Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արցախի մշակութային ժառանգության մշտադիտարկում իրականացնող monumentwatch.org կայքը գրում է.

«2023 թվականի հունվարի 15-ին ադրբեջանական CBC TV Azerbaijan հեռուստալիքով հեռարձակվեց բացահայտ քարոզչական բնույթ կրող «Разрушенные храмы Карабаха: разоблачение армянского вандализма» ռուսալեզու վավերագրական ֆիլմը: Ֆիլմի հեղինակը և վարողը Ադրբեջանում ռուսական համայնքի ղեկավարի տեղակալ, լրագրող Անաստասիա Լավրինան է: Ակնհայտ քարոզչական բնույթ կրող ֆիլմում թիրախավորված էին Արցախի Հանրապետության Թալիշ գյուղի երկու կառույցներ՝ գյուղի մշակույթի տունը և սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցին:

Թալիշ գյուղի սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցին ներկայացվում է որպես աղվանա-ուդիական և վերագրվում 12-13-րդ դարերին: Նման կերպ է եկեղեցին ներկայացնում և թվագրում Ադրբեջանում ուդիական համայնքի ղեկավար Ռոբերտ Մոբիլին, ով ակտիվորեն մասնակցում է հայկական մշակութային ժառանգության բռնայուրացմանը միտված ադրբեջանական պաշտոնական քաղաքականությանը և քարոզչությանը: Ռոբերտ Մոբիլիի համար նման թվագրության համար հիմք է հանդիսացել այն, որ «եկեղեցին կառուցված է ավազաքարից, կրաքարից, որոնք հողմահարվում են 500-600 տարվա ընթացքում»: Իսկ քանի որ, ըստ նրա, եկեղեցու որոշ քարեր մաշված են, հողմահարված, ուրեմն եկեղեցին շատ ավելի հին է։ 

Նշենք, որ Թալիշի սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցին կառուցվել է 1894 թվականին տեղի բնակիչների միջոցներով: Եկեղեցու մասին փաստացի տվյալներ է հաղորդում Մակար Բարխուդարյանցը (Բարխուտարեանց 1895, 226): Եկեղեցու մասին ավելի մանրամասն՝ այստեղ։  

Ադրբեջանական կողմը, որը որոշ դեպքերում ինքն է մեջբերում և հղում Մակար Բարխուդարյանցին, ում աշխատանքներին շատ լավ ծանոթ է, այս դեպքում, բնականաբար, լռում է: Թալիշի սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցու աղվանա-ուդիական լինելու մյուս կռվանը ըստ Մոբիլիի՝ եկեղեցու ներսի խաչերն են: Չգիտես ինչու, ադրբեջանական կողմը, Ռոբերտ Մոբիլին 17-19-րդ դարերի խաչային հորինվածքները, խաչերը, խաչաքանդակները ներկայացնում են որպես աղվանա-ուդիական: Այս մասին ավելի մանրամասն՝ այստեղ։ 

Վավերագրական ֆիլմում հնչում է այն միտքը, որ եկեղեցին չի «հայկականացվել», գրեթե անաղարտ՝ «աղվանա-ուդիական տեսքով» է պահպանվել զուտ այն պատճառով, որ խորհրդային տարիներին շենքը օգտագործվել է որպես տնտեսական պահեստ և ներսի պատերը ծածկվել են սվաղի շերտով, ‹«որի շնորհիվ էլ տեղում մնացել են ուդիական խաչերը»: Ռոբերտ Մոբիլին հայտնեց այն միտքը, որ շուտով եկեղեցին պետք է վերանորոգվի, ամրակայվի որպես տարածքում աղվանա-ուդիական հուշարձանի, եկեղեցու ցուցադրման լավ օրինակ:

Ինչպես տեսնում ենք, Ադրբեջանի քարոզիչներն ու  իրենց «հետազոտողներ ու փորձագետներ» հռչակողները, տարրական գիտելիքի պակասն ու անտեղյակությունը լրացնում են ինքնահնար հայտարարություններով՝ ըստ առաջադրանքի և պահի փոխելով հայ քրիստոնեական կառույցների ժամանակն ու պատկանելությունը»։