Ձեր վստահելի աղբյուրը

Պաշտոնական այցով Վրաստանում է եղել ՀՀ նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը։ Վրաստանի նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլիի հետ առանձնազրույցի ժամանակ քննարկվել են հայ-վրացական հարաբերություններին և զարգացման հեռանկարներին վերաբերող հարցեր: Զուրաբիշվիլին խոսել է Վրաստանի և Հայաստանի միջև 30-ամյա դիվանագիտական հարաբերությունների մասին, արել տարբեր հայտարարություններ, որոնց վերաբերյալ Panorama.am-ը զրուցել է «Սամցխե-Ջավախքի մեդիա» վերլուծական կենտրոնի տնօրեն,  հասարակական գործիչ Էդուարդ Այվազյանի հետ։

Panorama.am-Վահագն Խաչատուրյանի հետ հանդիպման ժամանակ Վրաստանի նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլին ասել է, որ «ազգությամբ հայ Վրաստանի քաղաքացիներն իրենց մշակույթն ու լեզուն պահպանելու համար բոլոր պայմաններն ունեն: Վրաստանի հայերը կարող են ակտիվ մասնակցել երկրի ներքին կյանքին: Այս ուղղությամբ ջանքերը չեն դանդաղի։ Այս երկրում հայկական և ադրբեջանական ծագում ունեցող քաղաքացիների խաղաղ գոյակցությունն արտացոլում է երկրում ստեղծված հանդուրժող միջավայրը և դրական օրինակ է կովկասյան տարածաշրջանի համար»։

Արդյո՞ք իրավիճակն այնպես է, ինչպես ներկայացրել է Վրաստանի նախագահը։  Դուք ո՞ր ուղղությամբ եք խնդիրներ արձանագրում, որոնք անհրաժեշտ են լուծել, որոնք տարիներ շարունակ լուծում չեն ստանում։ Այդ ուղղությամբ արդյո՞ք քայլեր արվում են։

Էդուարդ Այվազյան-Իրականում հայերենի պահպանման խնդիրը միշտ էլ եղել է։ Դեռ տարիներ առաջ, մինչև Սալոմե Զուրաբիշվիլու նախագահ դառնալը, հայալեզու դպրոցներում հայերենի դասավանդման քանակը կրճատվել էր՝ 5 դասաժամից հասնելով 3-ի։ Ճիշտ է, տնօրենները կարող են մեկ ժամ ավելացնել, բայց ոչ բոլորն են դա անում։

Հայերեն լեզվով ուսուցիչները վերապատրաստման կարիք ունեն, ինչը պետք է կազմակերպեն Հայաստանի և Վրաստանի իշխանությունները համատեղ։ Ընդհանուր առմամբ, լուրջ խոչընդոտ չկա հայերենի դասավանդման համար, սակայն խրախուսում էլ չկա։ Երիտասարդները չունեն ցանկություն համալրելու հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչների շարքերը և արդյունքում նրանց թիվը գնալով նվազում է։ Այս հարցի շուրջ պետք է Հայաստանի իշխանություններն ակտիվ աշխատանք տանեն։

Դասագրքերի մասով ևս խնդիրը դեռ վերջնական չի լուծվել և դասագրքերի պակասը զգացվում է, ինչը ևս անդրադառնում է հայերենի ուսուցման վրա։ Դրանից բացի, կա ուսուցիչների որակավորման բարձրացման հարցը։ Ուսուցիչները պետք է հանձնեն քննություն և ստանան ավագ ուսուցչի կարգավիճակ, որ աշխատավարձը բարձրանա։ Հայերեն լեզվի ուսուցիչների համար տվյալ քննություններն որակավորման բարձրացման համար պետք է օգնի Հայաստանն անցկացնել և, որքան գիտեմ, տվյալ գործն ընթացքի մեջ է։ Որքան տեղյակ եմ, Հայաստանում Ջավախքը ներկայացնող խորհրդարանի պատգամավոր Շիրակ Թորոսյանը զբաղվում է տվյալ հարցերով և արդյունքներ արդեն կան։

Ինչ վերաբերում է Վրաստանի ներքին կյանքում հայերի ներգրավված լինելուն, ապա այդ ուղղությամբ պետք է աշխատանք տանեն Վրաստանի իշխանությունները։ Իմ գնահատմամբ, այստեղ շատ լուրջ խնդիր կա և հայերն ինտեգրված չեն վրաց հասակության մեջ և պետությունում տեղի ունեցող գործընթացներում չեն կարող ներգրավված լինել։ Պետությունը ինքը պետք է տվյալ ուղղությամբ աշխատի, սակայն ինչքան են դա նրանք ցանկանում անել, դեռևս հարց է։

Այն պնդումը, որ Վրաստանում հայերն ու ադրբեջանցիներն իրար հետ խաղաղ գոյակցում են,  ևս մասամբ է համապատասխանում իրականության։ Նախքան 44-օրյա պատերազմը, երբ ամռանը սրացում էր եղել Տավուշի մարզում, ադրբեջանցիները հանրահավաք էին անցկացրել և հետո խմբով հարձակվել մեկ հայի վրա։ 44-օրյա պատերազմից հետո ադրբեջանաբնակ շրջաններով անցնող հայ վարորդները քարկոծության էին ենթարկվել։ Եվ վերջապես, անցած տարի Աջարիայում ադրբեջանցիները «կառաբախ նաշ իլի վաշ» լուզունգներով ու դանակներով հարձակվել էին անչափահաս դպրոցական ախալքալաքցիների վրա, ովքեր էքսկուրսիայով այցելել էին Աջարիա։ Գիտեք, այս դեպքերին նորալ չի արձագանքել Վրաստանի ՆԳՆ-ն և մեր հարցումները գրեթե միշտ անպատասխան են մնացել։

Գիտենք, որ ձերբակալություն եղել է, բայց պատժի մասին ոչ մեկ չի իմացել, ինչը ստիպում է մտածել, որ նման բաներ կարող են էլի կրկնվել, քանզի իրավապահներից նրանք չեն վախենալու՝ չտեսնելով կոնկրետ պատիժ։

Սակայն, ընդհանուր առմամբ, հայերը և ադրբեջանցիները Վրաստանում ապրում են խաղաղության մեջ, բայց կրկնեմ՝ նման դեպքերը պետք է պատժվեն, որ մնացածների մոտ գայթակղություն չառաջանա։

Panorama.am-Սամցխե-Ջավախքի թուրքացման խնդիր առկա՞ է։ Եթե այո, ի՞նչ է արվում այդ խնդիրը  լուծելու, մեղմացնելու համար։

Էդվարդ Այվազյան-Ոչ միայն Սամցխե-Ջավախքում է առկա թուրքացման վտանգը, այլ նաև ամբողջ տարածաշրջանում։ Մի հատ տեսեք ադրբեջանցիների և թուրքերի քանակը մեր տարածաշրջանում։ Հայաստանը և Վրաստանը փոքրիկ կղզյակների են վերածվել թուրքական աշխարհի մեջ և պետք է բոլորս հետևություններ անենք դրանից։ Կարծես հիմա շատ լավ հարաբերություններ են ձևավորում Հայաստանի և Վրաստանի միջև, ինչը նոր հույս է ներշնչում, որ երկրները, գիտակցելով ընդհանուր վտանգները, միասնաբար կլուծեն այդ խնդիրները։

Panorama.am-Շնորհակալություն հարցերին պատասխանելու համար։

Զրուցեց՝ Տաթև Մանուկյանը