Հասարակություն 20:17 25/05/2023 Հայաստան

Շահեն Շահինյան. 1991 թվականի քարտեզ չկա, «դեֆակտո» իրավիճակն է 91-ի քարտեզը՝ պայմանավորված այդ պահին զորքերի դիրքով

Panorama.am-ը զրուցել է գեոդեզիստ-քարտեզագիր, «Էլմա» էլեկտրոնային քարտեզի հեղինակ  Շահեն Շահինյանի հետ։

Panorama.am- Քարտեզագրությունը «Google map»-ի  առաջ գալու հետ պահպանե՞լ է իր լրջությունը։ Նկատի ունեմ, որ «Google map»-ն իր սահմանազատումները ու քաղաքների՝ երկրներին պատկանելն, ամենայն հավանականությամբ, գումարով է ներմուծում համակարգ։

Շահեն Շահինյան-Երբ որ մենք խոսում ենք քարտեզագրության մասին, պետք է տարանջատել քարտեզների տեսակներն ու քարտեզների նպատակները։ «Google map»-ն ընդամենը նավիգացիոն քարտեզ է, նպատակն է մարդկանց տալ մոտավոր  տեղեկություններ կամ պահանջված ճշտության տեղեկություններ։ Տվյալ պարագայում օգտագործվում է տեղորոշման համար, շատ բարձր ճշտություններ չեն պահանջվում։

«Google map»-ը կոմերցիոն ընկերություն է, ով իրականացում է իր աշխատանքները համաձայն տրված մասնավոր պատվերների։ Այսինքն, երբեք չի բացառվում, որ պետության սահմանը կարող է «Google map»-ում փոփոխվել, եթե տրվի համապատասխան գումար։ Դրա օրինակը մեր պատմության մեջ ունենք։ Տեսանք, ինչպես է աշխարհի բազմաթիվ վիճելի տարածքներ «Google map»-ում գծվում որպես վիճելի, իսկ Արցախը երբեք չնշվեց «Google map»-ում որպես վիճելի տարածք։

Panorama.am- Կան հայկական բնակավայրեր, որոնք  նշվում են ադրբեջանական անուններով, Ադրբեջանն իր «ներդրումն» ունի՞։

Շահեն Շահինյան- «Google map»-ի ալգորիթմները պետք է հասկանալ, նրանք ունեն տեղանունների ճշտման տարբեր մեթոդներ։

Օրինակ, եթե Բաքվի կենտրոնում ինչ-որ մի հուշարձան  10 հազար հայ օգտատեր նշի հայկական անունով, ինչ-որ մի պահի այն կփոխի իր անունը և կնշվի հայկական։

Բացի այդ, «Google map»-ն ունի որակավորված օն-լայն մոդերատորներ, որոնք իրենց քաղաքական, ազգային շահերից ելնելով՝ կարող են կեղծիքներ անել։ Ունեցել ենք նմանատիպ դեպքեր, երբ Երևանի կենտրոնում անվանափոխվել էին մի քանի անուններ, դրանք լոկալ մոդերատորների գործողության արդյունքներ էին։

Panorama.am- Ինչպե՞ս տարբերակել քարտեզները, որոնք համապատասխանում են փաստաթղթերին, և քարտեզներ, որոնք սիրողական են, կամ  «գրավված»։

Շահեն Շահինյան-Շատ լավ հարց եք տալիս։ Դա մեծ խնդիր է առաջացնում հասարակության լայն շերտերում, քանի որ ցանկացած լուսանկար ընդունվում է  որպես քարտեզ։ Բայց քարտեզներն ունեն հստակ կանոններ։ Ամեն նկար չէ, որ կարելի է անվանել քարտեզ։ Քարտեզը պետք է ունենա մասշտաբ, կոորդինատային համակարգ և պայմանական նշաններ։ Երբ մեզ հրամցնում են տարբեր ֆոտոշոփով փոխված լուսանկարներ որպես պաշտոնական քարտեզներ, պետք է հասկանալ, որ քարտեզներն ունենում են հստակ օրենքով նախատեսված ձևավորումներ, պաշտոնական քարտեզները լինում են միշտ վավերացված պատկան մարմինների կողմից։

Panorama.am- Որքանո՞վ են քարտեզները հանդիսանում պետական փաստաթուղթ, թե՞ չեն հավակնում դրան։ Այս համատեքստում հիշեցնեմ Նիկոլ Փաշինյանի երեկ արած հայտարարությունը, որ մենք չունենք  «կադաստրի վկայական»։

Շահեն Շահինյան-Քարտեզն ինքնին պետության համար առանձին փաստաթուղթ հանդես գալ չի կարող, այն չի պարունակում ամբողջական ինֆորմացիա այդ փաստաթուղթը լինելու համար։ Քարտեզն իր ֆոտո տեսքով շատ քիչ ինֆորոմացիա է պարունակում, շատ կարևոր է, թե ինչ ինֆորմացիա է պարունակում այդ քարտեզի ետևում կամ այդ քարտեզին կից փաստաթղթերում։ Պետական սահմանի փաստաթղթերում քարտեզը միշտ հանդես է գալիս որպես օժանդակ, աջակցող նյութ հիմնական փաստաթղթի համար։

Քարտեզները չեն հանդիսանում սահմանների վերաբերյալ վերջնական փաստաթղթեր, օժանդակ նյութեր են, որոնք կից են հիմնական փաստաթղթերին։

Ինչ վերաբերում է  հարցի երկրորդ կողմին, առաջին անգամ  լսեցի, որ պետությունը կարող է ունենալ կադաստրի վկայական։ Ենթադրում եմ, որ սա փորձ է իջեցնել շատ պարզունակ մակարդակի այն բարդ՝ «խաղաղության պայմանագիր» կոչված փաստաթուղթը, բայց սա իրենից շատ վատ հետևանքներ է բերում, գոնե ինձ համար։ Երբ որ խոսում ենք կադաստրային փաստաթղթի մասին, միջազգային իրավունքի դաշտում պետք է հասկանանք, թե ով է այդ լիազոր մարմինը։ Այսինքն, արդյոք աշխարհում գոյություն ունի մի մարմին, ով կարող է հարցականի տակ դնել տվյալ պետության գոյությունը, նրա՝ տվյալ վայրում գտնվելը։

Այն թեզը, եթե մենք չունենք այսպես կոչված կադաստրի վկայական, ապա մեր պետության գոյությունը կամ իրավական ուժը փոքր է, ինձ համար խիստ անընդունելի է, աբսուրդի ժանրից է։ Պետության կադաստրային փաստաթուղթը իր ժողովուրդն է, բանակը, տնտեսությունը և այն հասարակությունը, որը պատրաստ է պայքարել իր պետության համար։ Կադաստրային վկայական տերմինը կիրառելի չէ միջպետական հարաբերություններում։

Ադրբեջանը չունենալով իր չորս հարևաններից ոչ մեկի հետ ցամաքային հաստատված վերջնական սահման, իրեն չի հայտարարում կադաստրային վկայական չունեցող պետություն։ 

Panorama.am- Ամենաշատը Հայաստանի ո՞ր թվականի քարտեզն եք հավանում։

Շահեն Շահինյան-Դուր գալը մասնագիտական կատեգորիա չէ, բավական արխիվային քարտեզներ կան, որոնք ինձ դուր են գալիս։  Բայց քարտեզը պետք է ունենա իրավական հիմք և պետք է այդ քարտեզում արտացոլված սահմանը պահելու պետական ներուժ լինի։ Իրավական տեսանկյունից մենք  բավականին ուժեղ դիրքեր ունենք 1926-32 թվականների քարտեզների, անգամ ուժեղ դիրքեր ունենք Առաջին հանրապետության սահմանների դեպքում։ Բայց եթե մենք հիմա դիտարկում ենք  սահմանազատման պրոցեսը նախկին խորհրդային միության վարչատարածքային սահմանների տեսանկյունում, ապա, իմ կարծիքով,  իրավական ուժ պետք է ունենա 1926-32 թվականների քարտեզները և դրանցով պետք է ընթանա այս պրոցեսը։

Panorama.am- Ինչո՞վ են յուրահատուկ 1991 թվականի քարտեզները, որոնց վկայակոչում է Նիկոլ Փաշինյանը։

Շահեն Շահինյան-1991 թվականի քարտեզ գոյություն չունի։ 1991 թվականին Խորհրդային միության քարտեզներ այլևս չէին հրապարակվում, իսկ Հայաստանի անկախ հանրապետության քարտեզները ներքին էին, քանի որ չի եղել միջսահմանային բանակցություն Ադրբեջանի հետ, այդ քարտեզները չեն թարմացվել։

Մեր վերլուծությունները ցույց են տալիս, երբ պետական մարմինները խոսում են 1991 թվականի քարտեզների վերաբերյալ, ապա խոսք է գնում 1991  թվականի «դեֆակտո» իրավիճակի վերաբերյալ, այսինքն որտեղ այդ պահին կանգնած են եղել  հայկական ու ադրբեջանական զորքերը, ապա այդ փաստով պետք է ֆիքսվի սահմանը։ 1991 թվականի քարտեզ ասելով կարող ենք հասկանալ միայն այդ «դեֆակտո» իրավիճակը, միջպետական հաստատված քարտեզ չի եղել այդ ժամանակ։

Սա մեր մասնագիտական վերլուծության արդյունքում արված ենթադրություն է, քանի որ չունենք  պաշտոնական հայտարարություն պետական մարմիններից։ 

Panorama.am-Քարտեզագրության ոլորտում ում դիրքե՞րն են ավելի ամուր, մե՞ր, թե՞ մեր թշնամի երկրի, եթե սեղանին դնենք տարբեր թվականների քարտեզներ, ո՞ւմ դիրքերն ավելի հստակ կլինեն։

Շահեն Շահինյան-Եթե նմանատիպ համեմատության  անենք, մեր դիրքերն ավելի ամուր կլինեն, բայց  պետք է հասկանալ, որ քարտեզագիրները  միայն իրենցով ոչինչ չեն կարող անել, նրանց թիկունքում պետք է լինի ամուր բանակ, հմուտ դիվանագետներ։ Մի բան է քարտեզագիրը սեղանի վրա  ապացուցի որ, այո, այսպես է քարտեզը, մեկ այլ բան է դրան տալ դիվանագիտական ձևակերպում և միջպետական փաստաթղթի տեսք։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում։



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Լրահոս

15:04
Հայաստանից սկսել են ավելի հաճախ այցելել Ռուսաստան
Tutu ծառայության փորձագետները պարզել են, թե որ երկրների քաղաքացիներն են գալու Ռուսաստանի Դաշնություն ձմեռային արձակուրդներին և կազմել են...
Աղբյուր` Panorama.am
14:45
Ընտանեկան փոքր երազանքից մինչև մեծ բիզնես. Danielyan Sweets
Դանիելյաններն իրենց ընտանեկան բիզնեսը սկսել են Սպիտակի երկրաշարժից հետո՝ փոքր տնակից, իսկ այժմ ունեն արդեն 500-ից ավելի աշխատակից։ Ընտանիքը...
Աղբյուր` Panorama.am
14:40
Բալետային թատերախմբի հյուրախաղերն Իտալիայում բացառիկ են ու պատմական. Ռոնա Ահարոնյան
Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի  բալետային խումբը հյուրախաղերով Իտալիա է հրավիրվել շվերյցարական...
Աղբյուր` Panorama.am
14:38
Բրիտանուհին ուշքի է եկել ինսուլտից հետո և սկսել խոսել իտալերեն
Բրիտանուհին ինսուլտից հետո արթնացել է և խոսել իտալերեն։ Արտառոց դեպքի մասին գրում է  Mirror-ը։ Լոնդոնցի Ալթեա Բրայդենը պնդում է, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:02
Christie's աճուրդի վաճառքը 2024 թվականին նվազել է 16 տոկոսով
Christie's-ի գործադիր տնօրեն Գիյոմ Սերուտին ասել է, որ աճուրդային տան ընդհանուր վաճառքը 2024 թվականին կկազմի 4,2 միլիարդ դոլար՝ 16 տոկոսով...
Աղբյուր` Panorama.am
13:54
Սա լկտի սուտ է. Էդուարդ Շարմազանով
ՀՀԿ ԳՄանդամ Էդուարդ Շարմազանովը գրում է. «Արցախը հանձել է Նիկոլ Փաշինյանը և վերջ։ Նիկոլը հերթական անհեթեթությունն ու սուտն է ասել,...
Աղբյուր` Panorama.am
13:42
Քաղաքական մեկնաբան. Փաշինյանը շարունակում է տեղեկատվա-քարոզչական «ժանգլյորությունը»
«Վարչապետ Փաշինյանն իհարկե շարունակում է տեղեկատվա-քարոզչական «ժանգլյորությունը», որի հերթական դրսևորումը Լեռնային Ղարաբաղի...
Աղբյուր` Panorama.am
13:38
Անի Քոչար. Այս տարի կյանքս լրիվ կինո էր, ես էլ լրիվ կինոյի աղջիկը
«Այս տարին ինձ համար շատ կորուստների տարի եղավ, թե՛ մարդկային, թե՛ նյութական և թե՛ առողջական: Բայց ի վերջո շատ բան ինձ հաջողվեց փրկել,...
Աղբյուր` Panorama.am
13:26
Անուշ Պողոսյան. Ստելը նորաձև է
Առողջության իրավունք ՀԿ-ի նախագահ Անուշ Պողոսյանը գրում է. «2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին Ազգային ժողովում, երբ քննարկվում էր...
Աղբյուր` Panorama.am
13:23
Արտառոց դեպք՝ Երևանում․ դուստրը նկատել է, որ իր հայրիկի գերեզմանի հողաթումբը չկա
 Երևանի բնակիչ Գոհար Սարգսյանն ահազանգել է՝ իր հայրիկի գերեզմանի տարածքի մի մասում կատարված ապօրինի շինարարություն է իրականացվում։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:21
Բելառուսի նախագահական ընտրություններում Լուկաշենկոն 7-րդ անգամ գրանցվեց որպես թեկնածու
Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն գրանցվել է որպես պետության ղեկավարի թեկնածու հաջորդ ընտրություններում, որոնք կկայանան 2025 թվականի...
Աղբյուր` Panorama.am
13:12
Բնապահպաններ. Սև ծովի ափին սատկած դելֆինների կոկորդում արյուն և փրփուր է հայտնաբերվել
Սև ծովի ափին դելֆինների զանգվածային անկում է գրանցվել լցանավերի վթարի պատճառով նավթի արտահոսքից հետո: Երկու դելֆինների դիակները զննելուց հետո...
Աղբյուր` Panorama.am
13:00
«Տրանսգենդերային խելագարությանը» ԱՄՆ-ում վերջ կդրվի. Թրամփ
ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարել է, որ 2025 թվականի հունվարին՝ պետության ղեկավարի պաշտոնը ստանձնելու օրը, վերջ կտա...
Աղբյուր` Panorama.am
12:26
Ռադիոնովա. Այս պահին Պետրոսյանը Ռուսաստանի ամենաուժեղ գեղասահորդուհին է
Անցած շաբաթ կայացել է Ռուսաստանի գեղասահքի առաջնությունը։ Այն անցկացվել է Օմսկում։ Կանանց մենասահքի մրցումներում հաղթող է ճանաչվել Ադելիա...
Աղբյուր` Panorama.am
12:23
Գնդեվազի Սբ Աստվածածին եկեղեցին վերականգնվում է
Ավարտվել են Վայոց ձորի մարզի Գնդեվազի Սբ Աստվածածին եկեղեցու որմնանկարի ամրակայման և վերականգնման աշխատանքները: ԿԳՄՍՆ հասարակայնության հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
12:15
Երևանում օդում փոշու քանակությունը նոյեմբերին սահմանային թուլատրելին գերազանցել են 1.8 անգամ, իսկ դեկտեմբերին՝ 3.4 անգամ։ Սիրարփի Հայկազյան
«Համաձայն օդի որակի ինդեքսի, օդի որակի արժեքները բաժանվում են 6  խմբի՝ լավ, չափավոր, անառողջ զգալի խմբերի համար,անառողջ, շատ անառողջ,...
Աղբյուր` Panorama.am
11:56
ԱՄՆ-ում Սուրբ Ծննդյան շոուի ժամանակ դրոնները բախվել են և ընկել մարդկանց վրա
ԱՄՆ-ում Սուրբ Ծննդյան շոուի ժամանակ երկնքում բախվել են մի քանի դրոններ և ընկել մարդկանց բազմության մեջ։ Կան տուժածներ։  Այս մասին հայտնել է...
Աղբյուր` Panorama.am
11:34
Պլանային ջրանջատում Արարատի մարզում դեկտեմբերի 24/25-ին
«Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը տեղեկացնում է իր հաճախորդներին և սպառողներին, որ պլանային աշխատանքներով պայմանավորված, ս.թ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:29
Հանցավոր խումբը կեղծ լիազորագրերի օգտագործմամբ Երևանում կատարել է 18 անշարժ գույքի հափշտակություն
Քննչական կոմիտեի հատուկ կարևորության գործերով քննության գլխավոր վարչությունում քննվող քրեական վարույթով առերևույթ փաստական տվյալներ են ձեռք...
Աղբյուր` Panorama.am
11:26
Transport.yerevan.am միասնական տոմսային համակարգում քաղաքացին կարող է ընտրել տոմսային փաթեթը
«Հունվարի 1-ից անցնում ենք տրանսպորտի տոմսային համակարգի բացառապես անկանխիկ վճարումներին»,-Երևանի քաղաքապետարանի գործակարգավարական...
Աղբյուր` Panorama.am
11:24
Գերմանիայում ավելանում են միգրանտների դեմ տրամադրությունները
Գերմանական Մագդեբուրգ քաղաքի կենտրոնում ամանորյա տոնվաճառի փակ կրպակներն են՝ շրջափապատված ոստիկաններով։  Մինչ դատաբժշկական փորձագիտական...
Աղբյուր` Panorama.am
11:23
Հայ արտիստները «Մարդուկ-ջարդուկը» բալետը ներկայացնում են եվրոպացի հանդիսատեսին
Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի բեմում «Մարդուկ-ջարդուկը» բալետի ցուցադրությունից հետո...
Աղբյուր` Panorama.am
11:08
Մաhաgել է ակնաբուժության պրոֆեսոր Ալեքսանդր Մալայանը
Կյանքից հեռացել է ակնաբուժության պրոֆեսոր, Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի հիմնադիր Ալեքսանդր Մալայանը: Լուրը հայտնում են ԵՊԲՀ ռեկտոր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:49
Ինձ Նոր տարվա «վատ նվեր արվեց». Ավինյանը՝ իր համար 7 մլն 650 հազ դրամի ավիատոմս գնելու մասին
«Վերջերս ԱՄՆ կատարած այցից հետո տեղեկացա, թե ինչ գնով են ձեռք բերվել ինձ համար նախատեսված տոմսերը։ Անկեղծ ասած, ես ինքս էլ մի փոքր ապշած...
Աղբյուր` Panorama.am
10:47
Որպես անհետ կորած որոնվող 54-ամյա տղամարդը ներկայացել է նախաքննական մարմին
Նոյեմբերի 29-ին հաղորդվել էր 1970 թ. ծնված Կարեն Զալյանի անհետ կորելու մասին: Ոստիկանությունից հայտնում են, որ քրեական ոստիկանության...
Աղբյուր` Panorama.am
10:35
Տասնյակ հազարավոր սերբեր բողոքում են նախագահ Ալեքսանդր Վուչիչի դեմ
Սերբիայի մայրաքաղաք Բելգրադում տասնյակ հազարավոր մարդիկ կիրակի կրկին ցույցի էին դուրս եկել։ Նրանք իրենց վրդովմունքն են հայտնում նոյեմբերի 1-ին...
Աղբյուր` Panorama.am
10:32
Վիտամին D-ի ավելցուկը ավելի վտանգավոր է, քան պակասը. Մանկաբույժ
Վիտամին D-ի հիմնական աղբյուրը ֆոտոբիոսինթեզն է մաշկում` արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցությամբ: Առանց արևի ուլտրամանուշակայուն...
Աղբյուր` Panorama.am
10:03
Դեկտեմբերի 23-ին փոխանակման կետերում դոլարի, ռուբլու և եվրոյի փոխարժեքներն աճել են
ՀՀ բանկերում այսօր՝ դեկտեմբերի 23-ին ժամը 09:00-ի դրությամբ, ԱՄՆ դոլարի առքի միջին փոխարժեքը կազմում  է 391.77 դրամ՝ նախորդ օրվա վերջի...
Աղբյուր` Panorama.am
09:36
Զուրաբիշվիլին 7 օր ժամանակ է տվել Վրաստանի կառավարությանն ու Իվանիշվիլիին
Վրաստանի նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլին Թբիլիսիում խորհրդարանի շենքի մոտ բողոքի ցույցի ժամանակ իշխանություններին և անձամբ իշխող «Վրացական...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան
12:25 21/12/2024

Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}