Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՌԴ Միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի Եվրատլանտյան անվտանգության կենտրոնի առաջատար գիտաշխատող Սերգեյ Մարկեդոնովը Telegram-ի իր ալիքում գրում է.

«Զանգիր ինձ, զանգիր... (մարտավարական և ռազմավարական եզրակացություններ՝ Էնթոնի Բլինքենի և Իլհամ Ալիևի հեռախոսազրույցի արդյունքում)

1.ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը աշխատանքային նոր  շաբաթվա սկզբում զանգահարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին։ Նման խոսակցությունների մեկնաբանությունները միշտ էլ հետաքրքիր են։ Ադրբեջանական պետության ղեկավարի մամուլի ծառայությունը և Պետդեպարտամենտի կայքը առանձնացրել են զրույցի տարբեր շեշտադրումներ։

Այսպես, ըստ Բաքվի վարկածի, «զրույցի ընթացքում ԱՄՆ պետքարտուղարը մտահոգություն է հայտնել Լաչինի միջանցքում Ադրբեջանի տարածքում ստեղծված իրավիճակի կապակցությամբ։ Էնթոնի Բլինքենը հայտնել է ԱՄՆ-ի հանձնառությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը և իր աջակցությունը խաղաղության պայմանագրի բանակցություններին»։

Վաշինգտոնի տարբերակը փոքր-ինչ այլ է: Առաջին հերթին, Բլինքենի հրամայական տոնայնությունը, որը, ինչպես հաղորդվում է, «այսօր խոսել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ՝ կոչ անելով անհապաղ բացել Լաչինի միջանցքը առևտրային փոխադրումների համար: Նա ընդգծել է, որ Լաչինի միջանցքում հումանիտար ճգնաժամի վտանգը խարխլում է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության հեռանկարները»։

2. Արդյոք դա նշանակում է Վաշինգտոնի որոշակի շրջադարձ դեպի Երևան։ Թվում է, թե հենց նման հարցադրումը ավելի շուտ արտացոլում է Անդրկովկասի նկատմամբ ամերիկյան մոտեցումների թյուրըմբռնումը։ 2020 թվականի «ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից» հետո շատ փորձագետներ  շտապեցին պետություններին հեռացնել կովկասյան հավասարումից։

Բայց դա արվել է բոլորովին ապարդյուն։ Ինչո՞ւ էր ԱՄՆ-ն այդքան պասիվ 2,5 տարի առաջ՝ դե ֆակտո Մոսկվային հանձնելով ղարաբաղյան թնջուկի հանգուցալուծումը։ Երկու հիմնական պատճառ. Ղարաբաղն ու Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտությունը չեն դիտարկվել ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման համատեքստում, բացի այդ, չէր դիտարկում որպես ռուսական ռևիզիոնիզմի դրսևորում։ Մոսկվան չճանաչեց Ստեփանակերտը, չճանաչված ԼՂՀ-ն չընդգրկեց իր կազմում։ Եթե նա կատարեր մեկ կամ մյուս քայլերը, կամ երկու քայլերը միասին, արձագանքը տարբեր կլիներ: Բայց ԱՄՆ-ը կովկասյան տարածաշրջանից դուրս գալու ծրագրեր չի ունեցել, չկա և չի կարող լինել։

3.Մոսկվայի և Վաշինգտոնի արտաքին քաղաքական կուրսերում կա Կովկասի ընկալման անհամաչափություն։ Եթե Ռուսաստանի համար Կովկասում իրադրությունը դիտարկվում է երկրի ներսում անվտանգության մակարդակի բարձրացման համար պայքարի տեսանկյունից, հատկապես հյուսիսկովկասյան հանրապետություններում, ապա ԱՄՆ-ի համար Կովկասն ավանդաբար ավելի լայն քաղաքական ծրագրերի մաս էր կազմում (Թուրքիայի հետ հարաբերություններից մինչև Իրանին կամ Ռուսաստանին Եվրասիայում զսպելը): Այստեղ ոչ պակաս դեր է խաղում նաև Վաշինգտոնի  ցանկությունը` կանխելու եվրասիական տերությունների ռեսուրսների միավորումը` հանուն ամբողջ աշխարհում և, մասնավորապես, առանձին տարածաշրջաններում ամերիկյան ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու համար: Այստեղից էլ բոլոր գործողությունները։

4. Այսօր ԱՄՆ-ի համար կարևոր է Ռուսաստանին Կովկասից դուրս մղելը, և դրա համար անհրաժեշտ է, առաջին հերթին, վարկաբեկել նրան որպես Հայաստանի անվտանգության մոդերատորի, խաղաղարարի և երաշխավորի։ Այստեղից էլ Ալիևին ուղղված «համառ պահանջները». «Մոսկվան չի կարող, բայց մենք կարող ենք», - ահա մոդելը։ Իսկ դրա համար պետք է ճնշում գործադրել Բաքվի վրա (կարող եք ճնշել նաև Անկարային)։

Բայց սա չի նշանակում հայանպաստ ուղղվածություն։ Ադրբեջանը ԱՄՆ-ին պետք է որպես հակակշիռ Իրանին ու Ռուսաստանին (առաջինի դեպքում հիմքում ընկած է անվտանգությունը, երկրորդում՝ անվտանգություն + էներգիա, Կասպից ծովի նավթը դիտարկվում է որպես ռուսական «սև ոսկու» այլընտրանք)։ Սրան գումարվում է ադրբեջանա-իսրայելական համագործակցությունը։ Մյուս կողմից, Վաշինգտոնին Հայաստանը պետք է որպես գործիք՝ հիշեցնելու Թուրքիային, որ նրա ազդեցությունը Եվրասիայում անսահմանափակ չէ։ «Եթե վիճում եք, եկեք հիշենք Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանությունը». Գումարած ամբողջ զինանոցը մարդու իրավունքների և մարդասիրական արժեքների մասին։

5. Ռուսաստանի համար Կովկասը Ադրբեջանն է, Հայաստանը, Վրաստանը + Աբխազիան և Հարավային Օսիան։ ԱՄՆ-ի համար Կովկասն Իրանն է, Թուրքիան և Ռուսաստանը՝ զսպելով իրենց «ռևիզիոնիզմները» և թույլ չտաալով դրանց դաշինքը, թեկուզ իրավիճակային։ Եթե Թեհրանը, Անկարան և Մոսկվան հրաժարվեն սեփական հավակնոտ աշխարհաքաղաքական նախագծերից, ԱՄՆ-ը դա կհամարի որպես «կառուցողականության» դրսևորում։ Այստեղ ինչ-որ առանձնահատուկ թյուրքական, պարսկական կամ ռուսաֆոբիա չկա։ Բացառիկ հոգատարություն շահերի համար։ Ոչինչ անձնական, միայն Բիզնես: Ինչպես միշտ»։