Ձեր վստահելի աղբյուրը

Քաղաքական վերլուծաբան Վարան Բալյանը գրում է.

«Ընթացիկ, արդեն մեկնարկած զորակոչի ընթացքում զորացրվում են Արցախում ծառայության իրականացնող վերջին հայաստանցի զինվորները: Հիշեցնեմ Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար, Անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար Սամվել Բաբայանի հայտարարությունը, որ Պաշտպանության բանակը Արցախին չի ենթարկվում, այսինքն՝ Պաշտպանության բանակը փաստացի ՀՀ զինված ուժերի բանակային կորպուսի կարգավիճակ ունի, որն այլևս համալրվում է բացառապես Արցախի հանրապետության պաշտպանության նախարարության կողմից իրականացվող զորակոչի միջոցով:

Ինչո՞ւ եմ վկայակոչում ու շեշտադրում գեներալ-լեյտենանտ Բաբայանի վերոնշյալ դիտարկումը:
Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 4-րդ կետ.

Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորակազմը տեղակայվում է Հայկական զինված ուժերի դուրսբերմանը զուգահեռ: Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորակազմը տեղակայվելու է 5 տարի ժամկետով, որը ինքնաբերաբար երկարաձգվելու է հերթական 5-ամյա ժամկետով, եթե միայն Կողմերից որևէ մեկը տվյալ ժամկետի ավարտից 6 ամիս առաջ չհայտարարի սույն դրույթի կիրառումը դադարեցնելու մտադրության մասին:

3-րդ կետի հիմքով ենթադրվում է, որ ռուսական խաղաղապահ զորակազմը տեղակայվում է Լեռնային Ղարաբաղում շփման գծի  երկայնքով և Լաչինի միջանցքի երկայնքով:

Եվ այսպես, հայտարարության մեջ նշված են հայկական զինված ուժեր, հայկական՝ ոչ թե ՀՀ զինված ուժեր: Հայտարարությունը եռակողմ է, հայկական կողմը ներկայացնում է Հայաստանի Հանրապետությունը, Արցախի հանրապետությունը կողմ չէ, հետևաբար, հայկական զինված ուժերի դուրսբերման պարտավորությունը վերաբերում է ՀՀ-ին: Այս տեսանկյունից հետպատերազմական երկու տարիներին դիտարկվող գործընթացը՝ Պաշտպանության բանակում հայաստանցի զինծառայողների զորացրումը, նոր զորակոչներով չհամալրելը փաստացի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ ՀՀ ստանձնած վերոնշյալ պարտավորության կատարումն է:

Մնացյալ հայկական զորակազմն, ըստ որում, ադրբեջանական կողմի մեկնաբանությամբ հանդիսանում են անօրինական հայկական զինված ստորաբաժանումներ/ուժեր, որոնք պետք է զինաթափվեն ռուսական խաղաղապահ զորակազմի կողմից: Հիշեցնեմ, որ Ադրբեջանը մինչև հիմա չի հաստատել ռուսական խաղաղապահների մանդատը՝ պաշտոնապես պատճառ բերելով  վերջնական տեղակայման հանգամանքը և բաց տեքստով ակնարկելով հայկական զինված ուժերի զինաթափման պահանջը:  Ոչ Հայաստանի Հանրապետությունը, ոչ Ռուսաստանի Դաշնությունը Արցախի հանրապետությունը չեն ճանաչել, հայտարարության մեջ Արցախի հանրապետություն եզրույթն առկա չէ, հետևաբար, ադրբեջանական մեկնաբանությունը հայկական անօրինական զինված ստորաբաժանումների մասով առնվազն դե-յուրե ընդունել են դեռ նոյեմբերի 9-ին, և թերևս շատ շուտով կմտնենք դե-ֆակտո փուլ: Իրականում դե-ֆակտո Արցախի Պաշտպանության բանակի զինաթափման գործընթացն էլ իրականացվում է հայտարարության ստորագրումից անմիջապես հետո, քանի որ արցախյան բանակի և Արցախում տեղակայված բոլոր տեսակի հայկական զինված ուժերի զինապահեստի արդիականացում, համալրում չի իրականացվում:  Հիմա պատկերացնենք, որ 2025 թվականին նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությամբ սահմանված 5-ամյա ժամկետի ավարտին Արցախում այլևս չկան հայկական զինված ուժեր, իսկ միակ ռազմական միավորը ռուսական խաղաղապահ զորակազմն է:

Չարժե կասկածել, որ 5-ամյա ժամկետի ավարտից 6 ամիս առաջ ադրբեջանցիները առարկելու են նոր ժամկետի ավելացման դեմ. եթե Արցախում հայկական զինված ուժեր չլինեն, ռուսների ռազմական խաղաղապահ առաքելությունն այլևս անտրամաբանական է դառնում, եթե ռուսները չկատարեն հայերիս զինաթափելու ադրբեջանական պահանջը, Ադրբեջանը միանշանակ չի երկարացնելու ժամկետը:  Ի նկատի ունենանք, որ հայ-ադրբեջանական հաշտեցման գործընթացի համատեքստում փաստացի դիտարկվում է Արցախի՝ Ադրբեջանի հանրապետության կազմից դուրս ինքնորոշման իրավունքի պաշտպանությունից հրաժարում Հայաստանի Հանրապետության կողմից: Ի՞նչ է ստացվում: Եթե Հայաստանը Արցախը ճանաչում է որպես Ադրբեջանի մաս, ապա ռուսական զորակազմը՝ թեկուզ խաղաղապահ անվան տակ, 2025 թվականից հետո պետք է որ մնա արդեն Ադրբեջանի տարածքում, եթե ադրբեջանցիները համաձայնեն այդ գնին Արցախը ստանալու դիմաց: Իսկ այդ հնարավոր կլինի միայն հայկական զինված ուժերի վերջնական դուսբերման և զինաթափման պարագայում:

Բայց այդ դեպքում Հայաստանի ներսում կառավարող ուժերը կունենան լրջագույն պրոբլեմներ իշխանությունը պահելու, իսկ իրենք ռուսները՝ Հայաստանում իրենց ռազմական ներկայությունը պահպանելու առումով:

Առայժմ կսահմանափակվեմ այսքանով, կարծում եմ, բավական է հասկանալու համար, որ ներհայաստանյան քաղաքական իրավիճակի ներկա և առաջիկա զարգացումների՝ առաջին հայացքից աներևույթ սցենարիստների նկարահանումները ամենևին ավարտված չեն»։