Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ամերիկայի Հայկական թանգարանը և Հայաստանի պատմության թանգարանը, հավատարիմ մնալով հայոց ազգային մշակույթի մեծարժեք ժառանգությունը հավաքագրելու, պահպանելու, ուսումնասիրելու և տարածելու առաքելությանը, իրենց ուշադրության կիզակետում են պահում Արցախի հազարամյա պատմամշակութային հարստության ներկայացումն աշխարհին։

Երկու թանգարանների համատեղ առցանց ցուցադրության՝ «Արցախի գանձերի»  նպատակն է Արցախի` հազարամյակներից սերվող հնագիտական, միջնադարյան և նորագույն ժամանակաշրջանի հոգևոր և նյութական ժառանգությունը վերհանելն ու ցուցադրելը։ Առցանց ձևաչափով միավորելով հայկական թանգարանների հավաքածուները մեկ հարթակում` ներկայացնում են Արցախի մշակութային հարստությունը։

Այս համագործակցությունը կամրջել է 16 հայկական թանգարաններ, որոնք տարիների ընթացքում հավաքել են հայոց մշակույթի ու պատմության  խոսուն վկայությունները և իրենց կարևոր դերակատարումն ունեցել այդ արժեքները պահպանելու և ուսումնասիրելու գործում։

Ցուցադրության համադրողներներից Հայաստանի պատմության թանգարանի գիտական գծով փոխտնօրեն,  պ.գ.թ․ Նժդեհ Երանյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ Ամերիկայի Հայկական թանգարանի պատվիրակության հետ հանդիպմանը որոշել էին համատեղ առցանց ցուցադրություն կազմակերպել։

«Հաշվի առնելով վերջին իրադարձությունները, որի  հետևանքով մենք Արցախում մշակութային  մեծ ժառանգության կորուստ ունեցանք, որոշվեց առաջին ցուցադրությունը  նվիրել հենց Արցախի մշակութային ժառանգությանը»,- նշեց  նա։

Արցախը և Ուտիքը, լինելով Մեծ Հայքի արևելյան նահանգները, իրենց կարևոր դերակատարումն են ունեցել հազարամյա բազմաշերտ հայ մշակույթի կերտման գործում։ Արցախի մշակույթի յուրօրինակ և զարգացող շարունակականությունն այստեղ ներկայացվում է հազարամյակների դիտակետից։ Ցուցադրվում են պալեոլիթյան և բրոնզեդարյան իրեր, Արցախին բնորոշ եզակի քարակոթողներ, զենքեր, խեցեղեն, զարդեր և պաշտամունքի առարկաներ, ինչպես նաև միջնադարյան վաղագույն ձեռագրեր, գորգեր, տարազներ, գոտիներ, վաղ շրջանի տպագիր գրքեր, ամսագրեր և լուսանկարներ։

Մասնակից թանգարաններն են՝ «Ալեք և Մարի Մանուկյան» թանգարան (Դետրոյթ), Ամերիկայի Հայկական թանգարան (Բոստոն), Արարատ Էսքիջյան թանգարան (Լոս Անջելես), Արցախի պետական պատմաերկրագիտական թանգարան (Ստեփանակերտ), Համազգային Հայագիտական Միութիւն (Բոստոն), Հայաստանի ազգային գրադարան (Երևան), Հայաստանի պատմության թանգարան (Երևան), Հայկական Լուսանկարներու Պահպանման Արխիւային Ծրագիր (Բոստոն), ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ (Երևան), Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան «Կիլիկիա»  թանգարան (Անթիլիաս), Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան (Երևան), Պատմաերկրագիտական թանգարան (Մարտակերտ), Վաչե և Թամար Մանուկյան Մատենադարան (էջմիածին), Վենետիկի Մխիթարյան միաբանություն (Վենետիկ), Վիեննայի Մխիթարյան միաբանություն (Վիեննա), «Տապան» թանգարան (Մոսկվա)։

«Փորձել ենք այս փոքր ցուցադրությունով հնարավորինս ներկայացնել Արցախի մշակութային ժառագությունն ու պատմությունը»,- ասաց Նժդեհ Երանյանը։

Նա ընդգծեց, որ պետք է անընդհատ ուշադրության կենտրոնում պահել ու ներկայացնել Արցախի պատմական հարուստ ժառանգությունը, այսօրվա գործընթացները։

Ն.Երանյանն ասաց, որ Արցախը մեր պատմության ու մեր մշակույթի անբաժան մասն է, պարզապես պետք է կույր լինել դա չտեսնելու համար. «Դա անընդհատ արտահայտվում է՝  սկսած նյութական մշակույթից վերջացրած ոչ նյութական, շարժական ու անշարժ ժառանգությունը։

Հարկավոր չէ հատուկ ջանք թափել, փորձել ներկայացնել նրա հայկականությունը, պարզապես պետք է ներկայացնել այն, ինչ որ կա, դա արդեն բավական է տեսնել օբյեկտիվ իրականությունը»։

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի արդյունքում Ադրբեջանը գրավել է Արցախում մեծ թվով հայկական բնակավայրեր, այդ թվում՝ 12 թանգարան և մասնավոր հավաքածու։ Այդ թանգարաններում պահվող հավաքածուների ճակատագիրն անհայտ է։

«44-օրյա պատերազմի հետևանքով մենք մեծ վնասներ կրեցինք, դրա դրսևորումներից մեկը մշակութային ժառանգության կորուստն է՝ նախաքրիստոնական ու քրիստոնական շրջանի շուրջ 2000 հուշարձան, թանգարաններ ու մասնավոր հավաքածուներ մոտավորապեսս 20 հազար ցուցանմուշներով։ Թանգարաններ, որոնք իսկապես համաշխարհային մակարդակով մեծ ժառանգություն էին ներկայացնում»,- ասաց Նժդեհ Երանյանը։

Նա նշեց, որ հետևում են ադրբեջանական վերահսկողության տակ գտնվող հայկական մշակութային ժառանգության ճակատագրին. «Պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո  տևական ժամանակ ադրբեջանիցներն այդ հարցում «ակտիվ» էին, շատ էին նյութեր տարածում։ Հիմա, հասկանալով իրենց արածի ռիսկերն ու բացասական կողմը, համեմատաբար ավելի քիչ են տարածում։ Վստահ եմ, ոչ թե դեպքերն են նվազել, այլ իրենք ավելի զգույշ են վարվում։

Բայց մշակույթին վնաս հասցնելը միայն ֆիզիկապես ոչնչացնելը չէ, նաև մշակույթին վնաս են հասցնեում գործառույթի փոփոխությամբ, փոքր միջամտություններ իրականացնելով։ Օրինակ, եկեղեցու հովվատան գործառույթը փոխել են, թեև արտաքին տեսքը չեն փոփոխել, կամ  հայկական եկեղեցիներում նամազ են կարդում, որը ժառանգության նսեմացման մի դրսևորում է»։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում։