Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ կառաարությունը փետրվարի 2-ին հաստատեց Առողջության համապարփակ ապահովագրության ներդրման հայեցակարգը, ըստ որի, սահմանվում է՝ ԱՀԱ-ի ներդրմամբ կապահովվի բնակչության հիմնական բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայությունների ֆինանսական հասանելիությունը և պաշտպանվածությունը։

Առողջության համապարփակ ապահովագրության ներդրման վերաբերյալ քննարկման ժամանակ Առողջապահության նախարարի առաջին տեղակալ Լենա Նանուշյանն ասաց, որ հայեցակարգը հաստատվել է երկարատև քննարկումներից հետո։ Մասնավորապես, համավարակի, պատերազմի ժամանակ, երբ ծանրաբեռնված էր առողջապահության համակարգը, հասկացան, որ պետք է ուժեղացնել և հզորացնել այն, որպեսզի տարբեր իրավիճակներում ավելի պատրաստված լինել։

«Ապահովագրական համակարգն ինքնին միայն չի կարող կայանալ, եթե զուգահեռ աշխատանքներ չտանենք մնացած այլ ոլորտներում։ Օրինակ, եթե բժշկական ծառայությունների որակի վրա աշխատանքներ չտանենք, ապա դժվար թե կարողանանք ունենալ արդյունավետ համակարգ, ուստի որոշում կայացվեց ԱՀԱ-ն ներդնել աստիճանաբար»,- ասաց Լենա Նանուշյանը։

ՀՀ առողջապահության նախարարի խորհրդական Սամվել Խարազյանը՝ ներկայացնելով հայեցակարգը, նշեց, որ համակարգը նախատեսվում է ներդնել փուլային տարբերակով, որպեսզի այդ ընթացքում փորձարկվեն համակարգի գործառութային և ինստուտուցիոնալ հնարավորությունները։

Նրա խոսքով՝ նախատեսվում է, որ 2024 թվականին ԱՀԱ-ի ներդրման փորձնական փուլի առաջին տարում համակարգին կմիանան բնակչության սոցիալապես անապահով կամ հատուկ խմբերը, այսինքն՝ այն մարդիկ, որոնք այսօր օգտվոմ են պետպատվերի շրջանակներում տրամադրվող որոշակի տեսակներից անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով։

2025 թվականին արդեն նախատեսվում է, որ համակարգին կմիանան 63 և բարձր տարիքի անձինք և պետական հատվածի բոլոր աշխատողները, իսկ 2026 թվականից՝ վարձու աշխատողները, ինքնազբաղվածները, գյուղացիական տնտեսությունում զբաղվածները։

«Այսինքն՝ փորձնական փուլում համակարգին աստիճանաբար կմիանա բնակչության գրեթե 60-70 տոկոսը։ 2027 թվականից, երբ համակարգն ամբողջությամբ կներդրվի, ակնկալում ենք, որ բնակչության մոտ 95 տոկոսը կմիանա դրան»,- ասաց Սամվել Խարազյանը։

Ըստ նրա՝ համակարգի ներդրման հիմնական խնդիրներից և նպատակներից մեկը բնակչության ֆինանսական պաշտպանվածության բարձրացումն է։

«Մեր ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ տարիների ընթացքում պետության կողմից առողջապահական ծախսերի թերակատարման պատճառով առաջացել են մի շարք խնդիրներ, որոնց արդյունքում բնակչության ֆինանանսական պաշտպանվածության մակարդակը զգալի նվազել է։ Արդյունքում, ունենք վաղաժամ մահացության, հաշմանդամության բարձր տոկոս,  առողջապահական ծառայությունների դիմաց վճարելու պատճառով աղքատացող ընտանիքներ (տարածաշրջանի երկրների հետ համեմատած բավականին մեծ տեսակարար կշիռ)»,- ընդգծեց նա։

Նրա խոսքով՝ թեև վերջին տարիներին առողջապահության ոլորտում պետբյուջեից հատկացվող գումարներն ավելացել են, սակայն այս խնդիրները չեն լուծվում, քանի որ այդ գումարները նպատակային ուղղում են բնակչության որոշակի խմբերի. «Այս ամենը հանգեցնում է նրան, որ բնակչության շատ խմբերի համար, որոնք ունեն ավելի ցածր եկամուտներ, առողջապահական շատ ծառայություններ մնում են անհասանելի»։

Սամվել Խարազյանը նշեց, որ հարցման արդյունքները ցույց են տվել՝ ֆինանսական պատճառների համար բժշկի չի դիմում հարցված անձանց 17 տոկոսը, իսկ 56.3 տոկոսը զբաղվում է ինքնաբուժությամբ։ 

Քննարկմանը ներկա «Առողջության իրավունք» իրավապաշտպան ՀԿ նախագահ Անուշ Պողոսյանն էլ խոսեց նախագծի հետ կապված իր մտահոգությունների մասին։

Նրա խոսքով՝ եթե օրենքն ընդունվի, ապա հետագա կիրառման հետ կապված բազմաթիվ հարցեր են առաջանալու։ «Ցանկացած բարեփոխում պետք է ունենա իր շոշափելի արդյունքը, այսինքն՝ գեղեցիկ խոսքերից զատ, քաղաքացին պետք է զգա այդ բարեփոխումը, քանի որ ինքը դրա համար վճարելու է»,- ասաց նա։

Նշենք, որ ծրագրի ներդրման և կառավարման համար նախատեսվում է հիմնադրել առանձին պետական կառույց՝ Առողջության համապարփակ ապահովագրության հիմնադրամ, որն էլ իրականացնելու է բնակչության սպասարկումը, ծախսերի հաշվարկներն ու բաշխումը, վերահսկողությունը և այլն։

Անուշ Պողոսյանը նշեց, որ հենց այդ հիմնադրամը պայմանագրեր է կնքելու կոնկրետ բժշկական կենտրոնների հետ, և սահմանելու է ծառայությունների փոխհատուցման շեմեր, ինչը նշանակում է, որ ոչ բոլոր լիցենզավորված բուժկենտրոններն են կարողանալու մասնակցել ծրագրին։

«Սա ամենակարևոր խնդիրն է։ Այսինքն՝ լիազոր մարմինը որոշակի նորմեր է սահմանելու և դրանց հիման վրա հիմնադրամը պայմանագիր է կնքելու բուժհիմնարկների հետ։ Հիմա հարց․ ՀՀ-ում բժշկական օգնություն տրամադրող բոլոր հիմնարկները լիցենզավորվող են և նույն մեթոդով ու օրենքով են լիցենզիա ստանում, ինչպե՞ս ենք ընտրելու, որ սա լավ հիմնարկ է, մյուսը՝ վատ։ Այստեղ բավականին լուրջ կոռուպցիոն ռիսկեր ենք տեսնում»,- ընդգծեց Անուշ Պողոսյանը։

Բացի այդ, ըստ նրա, եթե քաղաքացին ցանկանում է բուժվել իր բնակության վայրին մոտ գտնվող հիվանդանոցում, օրենքի ընդունումից հետո այս մասով էլ խնդիրներ են առաջանալու։ «Քաղաքացին կարող է գնալ այդ հիվանդանոց, իրեն ասեն՝ կներեք, առողջապահության նախարարությունն իր չափորոշիչներով համարում է, որ մենք ապահովագրական սպասարկում չենք կարող իրականացնել։ Այստեղ խախտվում է մարդկանց սահմանադրական իրավունքը, որ իրենք որոշեն իրենց բուժող բժշկին, բժշկական հիմնարկը։

Բացի այդ, դրվելու է պարտադիր ամբուլատոր այցի սկզբունքը, որը Խորհրդային Միության փլուզումից հետո հանվել էր։ Հիմա որտե՞ղ է իրականացվելու այդ պարտադիրի սկզբունքը, էլի՞ ուղղորդումներ են արվելու», - նշեց նա։

Փորձագետը նաև անդրադարձավ ապահովագրական վճարին, որը տարեկան կազմելու է 164 հազար դրամ։ «Դա վճարելու է քաղաքացին և գործատուն, սակայն չեն շրջանառվում գնագոյացման խնդիրները, այսինքն՝ ինչպես են հաշվարկել այդ գումարը։ Այս պահին շրջանառվող օրենքի համաձայն՝ քաղաքացին չգիտի ինչի համար է վճարելու»,- ընդգծեց նա։ 

Ապահովագրման նոր համակարգում ներդրված են առողջապահական կարճաժամկետ, երկարաժամկետ թիրախներ, բայց, ըստ Անուշ Պողոսյանի, հասկանալի չէ, թե երկարաժամկետ թիրախը երբ է լինելու. «Հարց՝ երկարաժամկետ ցուցանիշներով մահացությունն իջեցնում ենք, ասենք՝ 1-2 տոկոսով, իսկ եթե երկարաժամկետ վերլուծության ընթացքում տեսնում ենք, որ չենք հասել մեր թիրախներին, ապա ինչ ենք ասելու մեր քաղաքացիներին։ Ասելո՞ւ ենք՝ կներեք, մեզ մոտ չստացվեց, բայց դուք դրա համար, որպես առողջ բնակիչ, արդեն վճարե՞լ եք…»։

Հաջորդ խնդիրը, ըստ նրա, վերաբերում է որակի ցուցանիշներին։

«Այսօր ՀՀ-ում որակի ցուցանիշների գնահատման համար չափորոշիչները բավականին քիչ են։ Միջազգային տարբեր ցուցանիշներով տարեկան 300-ից ավելի չափորոշիչներով են գնահատում որակը, բայց մենք դրանք չունենք, չունենք նաև որակի վերահսկողության ինստիտուտ։ ՀՀ-ում, որակի հետ կապված, գոյություն ունի, ընդամենը մեկ՝ «Որակի բարելավման» փաստաթուղթ։ Ստացվում է, որ մենք խոսում ենք որակից, ցուցանիշների բարելավումից, բայց չգիտենք, թե ինչը, ինչի հետ ենք համեմատում։ Դա ևս բերելու է լուրջ խնդիրների»,- ասաց Անուշ Պողոսյանը։ 

Փորձագետը կարծում է, որ դեղորայքի հետ կապված խնդիրներ ևս կառաջանան։ Նրա խոսքով՝ կա հատուկ ցանկ, որում ընդգրկված դեղերը անվճար հատկացվում են բնակչությանը, սակայն հիվանդները հաճախ չեն վերցնում իրենց հասանելիք դեղորայքը, քանի որ դժգոհ են դրա արդյունավետությունից, ուստի հիվանդը գնում դեղատնից առնում է մեկ այլ դեղ, որն ավելի արդյունավետ է։ Դա, ըստ Անուշ Պողոսյանի, նշանակում է, որ օրենքի ընդունումից հետո ևս հիվանդն իր գրպանից է դեղի համար վճարելու։ 

Փորձագետը չի բացառում, որ համակարգի ներդրումից հետո կոռուպցիոն ռիսկեր կառաջանան։

«Ի վերջո, եթե ապահովագրությունը ֆինանսական բարեփոխում է, հարց է առաջանում՝ ինչու ֆինանսների նախարարությունը սրանով չի զբաղվում, ինչու նախարարությունն իր դրական կարծիքը չի տալիս։ Այո, կոռուպցիոն ռիսկեր լինելու են, որովհետև բժշկական օգնություն իրականացնող հիմնարկին լիցենզիան տալիս է առողջապահության նախարարությունը, որակի ցուցանիշների վրա հսկողությունը, ենթադրում եմ, ևս տալու է առողջապահության նախարարությունը։ Ստացվում է՝ գեղեցիկ կոստյում է կարվում ինչ-որ մեկի համար։ Մենք պետք է խոսենք երկարաժամկետ բարեփոխումների, քաղաքացու կյանքում ռեալ առողջապահական որակի փոփոխության մասին։ Իրականում շատ անհասկանալի հարցեր կան»,- եզրափակեց Անոշ Պողոսյանը։