատը իրողությունների հետ չհաշտվելու արդյուքն էր, որից հետո վերածնվեց մեր պետականությունը: Իրողությունները ստիպում էին հանձնվել, բայց մենք մաքառեցինք և այդ իրողությունները փոխեցինք հօգուտ մեզ: Իրողությունները փոխելու լավագույն օրինակը Ցեղասպանությունից հետո հայ ժողովրդի վերածնունդն է: Եթե մենք հաշտվեիքն այդ իրողության հետ, ապա մենք աշխարհի քարտեզի վրա, ըստ էության, գոյություն չէինք ունենա, բայց մենք չհաշտվեցինք ու փոխեցինք իրողությունը՝ ցեղասպանված ժողովրդից վերածնվելով որպես պետականությունը վերկանգնող ժողովուրդ:

Հետևաբար՝ իրենք պետք է պատրաստ լինեն, որ, այո, Հայաստանում գալու է ազգային իշխանություն և  փոխելու է այդ իրողությունները:

Զրուցեց Արմեն Վարդանյանը