Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Ես Քեզ կարոտի նամակներ եմ գրում ամեն օր, որ գոնե սևազգեստ աշունն իր վտիտ թևերով Քեզ մոտ հասցնի... Ու երբ կարոտիս նամակները Քեզ մի օր գտնեն, չբացես հանկարծ...կպահես Քեզ մոտ… որ երբ գամ Քեզ մոտ՝ միասին բացենք...կարդանք միասին…միասին լացենք...միասին լինենք...»։ Հենց այս տողերով են սկսվելու 44-օրյա պատերազմում անմահացած հերոս Իլյա Հակոբյանին նվիրված գիրքը, որի հեղինակը Իլյայի քույրն է՝ Հասմիկը։

Իլյան զոհվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Շուշիում։

18-ամյա Իլյա Հակոբյանն ընդամենը մեկուկես ամսվա ծառայող է եղել, երբ սկսվել է պատերազմը։  Ծառայության է անցնել Հադրութի N  զորամասում: Կռվել է Հադրութում, Մարտունիում և Շուշիում։

«Պատերազմի հենց առաջին օրն իրենց զորամասի ճաշարանի վրա են կրակել, զոհեր են ունեցել։ Այնուհետև իրենց բարձրացրել են դիրքեր։ Սեպտեմբերի 27-ի երեկոյան զանգեց մեզ, այնուհետև՝ ութ օր անց։ Ուշ-ուշ էր զանգում։ Երբեք չէր դժգոհում։ Այլ տեսակի մարդ էր։ Լռում էր պատերազմի մասին։ Միայն վերջին օրերին, երբ զանգեց, ասացի՝ լավ է լինելու, ասաց՝ ինչն է լավ լինելու, նահանջում ենք»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում պատմում է Հասմիկ Հակոբյանը։

Վերջին անգամ Իլյայի հետ խոսել են նոյեմբերի 6-ին։

«Երեխաներին ասել են՝ ո՞վ է գնում Շուշին պահի, 31 հոգի առաջ են եկել։ 31 հոգի ինքնակամ գնացել են Շուշին պաշտպանելու։ Սակայն հրամանատարը հենց Շուշիում թողել է երեխաներին ու փախել։

Երեք հրամանատար է ունեցել Իլյան։ Առաջինը պատերազմի առաջին օրերին իբր վիրավորվել է ու տեղափոխվել հոսպիտալ։ Բայց այնքան էլ չեմ հավատում այդ պատմությանը։ Երկրորդ հրամանատարը քաջաբար զոհվել է, իսկ երրորդը երեխաներին թողել է Շուշիում, ինքը փախել։

Մի քանի ամիս առաջ պատահաբար հիվանդանոցում մի վիրավոր զինծառայողի էինք հանդիպել, Իլյային նկարով ճանաչեց։ Պատմեց, որ միասին  Քարին տակում են եղել, ասել է՝ ինչո՞ւ չեք գնում այստեղից, փախեք, տարօրինակ բաներ են կատարվում։ Իլյան ու Հայաստանից երկու զինվոր են եղել, ասել են՝ մեր ընկերները պետք է գան, մեզ հասնեն, չենք կարող մեր ընկերներին թողնել ու դուրս գալ»,- ասում է Հասմիկը։

Շուշիում գազալցակայանի պայթյուն է եղել, Իլյան ուսից վիրավորվել է, սակայն, ինչպես պատմել են ընկերները, ասել է, որ թող ծանր վիրավորներին տեղափոխեն, իսկ ինքը շապիկով վերքը կապել է ու շարունակել կռիվը։

«Գլուխ պահող չէր Իլյան»,- արտասվելով ասում է Հասմիկը։

Նոյեմբերի 9-ից հետո սկսել են փնտրել Իլյային։ Հարազատները չեն մտածել, որ կարող է զոհված լինել։ Սակայն օրեր անց հայրը նրան գտնել է դիահերձարանում։ Կռվել է մինչև վերջ՝ գրպանում պահած ունենալով նռնակ։ Իրենց պաշտպանելու այլ տարբերակ չեն ունեցել, իրենց պաշտպանողներ չեն ունեցել։

Իլյան զոհվել է թշնամու դիպուկահարի հարվածից՝ գլխի հրազենային վիրավորումից։

«Եղբորս և ևս երկու զինվորի գտել էին Շուշիում՝ խաչմերուկում ընկած»,- դժվարությամբ խոսում է Իլյայի քույրը։

Իլյան Արցախի Հանրապետության Մարտակերտի շրջանի Մաղավուզ գյուղից է: 2008-2017թթ. սովորել է Մաղավուզի Մ.Դանիելյանի անվան միջնակարգ դպրոցում: 2017-2018թթ. Իլյան սովորել է Ստեփանակերտի  Ք.Իվանյանի անվան ռազմամարզական վարժարանում: Մեկ ամսվա մեջ ֆիզիկական բարձր պատրաստվածության շնորհիվ ճանաչվել է «Լավագույն  զինվոր-մարզիկ»: 2019-2020թթ. տեղափոխվել է գյուղ և ավարտել տեղի դպրոցը: Դպրոցում և վարժարանում մասնակցել  է ստեղծագործական, մարզական մրցաշարերին, «Հայ ասպետ» հեռուստանախագծին՝ գրավելով  առաջնակարգ տեղեր և արժանանալով խրախուսանքների ու մեդալների:

2020թ. ընդունվել է Արցախի պետական համալսարանի մանկավարժության և սպորտի ֆակուլտետի «Ֆիզիկական դաստիարակություն և սպորտ» բաժինը, սակայն այդպես էլ Իլյան երբեք չի նստել ուսանողական աթոռին։ Չի հասցրել…

«Շատ էր սիրում գյուղը։ Նպատակ ուներ՝ համալսարանն ավարտեր, գյուղում երեխաների համար վոլեյբոլի դպրոց բացեր։ Նպատակն այդպես էլ չիրականացավ»,- ասում է Հասմիկը։

Իլյան չի սիրել իր անունը, մշտապես բողոքել է։

«Պապիկիս անունն էր կրում։ Դժգոհում էր, թե ինչու Իլյա, հայկական անուն չի։ Բայց մի օր գալիս է ու ոգևորված ասում, որ ընկեր Բալայանն ասաց՝ հերոսի անուն եմ կրում՝ Իլյա Մուրոմեց։ Ուրախացել էր, որ հերոսի անուն է կրում։

Մայրս էլ պատմում է. մի օր հյուրեր ունեինք և սեղան էր գցել։ Իլյան փոքր էր, իր համար ափսե չէր դրել, մամային մի կողմ է քաշում ու ասում, որ ինքն էլ է մեծ և պիտի մեծերի հետ սեղան նստի»,- պատմում է Հասմիկը, ավելացնում, որ 15 տարեկանից երբայրն աշխատել է։

«Ընկերասեր, արդարամիտ ու անիվ տղա էր։ Բոլորն են դա ասում։ Իր ճիշտը տանում էր մինչև վերջ ու պատերազմի ժամանակ էլ՝ մինչև վերջ գնաց ճշտի, արդարության հետևից»,- նշում է քույրը։

«Դու արդեն պիտի ծառայությունդ ավարտած տուն գայիր, գրկեիր մորդ նկուն ուսերը, նեցուկ դառնայիր բազմաչարչար հորդ, քույրերիդ ու եղբորդ անսահման հրճվանք պատճառեիր… Ցավոք, այսօր անցյալով ենք խոսում քո մասին, կարոտում, ափսոսում ու նաև` հպարտանում: Հիշում ենք քեզ, բոլորս, Իլյա՛, ժպտուն աչքերով, մտահոգ հայացքով, համարձակ, ազնիվ տղա՛: Դասարանում քո նստարանը դեռ ազատ է: Բոլորը գիտեն քո մասին, բոլորին պատմել ենք քո սխրանքների մասին, և նրանք լուռ երկյուղածությամբ նայում ենք քո՛ դասարանի պատից ժպտացող նկարիդ ու հպարտանում, որ հենց քո՛ դասարանում են սովոում:

Դու վերջին նստարանին էիր նստում, որպեսզի արծվենի հայացքիցդ ոչինչ` ոչ մի անարդարություն, անկարգություն չվրիպեր, որպեսզի իսկույն արդարությունն ու կարգը վերականգնեիր` ընկերներիդ դիտողություն անելով, ուսուցիչներին` սխալ, ոչ տեղին արված դիտողությանը արձագանքեիր. «Ընկե՛ր …, բայց նա մեղավոր չէր»: Այսօր քո տեսակը բացառիկ է, Իլյա՛, քեզ նման տղաների պակաս շատ է զգացվում: Հուսանք, որ քո հուշ դարձած կյանքը դաս կլինի մեր սաներին` շարունակելու ձեր կիսատ թողած գործը, իրականացնելու ձեր անկատար մնացած երազանքը` ազատ տեսնելու Արցախը, Շուշիի Ամենափրկչից աղոթելու ձեզ համար»,- Իլյայի դասղեկ Գոհար Հովհաննիսյանի այս տողերը  տեղ կգտնեն նրա մասին պատմող գրքում։

«Գիրքը կարոտի, ցավի ու սիրո մասին է, թե ինչպես կարող է մարդ այդ ցավի մեջ մենակ լինել, սակայն ժամանակի ընթացքում ուժեղ դառնալ, որ այդ ցավից, կարոտից վեր բարձրանալ։ Այս գիրքը գրելով՝ ես կոփվել եմ, հիմա մի քիչ ուժեղ եմ դարձել»,- ասում է Հասմիկը։

Գրքում  կլինեն Իլյա Հակոբյանի մասին ընկերների, բարեկամների հիշողությունները, նրա մասին անդրադարձները։ «Իլյա» վերնագրով գիրքը քույրը ցանկանում է հենց նրա ծննդյան օրը՝ հունվարի 12-ին, հանձնել ընթերցողին։

«Հիմա երբեմն ներքին կռիվ եմ տալիս, մտածում եմ՝ վերջին օրը պետք է հետ կանգներ ու մեզ հասներ։ Բայց հասկանում եմ, որ այդ մինչև վերջ գնալն էլ հենց մեզ համար էր։

Ուզում եմ մի օր անպայման հասնեմ Շուշի, որովհետև այնտեղ իմ եղբոր արյունն է թափված։ Ամեն անգամ, երբ անցնում եմ Շուշիի կողքով, տեսնում թշնամուն, ինձ համար դա երկրորդ պատերազմն է, արդեն հոգու պատերազմ է»,- ասում է անմահացած հերոս Իլյա Հակոբյանի քույրը՝ Հասմիկը։

ԱՀ նախագահի հրամանագրով Իլյա Խաչատուրի Հակոբյանը հետմահու պարգևատրվել է «Արիության համար» մեդալով։ Արցախյան պատերազմի վետերանների միությունը նրան արժանացրել է «Հայրենիքի պաշտպանության համար» մեդալի, «Միջազգային անվտանգության ասպետաց ակադեմիա»-ն՝ «Արցախ» շքանշանի: