Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Տեղի է ունենում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթաց։ Արարատ Միրզոյանի այցն էլ Թուրքիա դիտարկում եմ այդ գործընթացի մի մասը»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում ասում է ԳԱԱ ակադեմիկոս, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը։

Նրա գնահատմամբ, երկու կողմից արվող հայտարարությունները գտնվում են հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման ընդհանուր շրջանակի մեջ։

«Այդ գործընթացում դրական հետևանքների հասնելու համար, եթե համարում ենք վերջնական հարաբերությունների նորմալացում, կարգավորում, դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատում, սահմանի բացում, ժամանակ է պետք, միանգամից չի լինում»,-նշում է ակադեմիկոսը։

Երբ ակնկալել վերջնական արդյունք հայ-թուրքական հարաբերություններում 

«Բարդ հարց է, իհարկե, չեմ կարող կանխատեսում անել։ Կախված կլինի թուրքական կողմի մոտեցումներից։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև Հայաստանը հայտարարել և հայտարարում է, որ պատրաստ է առանց ոչ մի նախապայմանների, միանգամից հարաբերությունները կարգավորել։

Թուրքիայի մոտեցումն այլ է։ Թուրքիան փորձում է այս բանակցային գործընթացն օգտագործել իր նպատակներին հասնելու համար։ Ոչ թե հարաբերությունները կարգավորել, սահմանը բացել, այլ իր նպատակներն ունի, որոնք  կապված են հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման հետ այն տարբերակով, որը պնդում է Ադրբեջանը, հավանական է նաև «Զանգեզուրի միջանցքի» հետ։

 Թուրքիան այդ նպատակներն ունի, ոչ թե հարաբերությունները կարգավորել, որը երկրորդական է իր համար»,- նշում է  Ռ.Սաֆրաստյանը։

Թուրքագետն ասում է, որ սահմանի բացումը Հայաստանի համար անվտանգային խնդիրներ կստեղծի, պետք է պատրաստ լինել դրան, նաև տնտեսական առումով էլ խնդիրներ կլինեն, կարող է ներքին արտադրողը տուժել դրանից։

«Մյուս կողմից էլ սահմանը բացելու արդյունքում կստանանք որոշակի օգուտներ։ Պետք է օգուտներից օգտվել՝ վտանգները փորձել կառավարել»,- կարծում է նա։ 

Թուրքիան՝ ավերիչ երկրաշարժից հետո

Ռուբեն Սաֆրաստյանը կարծում է, որ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանն այս իրավիճակից դուրս կգա մեծապես թուլացած, որովհետև գնալով ուժեղանում են այն ձայները, որոնք մեղադրում են իշխանություններին այս վիճակի համար. «Բնական աղետ է,  ուժեղ երկրաշարժ է եղել, բայց հետևանքները կարող էին ավելի նվազ լինել, ավելի քիչ լիներ զոհերի թիվը, ավերածությունները, եթե իշխանություններն այնպիսի քաղաքականություն չվարեին, ինչպես վարում էին երկու տասնամյակի ընթացքում»։

Նա նշում է, որ ավելի շատ զոհեր են գրանցվել ու ավերածություններ են եղել Թուրքիայի այն տարածաշրջաններում, որոնք թույլ զարգացած են։

«Իշխանությունը երկրի ռեսուրսներն այդ շրջանների զարգացմանը, ենթակառուցվածքների զարգացմանը ուղղելու փոխարեն ուղղում էին արտաքին քաղաքականության մեջ, ագրեսիվ քաղաքականություն էին վարում, արկածախնդրություններ իրականացնում»,- ասում է Ռ.Սաֆրաստյանը։

Հարցին՝ հայկական միամիտ միտքը հույս ունի, և դա կարդացվում է սոցիալական ցանցերում, որ Թուրքիայի երկրաշարժից հետո Թուրքիան խեղճացել է, ու որպես հետևանք՝ խեղճացել է նաև Ադրբեջանը՝ նվազեցնելով իրենց դերի կարևորությունը այլ երկրների հարաբերություններում, սակայն այս երկրների և դիվանագիտական հնարքները, և կոշտ ուժը դժվար թե երկրաշարժից տուժի, ի՞նչ կասեք, նա  պտասխանեց. «Իհարկե, Թուրքիան կթուլանա, չի կարող այնպիսի արտաքին քաղաքականություն անցկացնել ինչպես մինչև հիմա էր անում։

Երկրորդ. Ադրբեջանն էլ կթուլանա, քանի որ Թուրքիան իր մեջքն է, իր հետևում է կանգնած։

Երրորդ. ենթադրում եմ, որ Թուրքիայի կախվածությունը Արևմուտքից կուժեղանա, մասնավորապես ԱՄՆ-ից։ Երբ որ սկսեն վերականգնողական աշխատանքներ, Թուրքային մեծ միջոցներ են անհրաժեշտ, այդքան միջոց չունի։ Պետք է արտասահմանյան կապիտալի ներհոսք լինի, իսկ դա կարող է ապահովել Արևմուտքը, առաջին հերթին ԱՄՆ-ն»։

Նա կարծում է, որ ԱՄՆ-ն կփորձի օգտագործել այդ իրադրությունը և ճնշում կգործադրվի Թուրքիայի վրա։

«Իհարկե, հայ-թուրքական հարաբերություններն առաջնային չեն ԱՄՆ-ի համար։ Կան այլ խնդիրներ, օրինակ Շվեդիայի, Ֆինլանդիայի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու խնդիրը, ՌԴ հետ կապված խնդիրները, քանի որ թուրք-ռուսական սիրախաղը դուր չի գալիս ԱՄՆ-ին։

Կարծում եմ՝ որոշակի տեղ կհատկացնեն նաև Թուրքիայի վրա ճնշում գործադրելուն Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու առումով»,- ասում է Ռ.Սաֆրաստյանը։

Մանրամասն՝ տեսանյութում։