Ձեր վստահելի աղբյուրը

Դրամի արժևորում, լոգիստիկ ծառայությունների թանկացում, ռուս-ուկրաինական պատերազմ. սրանք այն հիմնական խնդիրներն են, որոնց բախվել են հայ գինեգործները վերջին մեկ տարում։

Թեև ռուս-ուկրաինական պատերազմով պայմանավորված՝ Հայաստանի գինի արտադրող ընկերությունները սկզբնական շրջանում արտահանման լուրջ խնդիրների առաջ էին կանգնել, այդուհանդերձ նրանց հաջողվեց արտահանում իրականացնել, բայց դրանից նրանց եկամուտները չավելացան։

Գինու ազգային կենտրոնի նախագահ Ավագ Հարությունյանը Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց, որ 2022 թվականին հայկական գինիների արտահանումն ավելացել է 20-25%-ով, սակայն դոլարի արժեզրկման պայմաններում արտահանողները զրկվել են մոտ 20 տոկոս եկամտից։

Հայ գինեգործներն անցած տարի կորցրել են ռուսական շուկայի մի մասը, ամբողջությամբ ուկրաինական շուկան, մասամբ էլ՝ բելառուսական, որը նույնպես պայմանավորված է դոլարի արժեզրկմամբ։ Իհարկե սա, ինչպես Ավագ Հարությունյանն է նշում, նաև իր դրական կողմերն ունի. շուկան դիվերսիֆիկացվել է, արտահանողները սկսել են նոր շուկաներ փնտրել։

Գինու ազգային կենտրոնի նախագահը միաժամանակ կարծում է, որ այս տարի արտահանումը ռուսական շուկա կավելանա, քանի որ Արևմուտքի պատժամիջոցների պատճառով այն ունի 500 մլն շիշ գինու դեֆիցիտ։

«Թվում էր՝ Ռուսաստանը կգտներ այլ ճանապարհներ այդ բացը լրացնելու համար, դրա համար պայմանագրեր չէին կնքում պատժամիջոցների տակ չգտնվող երկրների մատակարարների, այդ թվում՝ հայ արտահանողների հետ, բայց կյանքը ցույց տվեց, որ պատժամիջոցները շրջանցելը դժվար է։ Բացի այդ, նոր սանկցիաներ են կիրառում Ռուսաստանի դեմ, և ռուսական ընկերությունները սկսել են ինտենսիվ աշխատել հայկական կազմակերպությունների հետ։ Այսինքն՝ այս տարի ավելի լավ ցուցանիշներ կունենանք՝ հաշվի առնելով նախնական պայմանավորվածությունները»,- ընդգծեց գինեգործը։

Այնուամենայնիվ, ըստ Ավագ Հարությունյանի, որքան էլ Հայաստանից արտահանումն ավելանա, Վրաստանը շարունակում է զբաղեցնել առաջին տեղը Ռուսաստանի շուկա գինիների ներմուծման ծավալով։ «Վրաց գինեգործները հետաքրքիր քաղաքանություն են վարում։ Նրանք լավ հարաբերություններ ունեն թե՛ Ռուսաստանի, թե՛ Արևմուտքի հետ։ Նկատենք նաև, որ ռուսները ևս ներդրումներ են անում Վրաստանի գինեգործական ոլորտում, ուստի կարողանում են մեծ ծավալով արտահանում իրականացնել»,- նշեց նա։

Իսկ ի՞նչն է խանգարում հայկական ընկերություններին թե Ռուսաստանի, թե Արևմուտքի հետ ունենալ գործընկերային հարաբերություններ։ Ըստ Ավագ Հարությունյանի՝ այս դեպքում հայ գինեգործներին խանգարում է ԵԱՏՄ-ն։ Նրա խոսքով՝ պետություններն առանձին գինեգործների հետ չեն ցանկանում գործ ունենալ, իրենք աշխատում են անմիջապես ԵԱՏՄ-ի հետ, քանի որ հարկային և մաքսային քաղաքականության հետ կապված որոշումները ընդունվում են հենց ԵԱՏՄ-ի կողմից։

«Օրինակ, Չինաստանը արտոնյալ պայմաններ է տալիս Վրաստանին, քանի որ Վրաստանն ուղիղ բանակցում է Չինաստանի հետ, իսկ մենք չենք կարողանում, քանի որ ԵԱՏՄ-ի անդամ ենք։ Գինեգործության ոլորտում հարաբերություններ հաստատում են անհատները, բնականաբար, ծավալներն այդքան մեծ չեն լինում»,- ասաց գինեգործը։

Նա միաժամանակ նկատեց, որ փոքր քայլերով կարողանում են նոր շուկաներ գրավել։ Ավելին՝ անցած տարի և Միացյալ նահանգներ, և Եվրոպա գինիների արտահանումը 1,5-2%-ով ավելացել է։

Ինչո՞ւ տարիներ շարունակ հողերը չեն մշակվում

Անդրադառնալով խաղողի բերքին, Ավագ Հարությունյանը նշեց, որ նախորդ տարի լավ բերք են ստացել, սակայն նոր այգիներ ստեղծելու հարցը մնում է խիստ արդիական։

Նրա խոսքով՝ խաղողի այգիների մասով պաշտոնական տվյալները չեն համապատասխանում իրականությանը. «Իրականում մենք չունենք այնքան այգի, որքան ներկայացվում է պաշտոնապես։ Մոտավորապես, տարբերությունը կազմում է չորս հազար հա։ Այսինքն՝ պետությունն ավելի շատ թիվ է ցույց տալիս, քան գոյություն ունի։ Իսկ իրականում հանրապետությունում կա 12,5-13 հազար հա խաղող այգի, պաշտոնական տվյալներով՝ 16-17 հազար հա»։

Գինեգործը նշեց, որ խաղողի այգիներում արագորեն տարածվում է ֆիլոքսերա հիվանդությունը, իսկ պետությունը չի կարողանում միջոցներ ձեռնարկել, դրա դեմն առնել, ոչ մեկ այդ հարցով չի զբաղվում, մինչդեռ խաղողի պահանջարկն ավելանում է և հրատապ լուծումներ են անհրաժեշտ։ 

«Արտահանվող գինիները հիմնականում լավ որակի են, առաջիկա 10 տարիներին արտահանման աճ կունենանք՝ նվազագույնը 15-20%-ով, առավելագույնը՝ 35%, բայց ամբողջ ողբերգությունն այն է, որ այդքան խաղող չկա։ Գիներգործական ընկերությունները հիմնում են  իրենց սեփական խաղողի այգիները, սակայն այդ պրոցեսը շատ դանդաղ է ընթանում, գյուղացիներն էլ չեն կարողանում իրենց այգիները փոխել նորով, կամ վերակառուցել։ Իսկ դա նշանակում է,  որ շուտով, մոտ երեք տարի հետո կլինի կատաստրոֆիկ վիճակ, եթե կառավարությունը միջոցներ չձեռնարկի»,- նշեց Ավագ Հարությունյանը։

Նրա խոսքով՝ պետք է օր առաջ հարցին հրատապ լուծում տալ, քանի որ մեկ այգի հիմնելու համար անհրաժեշտ է վեց տարի և 50-60 հազար դոլարի ներդրում։ «Մենք չպետք է ժամանակ կորցնենք»,- հավելեց նա։

Գինու ազգային կենտրոնի նախագահն ասաց, որ գինեգործության ոլորտում պետական քաղաքականությունն իրականացվում է որոշակի դրվագներով։ Խոսքը վարկավորման մասին է. բանկերը գումար են տալիս, պետությունը ֆինանսավորման համար արդյունավետ մեխանիզմներ ստեղծել է, բայց միայն այդքանը։

Հողային ֆոնդի մասով հարցերը նույնպես, ըստ նրա, տարիներ շարունակ մնում են չլուծված, իսկ դա նշանակում է, որ նոր այգիներ հիմնելու համար գյուղատնտեսները կրկին փաստի առաջ են կանգնում։

«Պատկերը հետևյալն է. հողը գտնվում է գյուղացիների ձեռքին՝ որպես սեփականություն, կամ համայնքային սեփականություն է։ Հիմա, հսկայական հողեր համարվում են ինչ-որ մեկի սեփականությունը, բայց այն չի մշակվում։ Եթե խորհրդային միության ժամանակ 550-600 հազար հա բարձր որակի հողեր գտնվում էին ակտիվ շրջանառության մեջ, հիմա դա կազմում է ընդամենը 150-200 հազար հա, ևս 50-70 հազար հա գտնվում է սովորական շրջանառության մեջ։ Այսինքն՝ հողային ֆոնդն առնվազն 60%-ով մատնված է անտերության, դեգրադացվում է, էրոզիայի է ենթարկվում։ Կառավարությունը չի մշակում քաղաքականություն, որ հետ վերցնի այդ մարդկանցից հողերը, որոնք չեն մշակվում արդեն 25-30 տարի»,- նշում է Ավագ Հարությունյանը։

Թեև, ըստ նրա, կա օրենք, որ եթե գյուղատնտեսական նշանակության հողը 3 և ավելի տարի չի օգտագործվում, պետությունը իրավունք ունի վերցնել, որովհետև այդ հողերը չմշակելու դեպքում դրանք ենթարկվում են կորոզիայի, սակայն, ըստ նրա, 1991 թ-ից սկսած չկա հող հետ վերցնելու որևէ դեպք։

«Ավելին, եթե ցանկանում ես այդ հող գնել, պարզվում է՝ դա 50 հոգու սեփականություն է,  որոնցից 30-ն այլ երկրում է ապրում, մի քանիսը մահացել են, մյուսներն էլ փաստաթղթեր չունեն։ Պատկերացնում եք, թե ինչ աբսուրդ վիճակ է։ Իսկ այն հողերը, որոնք համայնքային սեփականություն են, դրանք էլ համայնքապետերը չեն ցանկանում վաճառել, քանի որ այդտեղ էլ խնդիրներ կան։

Պետությունը օրենքով չի սահմանում, թե ինչու պետք է այդ հողը տարիներ շարունակ անտեր-անտիրական մնա, մինչդեռ համայնքը կարող է դա վաճառել կամ պետությունը ստիպի վաճառել, որ դրանք մտնեն շրջանառության մեջ։ Ի վերջո, դա նաև պետությանն է օգուտ, բյուջեն գումար է մտնում։ Օրինակ՝ 10 հա խաղողի այգի հիմնելու համար 500 հազար դոլարի ներդրում է կատարվում։ Մինչդեռ փաստը ցույց է տալիս, որ իրենց ավելի ձեռնտու է այդ 10 հա-ի վրա մի գյուղացի 5 կով արածացնի, քան նորմալ բերքատու այգիներ լինեն»,- ասաց Ավագ Հարությունյանը։