Ձեր վստահելի աղբյուրը

Տեսչական մարմիններում կադրային փոփոխություններ են. քաղաքաշինության, տեխնիկական և  հրդեհային անվտանգության տեսչական մարմինը նոր ղեկավար ունի, մինչ այդ տեսչական մարմինների աշխատանքների համակարգման գրասենյակի ղեկավարի պաշտոնից ազատվել էր Արթուր Ասոյանը։

Այս փոփոխությունների ու դրանց հնարավոր արդյունքների, ակնկալիքների, տեսչական մարմինների աշխատանքի ու դրա արդյունավետության, կամ որ ավելի ճիշտ է՝ անարդյունավետության մասին Panorama.am-ը զրուցել է «Իրազեկ և պաշտպանված սպառող» ՀԿ նախագահ Բաբկեն Պիպոյանի հետ։

Հարց- Ի՞նչ ակնկալիքներ կան կադրային այս փոփոխություններից։

Պատասխան-Հայտնի խոսք է՝ "Кадры решают всё՛։ Բայց հետաքրքիր է, կադրային այս փոփոխությունները բերելո՞ւ են մոտեցումների փոփոխության, այսինքն ունենալո՞ւ են բովանդակային իմաստ, թե՞ կրում են ձևական բնույթ։ Մեր իրականության մեջ ձևը միշտ հաղթել է բովանդակությանը։ Վերջին թարմ օրինակի մասին խոսեմ։ Սուրմալուում տեղի ունեցավ պայթյուն։ Գրեթե բոլոր պաշտոնյաները փլուզված շենքի ֆոնին նկարվեցին, բայց դեպքից օրեր անց քամուց մասնաշենքը փլվեց։ Մեկ այլ օրինակ։ «Փեթակ»-ը փակվեց, աշխատակիցները դուրս եկան փողոց, այն բացվեց առանց խնդիրների վերացման։

Այլ ուղղություններով էլ ես բազմաթիվ օրինակներ կարող եմ նշել։ Ընդունում ենք աշխարհի ամենախիստ ծխախոտային օրենսդրությունը, որն անհեթեթ է, բայց մեր երկրում ոչ մի սիգարետի որակ չի ստուգվում, ծխախոտի փոխարինիչների մասով էլ էական տարբերություն կա այստեղ վաճառվողի ու այլ երկրից գնածի  միջև։ Որակի որևէ վերահսկողություն չի իրականացվում։

Լսե՞լ եք վատ որակի սիգարետի մասին։ Լսե՞լ եք, որ ժամկետանց, չգրանցված կամ էլ ոչ օրինական ձևով սահմանը հատած դեղ են վաճառում դեղատներում, նման դեղի վաճառքի կասեցման մասին ։ Ոչ թե չկա, այլ ուղղակի ստուգում չի իրականացվել։

Լսե՞լ եք որևէ կոսմետիկ միջոցի, խաղալիքի վտանգավորության մասին։ Ոչ թե չունենք, այլ ստուգում չի եղել։

Կհիշե՞ք, տարիներ առաջ անընդհատ մեծածավալ մոնիտորինգ էր իրականացվում կաթնամթերքի, մսամթերքի շուկաներում, ոչ թե մեկ-երկու ստուգում, այլ ոլորտն ամբողջությամբ։ Վերջին ժամանակահատվածում լսե՞լ եք նման մոնիտորինգի, աղմկահարույց խախտումների մասին։

Սա այն մոտեցումն է, որ բերել են տեսչական մարմիններն իրենց փիլիսոփայությամբ։ Ավելին,  այն կառուցվածքն ու մոտեցումը, որ ունեցել են տեսչական մարմինները, կարող են պայմանավորել անձերով կամ չպայմանավորել, իսկ իրականությունն այն է, որ մի խումբ դուրս էր եկել էկոնոմիկայի նախարարությունից ու կառուցում էր մոդել՝ ելնելով բիզնեսի շահերից ու հետաքրքրություններից, այն դեպքում երբ միջազգային փորձը սահմանում է սպառողների շահերի գերակայություն։

Փիլիսոփայությունը կառուցվել է բիզնեսի շահերի պաշտպանության գաղափարախոսությամբ։ Հիմա այս պարագայում մի անձը նույն մոդելի ջատագով մեկ այլ անձով փոխարինելուց որևէ դրական արդյունք  ակնկալել պետք չէ։

Հարց-Ոչ վաղ անցյալում կառուցվածքային փոփոխությունների արդյունքում ծառայություններն ու տեսչությունները դարձան տեսչական մարմիններ։ Չփոխվե՞ց մոդելը։

Պատասխան-Իրականում կամաց-կամաց փոխվել է մոդելը, առաջին հայացքից թվում է, թե էական փոփոխություններ չեղան, բայց մի քանի ոչ էական դետալը էական ազդեցություն է ունենում։
Օրինակ, Տեսչական մարմինների վերաբերյալ օրենսդրության մեջ նշվում է՝ մարմինը պարտավոր է հաղորդակցել էական ռիսկը։ Ներողություն, իսկ ոչ էական ռիսկը ո՞րն է, որ չպետք է հաղորդակցի։ Տեսչական մարմինները թուլանում են, միտումը սա է։ Հիմա գործադիրը կադրային փոփոխություններ է անում, բայց չի ասում, թե ինչի՞ց է դժգոհ ու ինչո՞ւ են արվում այս փոփոխությունները։ Ստացվում է, փոփոխությունները ձևական են, չկա բովանդակություն։

Նախ պետք է հրապարակային կերպով ընդունել, որ տեսչական մարմիների այս մոդելն ու համակարգը սխալ է ու արդյունք չի ապահովում, անհասկանալի բան է նաև տեսչական մարմինների աշխատանքների համակարգման գրասենյակը, այդքան ռեսուրսով կարելի է ունենալ սպառողների իրավունքների պաշտպանության կոմիտե, որն ուղիղ կզբաղվի խնդիրներով, ի դեպ, տարբեր պայմանագրերով նման պարտավորություն ունենք։

Այս իրավիճակում մենք բոլոր ոլորտներում ունենք խնդիրներ, որոնք ոչ թե մակերեսային են, այլ շատ խորը։

Հարց-Խնդիրները միայն այս համակարգի, մոդելի ու դրա փիլիսոփայության հետևա՞նք են։

Պատասխան-Երկուսն էլ կան։ Մոդելը խայտառակ թույլ է, թույլ չի տալիս խնդիրների ամբողջական լուծում, բայց նույնիսկ այս մոդելի դեպքում կարելի էր ունենալ լավ արդյունքներ։

Անունը դրել են միջազգային փորձ, բայց թե որ երկրի կամ երկրների փորձի ծաղկաքաղ է, որևէ մեկը չի կարողանում ասել, քանի որ մի քանի հոգի սեփական ընկալման անունը դրել են միջազգային փորձ՝ քանդելով իրականում միջազգային փորձի ու միջազգային փորձագետների կողմից փորձաքննություն անցած մոդելները։ Հիմա ներդրված համակարգը մի քանի մարդու անձնական  ընկալում է, որի հետ անհամաձայնություն եմ հայտնել վերջին 5-6 տարվա ընթացքում, բայց այդ խնդիրները հիմա սրվել են։

Հարց-Տեսչական մարմինների աշխատանքի գնահատականի վերաբերյալ  վերջին վառ օրինակը Սուրմալուում տեղի ունեցած պայթյունն էր։ Տեսչական մարմինը խախտումներ հայտնաբերել էր, բայց հետևողական չէր եղել վերացման հարցում։ Ասացին՝ ռեսուրս չունենք։

Պատասխան-Տեսչական մարմինները ապահովում են ոչ թե անվտանգություն, այլ հավաքում են տարեվերջյալ ասուլիսի ստատիստիկա։ Կան կառավարման խորհուրդներ, որոնք հաստատում են ստուգումների պլանը։ Պետք է պլանավորել ոչ թե 500 կիսատ ստուգում, այլ 200 ամբողջական ստուգում, եթե 500 ստուգում ես պլանավորում՝ իմանալով ռեսուրս չկա, նշանակում է, դու նախատեսում ես 500 կիսատ գործ։

Իրականում մենք չունենք ռեսուրսի բացակայություն, այլ ունենք ռեսուրսի սխալ օգտագործում, չունենք ներդրված համակարգեր։

Կրկնեմ, անգամ «Սուրմալուի» ողբերգությունից հետո դրա հարևանությամբ գտնվող խոշոր առևտրի կենտրոնը փակվեց մի քանի ժամով այն պարագայում, երբ խնդիրները վերացված չեն։ Այսինքն, պետությունը չունի կամք, պրոֆեսիոնալիզմ խնդիրների լուծման համար։ Առկա խնդիրների հետևից պետք է գնալ համակարգային լուծում տալու նպատակով, բ ացի այդ, շատ կարևոր է, որ այդ մարմիններն ապաքաղաքականցվեն։

Լալա Տեր-Ղազարյան