Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ադրբեջանի կողմից Արցախի միջանցքի՝ հնարած պատճառաբանությամբ արգելափակումը  Հանրապետությանը 70 օրից ավելի է թշնամու կողմից տոտալ շրջափակման մեջ է դրել։ 70 օր արցախցիները փորձում են հաղթահարել տարբեր դժվարություններ՝ սկսած սննդի հետ կապված խնդիրներ, էլեկտրաէնեգիայի, գազամատակարարման անջատումներ։ Այս դժվարություններն ավելի ակնառու են հիմնականում այն ընտանիքներում, որտեղ կան փոքրահասակ երեխաներ։

Շրջափակումը փոխել է մարդկանց կենսակերպը, մարդկանց մղում է քարից հաց քամելու մտքերին, որոնց իրականացումը մինչև դեկտեմբերի 12-ը գուցե թվար ծիծաղելի կամ անիրագործելի։

Ստեփանակերտից երեք երեխաների մայր Վիկտորյան Panorama.am-ի հետ զրույցում պատմում է, որ «մի քիչ դժվար ժամանակաշրջան է» այժմ, այնուհետև բացատրում է, թե ինչու է ասում «մի քիչ դժվար», որովհետև ամեն ինչ համակերպվելու վրա է։

«Գազամատակարարման անջատումից հետո փակվեցին դպրոցներն ու մանկապարտեզները։ 3 բալիկների հետ մնացի տանը, որոնցից մեկը նորածին է։ Ամուսինս աշխատում է։

Սկզբից, իրոք, դժվար էր, որովհետև փոքրիկը մի քիչ ավելի շատ է խնամք պահանջում։ Անընդհատ նրան պիտի ուշադրություն դարձնես։ Այնպես չէ, որ անփորձ եմ կամ չեմ կարողանում կողմնորոշվել ինքս։ Այդքանը հասկանալով՝ պետք է երեքին էլ  կարողանայի ուշադրություն դարձնեի։
Փառք Աստծո, կարողացել եմ հաղթահարել այդ փուլը, չեմ էլ հիշում, թե ինչպես եմ արել, որ ինձ համար սովորական է դարձել։

Գազամատակարարման վերականգնմամբ պայմանավորված՝  Արտյոմն ընդամենը մեկ շաբաթ հաճախեց դպրոց, մինչև նորից անջատեցին։ Իսկ Արփին Նոր տարուց հետո այդպես էլ մանկապարտեզ չգնաց։

Իհարկե, երեխաներն անընդհատ բողոքում էին, թե ինչո՞ւ են այդքան շատ տանը մնում,  ինչո՞ւ չեն գնում մանկապարտեզ  կամ դպրոց։

Ես էլ փորձում եմ նրանց ոչ թե կտրել իրականությունից, ոչ թե չպատմել, թե ինչ է կատարվում, այլ ուղղակի չեմ բողոքում երեխաների մոտ, աշխատում եմ լավատեսորեն տրամադրվել և նրանց էլ այդպես տրամադրել, որ իրենք էլ այդ ամենի միջով չանցնեն, ինչպես ասում են՝ մանկությունը ամենալավ տարիքն է մարդու համար և պետք է լավ վայելես»,- ասում է Վիկտորյան։

Նա համոզված է, որ թշնամին փորձում է խաթարել իրենց երեխաների անհոգ մանկությունը, գուցե ինչ-որ տեղ հասել է դրան, բայց նաև համոզված է՝ իրենք  պետք է այնքան ուժեղ լինեն, որ իրենց բալիկները չանցնեն այդ ամենի միջով, թեկուզ հաղթահարեն դա հավուր պատշաճի։

«Շրջափակման սկզբնական շրջանում մենք մի քիչ պահուստավորած ապրանքներ ունեինք, ամուսինս էլ սկզբի օրերին որոշակի ապրանքներ ձեռք բերեց։ Այդ դժվար շրջանը կարողացանք հաղթահարել։ Փոքրիկի համար անհրաժեշտ պարագաներն էլ ունեի, ինքն էլ սնվում է կրծքի կաթով։

Միշտ մտածում էի՝ բա որ վերջանա, ի՞նչ ենք անելու։ Մենք մի կողմ, բա երեխաները ո՞նց են սնվելու։ Պետք է լավ տրամադրվես։ Այդ լույսը մեզ համար եղան կտրոնները, որի շնորհիվ էլ կարողացանք ուտելիք ձեռք բերել»,- ասում է նա։

Արցախցիների առօրյայի կազմակերպման մեջ էլ շրջափակումը փոփոխություններ է մտցրել։

«Բալիկները շատ պահանջկոտ, շատ հետաքրքրասեր են, ամեն ինչին ուզում են տեղյակ լինել, իրենց մասնակցությունն ունենալ։

Դրա համար առավոտից երեկո իրենցով էի լինում զբաղված ՝ գրել, ջնջել, նկարել, ծեփով ինչ-որ բան պատրաստել։ Ես չէի կարող նրանց մերժել, առանց այն էլ իրենց օրակարգից զրկված էին, իրենց սովորական կյանքով չէին ապրում, դրա համար ստիպված պետք է այնպես անեի, որ այդ ամենի պակասը չզգան։

Իհարկե, լավ է, որ մանկապարտեզները  բացվեցին, ես փոքրիկի հետ կարողանում եմ ավելի շատ ժամանակ կանցկացնել։

Ես Արցախի այս ծանր պայմաններում հանդգնել եմ ունենալ իմ 3-րդ բալիկին, ուրեմն ես պարտավոր եմ խնամել իմ բալիկներին՝ անկախ Արցախի գլխին ծանրացած փորձություններից։

Կապված էլեկտրաէներգիայի անջատումների հետ՝ սկզբից դժվար էր, որովհետև ցուրտ էր, տանը ջերմաստիճանը իջնում էր։ Արդեն որոշել էինք փայտե վառարան դնել, բայց անջատումները դարձան մեկ ժամով, այդ ընթացքում  տանը ջերմաստիճանն այդքան էլ չի իջնում։ 

Մի կողմից էլ միշտ մտածել եմ, որ պետք է դժվարությունների առաջ էլ կանգնենք, պետք է կարողանանք հաղթահարել, թող մի քիչ դժվարության էլ բախվենք, թող մի քիչ ցրտին էլ դիմակայենք, գուցե, Աստված մի արասցե, ավելի վատ պայմաններ են լինելու, որ դրանց էլ կարողանանք դիմակայել։

Ես մտածում եմ, որ ավելի շատ պետք է պայքարել, այդ հաղթահարելու ուժը երեխաներին փոխանցել, որպեսզի կարողանան շարունակել ապրել այստեղ։

Թողնել, գնալ բոլորն են կարողանում, դժվարություններից փախչելն ամենից հեշտ բանն է, բայց երբ կարողանում ես դժվարութունը հաղթահարել՝ քեզ համար պատիվ է»,- ասում է երեք երեխաների մայրը։

Նա պատմում է նաև, թե ինչպես իրենց պատշգամբում բանջարանոց սարքեցին ու արդեն իրենց ձեռքով մշակած կանաչին են օգտագործում. «Շրջափակման սկզբնական շրջանում սննդի հետ կապված շատ բաների մասին էինք մտածում։

Ամուսինս՝ Արմենը, արմատներով Ասկերանի շրջանի Դաշուշեն գյուղից է, ում պապիկը լավ գյուղատնտես էր։ Արմենն էլ պապիկի նման շատ է սիրում հողը ու գյուղատնտեսությունը։
Արցախում ապրելով՝ չունենալ սեփական հողատարածք, որ գոնե դու քեզ համար մի փոքրիկ բանջարանոց ունենաս, ուղղակի անթույլատրելի է, մենք դա մի փոքր ուշ հասկացանք, որին նպաստեց նաև շրջափակումը։

Այդ ժամանակ առաջացավ միտք, որ գոնե մի փոքրիկ բանջարանոց սարքենք, մեր սիրելի կանաչիները ցանենք։ Սկզբից ամուսնուս ասածին կատակով վերաբերվեցի, ինձ չէր թվում, որ ամուսինս լուրջ է տրամադրված, մինչև մի ոչ աշխատանքային օր այս ամենը իրագործեց»։

Նա նշում է, որ հիմնականում ցանել են սոխ, ռեհան, գինձ, կոտեմ և այլ տեսականի։ Ամենից ուրախալի պահը նրանց համար այն է, որ այդ փոքրիկ կանաչիներից արդեն քաղում են և ճաշերի մեջ օգտագործում։

Վիկտորյան կես կատակ կես լուրջ ասում է՝ ով տեսնում է իրենց այդ փոքրիկ ձեռքբերումը, ասում է՝ բա ինչ դաշուշենցի, որ կանաչի չունենա (Արցախում դաշուշենցիք համարվում են շատ կանաչի ուտող)։

«Արցախում ապրելն այդքան էլ հերոսություն չէ։ Արցախում ապրելով Արցախն ես հերոսացնում, ոչ թե դու ես հերոսանում։

Յուրաքանչյուր արցախցի Արցախն է ներկայացնում։  Հեռվից հայրենիքը սիրել ես չեմ ընդունում։ Հանգամանքների բերումով մարդ կարող է հայտնվել մի ուրիշ կետում, բայց երբ վտանգի պահին քո կաշին փրկելու համար լքես հայրենիքը, դա արդեն աբսուրդ է։

Դեռ մանկուց Արցախն ինձ համար հերոսական երկիր է եղել։

Եթե թողնեմ Արցախը և գնամ, ես կհամարեմ Արցախը դավաճանած։

Իհարկե, մտածում եմ իմ երեխաների անվտանգության մասին, բայց դա նույնն է, եթե քո ծնողը հիվանդ է, թողնես, գնաս, ու հուսաս միայն Աստծո հրաշքին։

Արցախն ապրում է արցախցիներով»,- ասում է Վիկտորյան։

Արցախցիները չեն ուզում պարտվել շրջափակման կենցաղին, չեն ուզում, որ «թուրքը ուրախանա»։ Բայց դա չի նշանակում, որ այս հարցազրույցը կարդալուց հետո Հայաստանում ապրողները պիտի հանգստանան, թե՝ դե ապրում են, էլի...

Պատրաստեց՝ Տաթև Մանուկյանը