Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում, ինչպես շատ ոլորտներում, այնպես էլ աշխատանքի ընթացքում, աշխատավայրում, խախտվում են մարդու տարբեր իրավունքներ։ Այսօր մարդիկ ինչ-որ չափով ավելի տեղեկացված են իրենց իրավունքներից, խախտումների դեպքում հաճախ են դիմում դատարաններ։ Panorama.am-ը զրուցել է «Աշխատանքային իրավունքների պաշտպանության» գրասենյակի փաստաբան Քրիստինե Ավագյանի հետ աշխատողների իրավունքների խախտման դեպքերի վերաբերյալ։

Panorama.am- Գործատուների կողմից աշխատողների ո՞ր իրավունքներն են հիմնականում խախտվում, որոնք վերականգնելու համար նրանք դիմում են դատարան։

Քրիստինե Ավագյան- Այդ հարցի պատասխանը կախված է նրանից, թե աշխատողը որ սեկտորից է։ Այսինքն, պետական ոլորտում հիմնականում խոսքը գնում է աշխատանքից ապօրինի ազատումների, օրենքին անհամապատասխան տրված կարգապահական տույժների մասին։ Մասնավոր ոլորտում, խոսքը հիմնականում վերաբերում է  չվճարված աշխատավարձ, վերջնահաշվարկ, արտաժամյա աշխատանք, որի համար համապատասխան կերպով չեն վճարվում աշխատողները։ Իհարկե, կան նաև աշխատանքից ապօրինի ազատման դեպքեր, որոնք քիչ չեն, բայց ավելի քիչ են մասնավոր ոլորտում, քան աշխատավարձերի հետ կապված խնդիրները։

Panorama.am-Ավելի շատ մասնավո՞ր, թե՞ պետական սեկտորում են գրանցվում իրավունքների խախտման դեպքեր։

Քրիստինե Ավագյան-Երևի, թերևս հավասար են, ուղղակի զուտ տարբերվում են, թե կոնկրետ որ իրավունքները։ Պետական մարմինների նկատմամբ բամաթիվ են վճիռները բավարարված հայցերով։ 

Երբ գալիս են գրասենյակ, ծանոթանում ենք նյութերին, բացատրում ենք՝ արժե դիմել դատարան, թե ոչ, արդյոք իր իրավունքները խախտված են, թե ոչ։ Լինում են դեպքեր, աշխատողները գալիս են ու ասում՝ իրենց իրավունքները ոտնահարված են, ծանոթանում ենք նյութերին, պարզվում է, որ գործատուն արդար է։ Հիմնականում բացատրում ենք, առկա՞ է իրավունքի խախտում, հնարավոր կանխատեսումները տալիս ենք ու նոր դիմում դատարան։

Panorama.am- Ի՞նչ եք նկատում՝ աշխատողների իրավունքների խախտումները պակասո՞ւմ են։

Քրիստինե Ավագյան- Չեն պակասում։ Լավն այն է, որ աշխատողների շրջանում սերնդափոխություն է տեղի ունենում, երիտասարդ աշխատողներն ավելի հետամուտ են լինում իրենց իրավունքների պաշտպանությանը, որոնք  մրցունակ են աշխատաշուկայում, նոր աշխատանք գտնելու հետ կապված խնդիր չունեն։

Տենդենց տեսնում եմ և ուրախ եմ, որ ունենք ավելի իրազեկ աշխատող, բայց ավելի լավ կլինի, որ մեր աշխատողներն ավելի իրազեկ լինեն իրենց իրավունքներից, ավելի հետամուտ լինեն, ավելի գործուն մեխանիզմներ կիրառեն իրենց իրավունքների պաշտպանության համար։

Panorama.am- Եղե՞լ են դեպքեր, երբ ձեզ դիմել են աշխատողներ, ովքեր ազատվել են աշխատանքից քաղաքական դրդապատճառներով։

Քրիստինե Ավագյան- Բազմաթիվ, բազմաթիվ։ Մեր հայցերը հիմնականում բավարավում են, քանի որ եթե դրդապատճառը քաղաքական է, ոչ թե իրականում մարդու կողմից խախտում կատարելը, բնականաբար, այստեղ գործատուն չի կարող տրամաբանորեն  օրենքին համապատասխան իրենց աշխատանքից ազատի, քանի որ չկա հիմքը։

Խոսքը գնում է դպրոցների տնօրենների մասին, որոնց 2021 թվականի ընտրություններից առաջ մարզպետներն որոշեցին ազատել աշխատանքից, ունենք վարչական շրջանների ղեկավարներ, որոնց էլի 2021 թվականին աշխատանքից ապօրինի ազատել են, քանի որ քաղաքական պայքար էր գնում։ Բավարարվել են այդ հայցերը։

Մեզ համար քաղաքական դրդապատճառն ակնհայտ էր տարբեր մարմինների վերակազմակերպումների ընթացքում, քանի որ այդ վերակազմակերպումները շատ անգամ պատեհ առիթ էին անցանկալի աշխատողներից ազատվելու համար։

Panorama.am- Երևի ավելի շատ պետական սեկտորում են արձանագրվում նման դեպքեր։

Քրիստինե Ավագյան- Այո։

Panorama.am- Աշխատանքային օրենսգրքով նախատեսված փոփոխություններն ինչքանո՞վ կբարելավեն ոլորտը։

Քրիստինե Ավագյան-Աշխատողի իրավունքների պաշպանության նկատմամբ ավելի լուրջ մեխանզիմներ են ներդվում։ Իրավաբանների շրջանում խոսակցություններ կան, նույնիսկ վեճեր են ընթանում, որ հավասարակշռությունը խախտվում է։ Շատ իրավաբաններ այն կարծիքին են, որ այս նոր փոփոխությունները սահամանափակում են գործատուի իրավունքները, աշխատողն ավելի պաշտպանված է։

Իմ սուբյետիվ կարծիքն այն է, որ դա լավ է սոցիալական պետության տեսանկյունից, քանի որ Հայաստանում տարիներ շարունակ, իմ կարծիքով, գործատուն ավելի ուժեղ է եղել, քան աշխատողը։ Հիմա, այո, պետք է օրենսդրական մեխանիզմներով մի փոքր ավելի ուժեղացնեն աշխատողի դիրքերը։ Գործատուն ինքն իրավաբանական անձ է, ֆինանսապես ավելի ուժեղ, ապահով։ Բնականաբար, այս դեպքում, չեմ կարծում, ուժերի հավասարակշտությունը մի կողմ գնալը կարող է ինչ-որ վնաս հասցնել, չնայած ինքս չեմ տեսնում, որ նժարը լուրջ թեքվում է աշխատողի կողմը։ Ոչ, ես չեմ տեսնում, բայց, կարծում եմ, որ աշխատողը պետք է ավելի ապահով լինի։

Panorama.am-Շնորհակալություն հարցերին պատասխանելու համար։