Ձեր վստահելի աղբյուրը

Panorama.am-ը զրուցել է գեոդեզիստ-քարտեզագիր, «Էլմա» էլեկտրոնային քարտեզի հեղինակ  Շահեն Շահինյանի հետ։

Panorama.am- Քարտեզագրությունը «Google map»-ի  առաջ գալու հետ պահպանե՞լ է իր լրջությունը։ Նկատի ունեմ, որ «Google map»-ն իր սահմանազատումները ու քաղաքների՝ երկրներին պատկանելն, ամենայն հավանականությամբ, գումարով է ներմուծում համակարգ։

Շահեն Շահինյան-Երբ որ մենք խոսում ենք քարտեզագրության մասին, պետք է տարանջատել քարտեզների տեսակներն ու քարտեզների նպատակները։ «Google map»-ն ընդամենը նավիգացիոն քարտեզ է, նպատակն է մարդկանց տալ մոտավոր  տեղեկություններ կամ պահանջված ճշտության տեղեկություններ։ Տվյալ պարագայում օգտագործվում է տեղորոշման համար, շատ բարձր ճշտություններ չեն պահանջվում։

«Google map»-ը կոմերցիոն ընկերություն է, ով իրականացում է իր աշխատանքները համաձայն տրված մասնավոր պատվերների։ Այսինքն, երբեք չի բացառվում, որ պետության սահմանը կարող է «Google map»-ում փոփոխվել, եթե տրվի համապատասխան գումար։ Դրա օրինակը մեր պատմության մեջ ունենք։ Տեսանք, ինչպես է աշխարհի բազմաթիվ վիճելի տարածքներ «Google map»-ում գծվում որպես վիճելի, իսկ Արցախը երբեք չնշվեց «Google map»-ում որպես վիճելի տարածք։

Panorama.am- Կան հայկական բնակավայրեր, որոնք  նշվում են ադրբեջանական անուններով, Ադրբեջանն իր «ներդրումն» ունի՞։

Շահեն Շահինյան- «Google map»-ի ալգորիթմները պետք է հասկանալ, նրանք ունեն տեղանունների ճշտման տարբեր մեթոդներ։

Օրինակ, եթե Բաքվի կենտրոնում ինչ-որ մի հուշարձան  10 հազար հայ օգտատեր նշի հայկական անունով, ինչ-որ մի պահի այն կփոխի իր անունը և կնշվի հայկական։

Բացի այդ, «Google map»-ն ունի որակավորված օն-լայն մոդերատորներ, որոնք իրենց քաղաքական, ազգային շահերից ելնելով՝ կարող են կեղծիքներ անել։ Ունեցել ենք նմանատիպ դեպքեր, երբ Երևանի կենտրոնում անվանափոխվել էին մի քանի անուններ, դրանք լոկալ մոդերատորների գործողության արդյունքներ էին։

Panorama.am- Ինչպե՞ս տարբերակել քարտեզները, որոնք համապատասխանում են փաստաթղթերին, և քարտեզներ, որոնք սիրողական են, կամ  «գրավված»։

Շահեն Շահինյան-Շատ լավ հարց եք տալիս։ Դա մեծ խնդիր է առաջացնում հասարակության լայն շերտերում, քանի որ ցանկացած լուսանկար ընդունվում է  որպես քարտեզ։ Բայց քարտեզներն ունեն հստակ կանոններ։ Ամեն նկար չէ, որ կարելի է անվանել քարտեզ։ Քարտեզը պետք է ունենա մասշտաբ, կոորդինատային համակարգ և պայմանական նշաններ։ Երբ մեզ հրամցնում են տարբեր ֆոտոշոփով փոխված լուսանկարներ որպես պաշտոնական քարտեզներ, պետք է հասկանալ, որ քարտեզներն ունենում են հստակ օրենքով նախատեսված ձևավորումներ, պաշտոնական քարտեզները լինում են միշտ վավերացված պատկան մարմինների կողմից։

Panorama.am- Որքանո՞վ են քարտեզները հանդիսանում պետական փաստաթուղթ, թե՞ չեն հավակնում դրան։ Այս համատեքստում հիշեցնեմ Նիկոլ Փաշինյանի երեկ արած հայտարարությունը, որ մենք չունենք  «կադաստրի վկայական»։

Շահեն Շահինյան-Քարտեզն ինքնին պետության համար առանձին փաստաթուղթ հանդես գալ չի կարող, այն չի պարունակում ամբողջական ինֆորմացիա այդ փաստաթուղթը լինելու համար։ Քարտեզն իր ֆոտո տեսքով շատ քիչ ինֆորոմացիա է պարունակում, շատ կարևոր է, թե ինչ ինֆորմացիա է պարունակում այդ քարտեզի ետևում կամ այդ քարտեզին կից փաստաթղթերում։ Պետական սահմանի փաստաթղթերում քարտեզը միշտ հանդես է գալիս որպես օժանդակ, աջակցող նյութ հիմնական փաստաթղթի համար։

Քարտեզները չեն հանդիսանում սահմանների վերաբերյալ վերջնական փաստաթղթեր, օժանդակ նյութեր են, որոնք կից են հիմնական փաստաթղթերին։

Ինչ վերաբերում է  հարցի երկրորդ կողմին, առաջին անգամ  լսեցի, որ պետությունը կարող է ունենալ կադաստրի վկայական։ Ենթադրում եմ, որ սա փորձ է իջեցնել շատ պարզունակ մակարդակի այն բարդ՝ «խաղաղության պայմանագիր» կոչված փաստաթուղթը, բայց սա իրենից շատ վատ հետևանքներ է բերում, գոնե ինձ համար։ Երբ որ խոսում ենք կադաստրային փաստաթղթի մասին, միջազգային իրավունքի դաշտում պետք է հասկանանք, թե ով է այդ լիազոր մարմինը։ Այսինքն, արդյոք աշխարհում գոյություն ունի մի մարմին, ով կարող է հարցականի տակ դնել տվյալ պետության գոյությունը, նրա՝ տվյալ վայրում գտնվելը։

Այն թեզը, եթե մենք չունենք այսպես կոչված կադաստրի վկայական, ապա մեր պետության գոյությունը կամ իրավական ուժը փոքր է, ինձ համար խիստ անընդունելի է, աբսուրդի ժանրից է։ Պետության կադաստրային փաստաթուղթը իր ժողովուրդն է, բանակը, տնտեսությունը և այն հասարակությունը, որը պատրաստ է պայքարել իր պետության համար։ Կադաստրային վկայական տերմինը կիրառելի չէ միջպետական հարաբերություններում։

Ադրբեջանը չունենալով իր չորս հարևաններից ոչ մեկի հետ ցամաքային հաստատված վերջնական սահման, իրեն չի հայտարարում կադաստրային վկայական չունեցող պետություն։ 

Panorama.am- Ամենաշատը Հայաստանի ո՞ր թվականի քարտեզն եք հավանում։

Շահեն Շահինյան-Դուր գալը մասնագիտական կատեգորիա չէ, բավական արխիվային քարտեզներ կան, որոնք ինձ դուր են գալիս։  Բայց քարտեզը պետք է ունենա իրավական հիմք և պետք է այդ քարտեզում արտացոլված սահմանը պահելու պետական ներուժ լինի։ Իրավական տեսանկյունից մենք  բավականին ուժեղ դիրքեր ունենք 1926-32 թվականների քարտեզների, անգամ ուժեղ դիրքեր ունենք Առաջին հանրապետության սահմանների դեպքում։ Բայց եթե մենք հիմա դիտարկում ենք  սահմանազատման պրոցեսը նախկին խորհրդային միության վարչատարածքային սահմանների տեսանկյունում, ապա, իմ կարծիքով,  իրավական ուժ պետք է ունենա 1926-32 թվականների քարտեզները և դրանցով պետք է ընթանա այս պրոցեսը։

Panorama.am- Ինչո՞վ են յուրահատուկ 1991 թվականի քարտեզները, որոնց վկայակոչում է Նիկոլ Փաշինյանը։

Շահեն Շահինյան-1991 թվականի քարտեզ գոյություն չունի։ 1991 թվականին Խորհրդային միության քարտեզներ այլևս չէին հրապարակվում, իսկ Հայաստանի անկախ հանրապետության քարտեզները ներքին էին, քանի որ չի եղել միջսահմանային բանակցություն Ադրբեջանի հետ, այդ քարտեզները չեն թարմացվել։

Մեր վերլուծությունները ցույց են տալիս, երբ պետական մարմինները խոսում են 1991 թվականի քարտեզների վերաբերյալ, ապա խոսք է գնում 1991  թվականի «դեֆակտո» իրավիճակի վերաբերյալ, այսինքն որտեղ այդ պահին կանգնած են եղել  հայկական ու ադրբեջանական զորքերը, ապա այդ փաստով պետք է ֆիքսվի սահմանը։ 1991 թվականի քարտեզ ասելով կարող ենք հասկանալ միայն այդ «դեֆակտո» իրավիճակը, միջպետական հաստատված քարտեզ չի եղել այդ ժամանակ։

Սա մեր մասնագիտական վերլուծության արդյունքում արված ենթադրություն է, քանի որ չունենք  պաշտոնական հայտարարություն պետական մարմիններից։ 

Panorama.am-Քարտեզագրության ոլորտում ում դիրքե՞րն են ավելի ամուր, մե՞ր, թե՞ մեր թշնամի երկրի, եթե սեղանին դնենք տարբեր թվականների քարտեզներ, ո՞ւմ դիրքերն ավելի հստակ կլինեն։

Շահեն Շահինյան-Եթե նմանատիպ համեմատության  անենք, մեր դիրքերն ավելի ամուր կլինեն, բայց  պետք է հասկանալ, որ քարտեզագիրները  միայն իրենցով ոչինչ չեն կարող անել, նրանց թիկունքում պետք է լինի ամուր բանակ, հմուտ դիվանագետներ։ Մի բան է քարտեզագիրը սեղանի վրա  ապացուցի որ, այո, այսպես է քարտեզը, մեկ այլ բան է դրան տալ դիվանագիտական ձևակերպում և միջպետական փաստաթղթի տեսք։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում։