Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր՝ ապրիլի 15-ին, աշխարհի շատ երկրներ նշում են Մշակույթի համաշխարհային օրը։ Այն հռչակվել է 1935 թվականի ապրիլի 15-ին` «Գեղարվեստական և գիտական հաստատությունների և պատմական հուշարձանների պաշտպանության մասին» միջազգային պայմանագրի ընդունման պատվին, որը միջազգային իրավական պրակտիկայում հայտնի է դարձել որպես Ռերիխի պայմանագիր։ Այս մասին հայտնում է Calend.ru-ն։

1998 թվականին Մշակույթի պաշտպանության միջազգային լիգան, որը հիմնադրվել էր երկու տարի առաջ, նախաձեռնել է Պակտի ստորագրման ամսաթիվը նշել որպես Մշակույթի միջազգային օր:
Այն հասարակական կազմակերպություն է, որի գործունեությունն ուղղված է մշակույթի, արվեստի, գիտության, կրոնի նվաճումների պաշտպանությանն ու բազմապատկմանը։ Հետագայում առաջարկներ արվեցին նաև այս տոնը հաստատելու վերաբերյալ։

2008 թվականին Ռուսաստանի, Իտալիայի, Իսպանիայի, Արգենտինայի, Մեքսիկայի, Կուբայի, Լատվիայի, Լիտվայի հասարակական կազմակերպությունների նախաձեռնությամբ ստեղծվել է Միջազգային շարժում՝ ապրիլի 15-ը որպես Մշակույթի համաշխարհային օր՝ խաղաղության դրոշի ներքո: Այսօր այս տոնը նշվում է աշխարհի տարբեր երկրներում։

Թեև Մշակույթի օրը հաստատվել է ոչ շատ վաղուց, սակայն այն արդեն մեկդարյա պատմություն ունի։ Մշակութային արժեքների կազմակերպված պաշտպանություն ստեղծելու գաղափարը պատկանում է ռուսական և համաշխարհային մշակույթի ականավոր նկարիչ և գործիչ Նիկոլաս Ռերիխին, ով մշակույթը համարում էր մարդկային հասարակության բարելավման ճանապարհի հիմնական շարժիչ ուժը և  տարբեր ազգությունների և կրոնների պատկանող մարդկանց միասնության հիմքը։

20-րդ դարի սկզբին՝ պատերազմների և տարածքների վերաբաշխման ժամանակաշրջանում, ուսումնասիրելով հնագույն հուշարձանները, նա հասկացավ, թե որքան կարևոր է դրանց պահպանումը, և 1914 թվականին դիմեց Ռուսաստանի կառավարությանը և պատերազմող այլ երկրների կառավարություններին՝  մշակութային արժեքների պահպանումն ապահովելու առաջարկով և կնքեց համապատասխան միջազգային պայմանագիր։

Սակայն այս կոչն այն ժամանակ մնաց անպատասխան։ 1929 թվականին Ռերիխը պատրաստեց և հրապարակեց մշակութային արժեքների պաշտպանության պայմանագրի նախագիծ, որն ուղեկցվում էր բոլոր երկրների կառավարություններին և ժողովուրդներին ուղղված կոչով։ Պայմանագրի նախագիծը համաշխարհային համբավ և լայն արձագանք գտավ հանրության շրջանում։
Ռոմեն Ռոլանը, Բեռնարդ Շոուն, Ալբերտ Էյնշտեյնը, Հերբերտ Ուելսը, Մորիս Մետերլինկը, Թոմաս Մաննը, Ռաբինդրանաթ Թագորը հանդես են եկել Նիկոլաս Ռերիխի գաղափարի աջակցությամբ: Պակտին աջակցելու համար շատ երկրներում ստեղծվել են կոմիտեներ: Պակտի նախագիծը հավանության է արժանացել Ազգերի լիգայի թանգարանային կոմիտեի, ինչպես նաև համաամերիկյան միությունների  կողմից։

Ի դեպ, Մշակույթի համաշխարհային օրվա անցկացման գաղափարը մասին Նիկոլաս Ռերիխը խոսել էր դեռևս 1931 թվականին Բելգիայի Բրյուգե քաղաքում մշակութային արժեքների պաշտպանության միջազգային պայմանագրի խրախուսմանը նվիրված կոնֆերանսի ժամանակ։ Առաջարկությունը օրվա գլխավոր խնդրի մասին էր՝ գեղեցկության և գիտելիքի լայն կոչ, մարդկությանը իսկական արժեքների հիշեցում:

Հետագա տարիներին արվեստագետը կոչ արեց համաշխարհային հանրությանը կոնկրետ գործողություններ ձեռնարկել՝ հանուն մշակույթի պահպանման։ Նա համախմբեց առաջադեմ հասարակությանը, դարձավ համաշխարհային մշակութային ժառանգության պաշտպանության գաղափարախոսն ու ստեղծողը, որը դարձավ  համընդհանուր բնույթի միջազգային իրավական ակտ։
Արդյունքում 1935 թվականի ապրիլի 15-ին Վաշինգտոնի Սպիտակ տանը 21 պետությունների ղեկավարներ ստորագրեցին Երկրի պատմության մեջ առաջին միջազգային պայմանագիրը՝ «Մշակույթի, գիտության և արվեստի նպատակներին ծառայող հաստատությունների պաշտպանության մասին»,  ինչպես նաև պատմական հուշարձաններ, որոնք անվանվել են իր ստեղծողի «Ռերիխի Պակտ» անունով:

Դաշնագիրը պարունակում է ընդհանուր սկզբունքային դրույթներ մշակութային արժեքների պաշտպանության և դրանց նկատմամբ հարգանքի վերաբերյալ: Օբյեկտների պաշտպանության մասին դրույթը դաշնագրում անվերապահ է և չի թուլանում ռազմական անհրաժեշտության դրույթներով, որոնք նվազեցնում են մշակութային արժեքների պաշտպանության արդյունավետությունը զինված հակամարտության իրավիճակներում:

Պակտը կարևոր դեր է խաղացել մշակութային ժառանգության պահպանության ոլորտում միջազգային իրավական նորմերի հետագա ձևավորման և հասարակական գործունեության մեջ։ Այս պայմանագիրը հիմք է հանդիսացել մշակութային ժառանգության պահպանության ոլորտում ժամանակակից միջազգային համագործակցության բազմաթիվ փաստաթղթերի համար՝ այդ թվում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մի շարք ակտերում։

Այսօր, երբ համաշխարհային հանրությունը ավելի գլոբալ է ապրում, հատկապես արդիական են նոր տնտեսական և էկոլոգիական ճգնաժամերը, տարերային աղետներն ու ռազմական հակամարտությունները, մշակույթի նկատմամբ մտահոգությունը։
Միայն դրա վերելքն ու պահպանումը կարող է միավորել մարդկանց՝ անկախ նրանց ազգությունից, տարիքից, սեռից, սոցիալական և ֆինանսական վիճակից, դադարեցնել ռազմական հակամարտությունները և վարել  բարոյական քաղաքականություն և տնտեսություն։ Պետությունների կողմից՝մշակույթի՝ որպես ազգային գաղափարի ընդունումն է Միայն Երկրում խաղաղության գրավականը։

Մշակույթի միջազգային օրվան ընդառաջ բազմաթիվ երկրներում անցկացվում են տարբեր տոնական միջոցառումներ։ Այսպիսով, Ռուսաստանի քաղաքներում անցկացվում են գալահամերգներ, ազգային մշակույթների ցուցահանդեսներ, գիտաժողովներ և դասախոսություններ՝ տարբեր մշակութային թեմաներով, երաժշտական և պոեզիայի երեկոներ, պարային և թատերական ներկայացումներ և այլն:

Այս կարևոր օրը նրանք բարձրացնում են Խաղաղության դրոշը, շնորհավորում մշակույթի բոլոր գործիչներին մասնագիտական տոնի առթիվ։