Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արցախի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը գրում է. 

«Սումգայիթի ոճրագործությունը համակարգված, ուղղորդված ու կազմակերպված հանցագործություն էր՝ միտված կոնկրետ էթնիկ խմբի՝ հայերի ոչնչացմանը։

1988թ. փետրվարի 27-29-ին Խորհրդային Ադրբեջանի Սումգայիթ քաղաքում իշխանությունների համակարգմամբ և իրավապահ մարմինների ամենաթողության հետևանքով իրականացվել է քաղաքի հայ բնակչության զանգվածային   ջարդեր:

Սումգայիթում տեղի ունեցածը ցանկացած անաչառ դիտորդի մոտ պետք է ձևավորի այն համոզմունքը, որ այն համակարգային, ուղղորդված ու կազմակերպված հանցագործություն էր միտված կոնկրետ էթնիկ խմբի՝ հայերի մասնակիորեն կամ ամբողջությամբ ոչնչացմանը, ինչը միջազգային իրավունքով ունի հստակ սահմանում՝ ցեղասպանություն։

Սումգայիթյան ոճրագործությունը սկիզբ դրեց Խորհրդային Ադրբեջանի մյուս բնակավայրերում՝ Բաքվում, Կիրովաբադ-Գանձակում, Շամախիում, Շամխորում, Մինգեչաուրում և այլուր հայերի էթնիկ զտումներին և զանգվածային ջարդերին, որոնց զոհ գնացին հարյուրավոր հայեր, իսկ հարյուր հազարավոր հայեր՝ բռնի տեղահանվեցին իրենց օրրաններից։

Ադրբեջանի կողմից սկիզբ առած ցեղասպանական գործողությունները նպատակ ունեին ճնշելու Արցախի ժողովրդի՝ իր հայրենիքում ապրելու և սեփական ինքնությունը որոշելու անօտարելի իրավունքի իրացումն ու դրա համար սկիզբ առած քաղաքակիրթ պայքարը։

Համամարդկային այս իրավունքների իրացման հայ ժողովրդի պարզագույն ու ընկալելի ձգտմանն ադրբեջանական ղեկավարությունը պատասխանեց հավաքական պատժի քաղաքականությամբ՝ իրագործելով մարդկության դեմ ուղղված բազմադրվագ հանցագործություններ։

Սումգայիթից հետո էթնիկ ատելության ու խտրականության դրսևորումները ոչ միայն չպատժվեցին Ադրբեջանում, այլև դարձան պետության կողմից խրախուսվող քաղաքականություն, որով ադրբեջանական իշխանությունները շարունակում են թունավորել սեփական հասարակությանը։

Ոճիրի առերևույթ արդարացումն ու դրանց իրականացման համար պատասխանատվության բացակայությունը հիմք հանդիսացան էթնիկ հայերի նկատմամբ ադրբեջանական իշխանությունների շղթայական հանցագործությունների համար, ինչպիսիք են արցախյան ազատամարտի տարիներին Մարաղայի և այլ բնակավայրերի խաղաղ բնակչության ջարդերը, հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանի դաժան սպանությունը, ինչպես նաև 2016 թվականի ապրիլյան և 2020 թվականի 44-օրյա ագրեսիվ պատերազմները և դրանց ընթացքում իրագործված բազմաթիվ պատերազմական հանցագործությունները։

Հրադադարի հաստատումից հետո պարբերաբար իրականացվող հանցավոր գործողությունները և Արցախի 79 օր շարունակվող անօրինական շրջափակումը ամենավառ ապացույցն են այն բանի, որ մարդու իրավունքների կոպտագույն խախտումների անպատիժելիությունը կանաչ լույս է վառում ագրեսորի համար՝ մղելով նրան նորանոր հանցագործությունների։

Հաշվետվողականության և արդարության ապահովման համար խիստ կարևոր է միջազգային հանրության հասցեական իրավական ու քաղաքական գնահատականը ադրբեջանական ավտորիտար իշխանությունների հանցավոր վարքագծին, և այն զսպելու համար գործնական քայլերի իրականացումը։

Հենց նման պայմաններում է, որ իրավունքի գերակայությամբ առաջնորդվող պետությունների հանրությունը պետք է ապացուցի մարդու իրավունքներին իր հավատարմության իսկությունը՝ ապահովելու համար, որ մեղսակցությանը հավասարազոր անտարբերության և լռության պատճառով մարդկության դեմ նոր հանցագործություններ և ցեղասպանություններ տեղի չունենան»։