Ձեր վստահելի աղբյուրը

USAID-ն ամերիկյան հարկատուների միլիոնավոր գումարներ է ներդրել Հայաստանում դատական բարեփոխումների համար։ Դատավոր Աննա Փիլոսյանի գործին ուշադիր հետևելը լավ միջոց է տեսնելու, թե արդյոք ԱՄՆ հարկատուների փողերը Հայաստանում արդյունք բերում են, թե ոչ, որպեսզի չպարզվի, որ չնայած USAID-ի լավագույն ջանքերին՝ Հայաստանում դատական համակարգի վիճակը ոչ միայն չի փոխվել դեպի լավը, այլև գնալով վատանում է։

Նման դիտարկմամբ է հանդես եկել միջազգային փորձագետ Կարո Ղազարյանը՝ բաց նամակով դիմելով  USAID Հայաստանի առաքելության ղեկավար պարոն Ջոն Ալլելոյին: Բաց նամակը ֆեյսբուքյան  իր էջում հրապարակել է Ղազարյանը.

«Հարգելի պարոն Ալլելո,

Շնորհավորում եմ Ձեզ դեկտեմբերի 15-ին USAID-ի ֆինանսավորմամբ նոր հնգամյա ծրագրի մեկնարկի կապակցությամբ, որով նախատեսվում է աջակցել Հայաստանի կառավարությանը արդարացի դատական համակարգ ձևավորելու և իրավունքի գերակայության նկատմամբ հանրային վստահությունը բարձրացնելու հարցում:

Մեկնարկի միջոցառմանը Դուք հայտարարել եք. «USAID-ի արդարադատության ոլորտի աջակցության ծրագիրը պատրաստ է օժանդակելու Հայաստանին լուծելու են դատական իշխանության համար խնդրահարույց հարցերը (օրինակ` գործերի կառավարման թերի համակարգը, գործերի աճող ծավալը և դատարաններին վերաբերող կանոնների թափանցիկության պակասը):

Փաստորեն, ծրագրի գործողությունները պետք է զարգացնեն դատական իշխանության գործառութային անկախությունը և արդյունավետությունը, ամրապնդեն դատարանների, համապատասխան ինքնավար մարմինների և կրթական հաստատությունների կարողությունները, ինչպես նաև արդարադատության ոլորտի բարեփոխումների նկատմամբ բազմակողմանի վերահսկողությունը:

Գրելով այս մասին` ես Ձեր ուշադրությանն եմ հրավիրում մի հարցին, որը ենթակա է ընդգրկման դատական համակարգի մարտահրավերներին ու արդարադատության ոլորտի ամրապնդման հնարավորություններին վերաբերող Ձեր ընթացիկ քննարկումներում. խոսքը Հայաստանում դատավոր Աննա Փիլոսյանի գործի մասին է: Նա անցյալ շաբաթ կանգնած էր Բարձրագույն դատական խորհրդի առջև` պատասխանելու համար այն մեղադրանքներին, որ ներկայացրել էր Արդարադատության նախարարությունն այն բանի համար, որ նա ուշացրել է ընդամենը 4 (0,1%) գործով վճիռ՝ իրեն հանձնարարված 5000-ից ավելի գործերի թվից:

Ստորև ԲԴԽ-ի երկու նիստերի հղումներն են`

1/ https://youtu.be/ccXW7XSJcZE 

2/ https://youtu.be/uMPWbsN2__k 

Վերջին 6 ամսվա ընթացքում Հայաստան իմ 3 այցերից մեկի ընթացքում ես այցելել եմ Երևանի դատարան, որտեղ պաշտոնավարում է դատավոր Աննա Փիլոսյանը: Ես յոթ (7) տարի է, ինչ ճանաչում եմ դատավոր Փիլոսյանին: Նա Հայաստանի այն մի քանի դատավորներից է, որոնց գործունեությանը ես հետևում եմ, և որոնց դատական նիստերն այցելել եմ տարիներ ի վեր` դիտարկելու վարույթները և ներկայացնելու Հայաստանի դատական համակարգի վերաբերյալ իմ եզրահանգումներն ու առաջարկները, ի թիվս այլոց, արդարադատության նախարարությանը:

Արդեն մեկ տասնամյակից ավելի է, ինչ Հայաստան յուրաքանչյուր այցիս ընթացքում ես հանդիպել և ներկայացրել եմ ընդհանրապես Հայաստանի դատական համակարգի և, մասնավորապես, դատավարական ընթացակարգերի վերաբերյալ իմ մտահոգությունները արդարադատության մի քանի նախարարների ու Մարդու իրավունքների մի քանի պաշտպանների։ Այդ թվում հանդիպել եմ Կարեն Անդրեասյանին, որը Բարձրագույն դատական խորհրդի (ԲԴԽ) ներկայիս նախագահն է, երբ նա դեռ Հանրապետության օմբուդսմանն էր:

Ավելին, ինչպես թերություններ, այնպես էլ դրական զարգացումներ վեր հանելու նկատառումով դատական գործընթացներին հետևել ու դրանք արձանագրել եմ ինչպես լինելով Երևանում, այնպես էլ գտնվելով Հայաստանից հեռու:

Խոստովանեմ․ կարծում էի, թե տեսել եմ այն ամենը, ինչ որևէ մեկին անհրաժեշտ է գիտակցելու դատաիրավական բարեփոխումների հրատապ կարիքը, և թեպետ ես որոշել էի «լեզուս կծել» Արցախյան (Լեռնային Ղարաբաղի) պատերազմից հետո վերջին 2 տարվա ընթացքում, բայց անցյալ շաբաթ ԲԴԽ-ի նիստերին հետևելը ստիպել է ինձ գիտակցել, որ Հայաստանի դատական համակարգի վերաբերյալ իմ նախորդ մտահոգությունները խամրած են` ի համեմատ այն բացարձակ վրդովմունքի, որ կապված է այս օրերին Հայաստանի դատական իշխանության անգործունակ վիճակի հետ:

Իմ այդ նկատառումները վերաբերում են Հայաստանի ԲԴԽ-ի նիստին, որ նախաձեռնվել է արդարադատության նախարարության միջնորդությամբ: Այն վերաբերում էր դատավոր Փիլոսյանին կարգապահության պատասխանատվության ենթարկելուն` կապված չորս (4) գործով վճիռը ժամանակին տրամադրելը «ձախողելու» հետ: Սակայն նիստին հետևելով` ինձ համար շուտով պարզ դարձավ, որ մինչ դատավոր Փիլոսյանը հետապնդման էր ենթարկվում ուշացումների համար, ի հայտ եկան մի շարք որոշիչ գործոններ, որոնք, թվում է, աչքաթող են արվել թե´ Արդարադատության նախարարության, և թե՛ ԲԴԽ-ի կողմից:

Այդ գործոնների թվում գլխավորն այն փաստն էր, որ դատավոր Փիլոսյանը գերբեռնված էր ավելի քան 5000 գործով, և նա պատասխանատվության էր կանչվել ընդամենը չորս (4) գործերով իր վճիռների կայացումը ձգձգելու համար: Պարզ թվաբանությունը տալիս է 99,9% կատարողականություն, երբ չափվում է չորս (4) ձգձգված գործն ավելի քան 5000-ի թվում, որոնց մասով կողմերը, ըստ էության, որևէ նկատառում չհայտնեցին: Հենց այս համատեքստն է, որ հարց է ծնում՝ չի՞ ստացում, որ դատավոր Փիլոսյանն իր պարտականությունները կատարել է հերոսաբար։

Այդ հարցի պատասխանն է, որ ինձ ստիպում է գրել Ձեզ այսօրվա Հայաստանում տրամաբանություն, բանականություն և արդարադատությանը նմանվող ինչ-որ բան ներարկելու հրամայականի մասին։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև ցանկացած օրացուցային տարում առկա է 2000 աշխատանքային ժամ (50 աշխատանքային շաբաթ շաբաթական 40 ժամով՝ 2 շաբաթ արձակուրդով): Դա ընդամենը 24 րոպե է յուրաքանչյուր գործի համար: Իսկ ի՞նչ տեսակ արդարադատության կարելի է հասնել ընդամենը 24 րոպեում»։