Առողջություն 13:34 10/07/2023 Հայաստան

Ջերմային սթրեսի առաջացման պատճառներն ու հետևանքները

2023թ.-ի հուլիսի 3-ը եղել է աշխարհում երբևէ գրանցված ամենաշոգ օրը՝ համաձայն ԱՄՆ Բնապահպանական կանխատեսումների ազգային կենտրոնի տվյալների։ Ըստ վիճակագրության՝ միջին գլոբալ ջերմաստիճանը հասել է 17.01˚C` գերազանցելով 2016թ.-ի օգոստոսի 16.39˚C-ի ռեկորդը, երբ շոգ եղանակը մոլեգնում էր ամբողջ աշխարհում: Իսկ Միացյալ Թագավորության օդերևութաբանական բյուրոյի կողմից այս տարվա մայիսին պատրաստած զեկույցում նշվում է, որ 66% հավանականությամբ 2023-2027թթ.-ին միջին տարեկան մերձմակերեսային գլոբալ ջերմաստիճանը կբարձրանա ևս 1.5°C-ով:

Ըստ նույն զեկույցի՝ 2023թ.-ի փետրվարից ի վեր Հասարակածային Խաղաղ օվկիանոսի կենտրոնական-արևելյան մասում ծովի մակերևույթի ջերմաստիճանի ամսական միջին անոմալիաները զգալիորեն աճել են՝ բարձրանալով գրեթե 0.5 աստիճանով` միջինից բարձր: Զեկույցի կենտրոնում են կլիմայի հիմնական ցուցանիշները՝ ջերմոցային գազերը, ջերմաստիճանը, ծովի մակարդակի բարձրացումը, օվկիանոսի տաքացումը և թթվայնացումը,  ծովային սառույցի և սառցադաշտերի հալոցքը: Այն նաև ընդգծում է կլիմայի փոփոխության և ծայրահեղ եղանակային պայմանների հետևանքները և նշում, որ վերջին 8 տարվա ընթացքում գրանցված գլոբալ միջին ջերմաստիճանը ամենաբարձրն է պատմության մեջ:

Երաշտները, ջրհեղեղները և անոմալ շոգը ազդել են բոլոր մայրցամաքների վրա և պետությունների համար արժեցել են բազմաթիվ միլիարդավոր դոլարներ: Անտարկտիդայում ծովային սառույցի քանակը նվազել է մինչև գրանցված ամենացածր մակարդակը, իսկ եվրոպական որոշ սառցադաշտերի հալվելը ռեկորդային քանակի է հասել: Մինչ ջերմոցային գազերի արտանետումները շարունակում են աճել, և կլիման շարունակում է փոխվել, եղանակային և կլիմայական ծայրահեղ իրադարձությունները շարունակում են մեծ ազդեցություն ունենալ ամբողջ աշխարհի բնակչության վրա: Արևելյան Աֆրիկայում շարունակվող երաշտը, Պակիստանում ռեկորդային տեղումները և Չինաստանում ու Եվրոպայում այս հուլիսին գրանցված ռեկորդային շոգը ազդել են տասնյակ միլիոնավոր մարդկանց վրա, հանգեցրել են սննդի անվտանգության պակասի, ավելացրել են զանգվածային միգրացիան և միլիարդավոր դոլարների կորուստ և վնաս են պատճառել:

Ամռանը ռեկորդային շոգ ալիքներ են սպասվում Եվրոպային։  Եվրոպայում շոգի հետ կապված մահերի թիվն ընդհանուր առմամբ գերազանցել Է 15000-ը` Իսպանիայում, Գերմանիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում և Պորտուգալիայում միասին:

Երևանի պետական բժշկական համալսարանի վերլուծական է ներկայացրել՝ եղանակային անոմալիաներից ելնելով` շատ կարևոր է իմանալ, թե ի՞նչ է ջերմային սթրեսը և ի՞նչն է այն առաջացնում:

Ջերմային սթրեսը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ մարմինը զգում է ջերմության կուտակում այն մակարդակից բարձր, որին կարող է դիմադրել: «Մարդու մարմինը քրտինքի գոլորշիացման միջոցով սառչելու ֆանտաստիկ ունակություն ունի: Մենք գիտենք, որ քրտինքի գոլորշիացումը կարող է օգնել նվազեցնել մարմնի ջերմաստիճանը»,- ասում է Բոյսի պետական համալսարանի հանրային առողջության դպրոցի պրոֆեսոր Ուվե Ռիշլը:

Բայց նույնիսկ այն ժամանակ, երբ մարմինը քրտինք է արտադրում, գոլորշիացումը կարող է սահմանափակվել օդի խոնավության պատճառով:

Մեկ այլ գործոն, որն առաջացնում է մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում, այն է, որ մարդիկ կրում են հագուստ, որը խոչընդոտում է մաշկից քրտինքի արտազատմանը: Եվ երբ մարմինը բավարար քանակությամբ ջուր չի ունենում, այն ջրազրկվում է այն աստիճանի, որ այլևս ի վիճակի չէ քրտինք արտադրել:

Տաք օդը կարող է ավելի շատ խոնավություն պահել, քան սառը օդը: «Այսպիսով, որքան տաք է ջերմային ֆոնը, այնքան բարձր է խոնավության մակարդակը», - նշել է փորձագետը: Բազմաթիվ շենքերով, սալահատակ ճանապարհներով և կայանատեղիներով քաղաքային միջավայրը մեծացնում է ջերմային սթրեսի հավանականությունը, քանի որ դրանք կլանում են արևի ջերմությունը ամբողջ օրվա ընթացքում:

«Ջերմային սթրեսը հիվանդությունների մի ամբողջ սպեկտր է», - ասում է Վաշինգտոնի համալսարանի շրջակա միջավայրի պահպանության և աշխատանքային առողջության պրոֆեսոր Քրիստի Էբին: Ախտանիշները կարող են տատանվել՝ ձեռքերի փոքր կարմրավուն բշտիկներից մինչև ուշագնացություն: Ծայրահեղ դեպքերում, եթե մարմնի ջերմաստիճանը բարձրանում է 39˚C, դա կարող է հանգեցնել ջերմային հարվածի, որն էլ իր հերթին կարող է հանգեցնել ուղեղի և այլ ներքին օրգանների այտուցվածության և որոշ դեպքերում ավարտվել մահվան ելքով:

Ըստ պրոֆեսոր Էբիի՝ երբ մենք ենթարկվում ենք բարձր ջերմաստիճանի, մեզ ժամանակ է պետք, որպեսզի մեր մարմինը սառչի, և դա սովորաբար տեղի է ունենում գիշերվա ընթացքում, բայց 1970 թվականից ի վեր գիշերային ամառային ջերմաստիճանը բարձրացել է միջինը 3 աստիճանով, ինչը նշանակում է, որ մարդիկ գիշերը ավելի քիչ են զովանում:

Երեխաները, տարեցները և հղիները ջերմային սթրեսի նկատմամբ առավել խոցելի են: Մարզիկներն ու բացօթյա աշխատողները կարող են շատ ավելի մեծ ռիսկի ենթարկվել ջերմային սթրեսի համար, քանի որ որքան շատ մարդիկ շարժվեն կամ աշխատեն, այնքան ավելի շատ ջերմություն պետք է հեռացվի նրանց մարմնից: Սա նշանակում է, որ մարզիկներն ու բացօթյա աշխատողները, ինչպես նաև գյուղատնտեսական աշխատանքներում ներգրավված մարդիկ կարող են ավելի մեծ ռիսկի ենթարկվել ջերմային սթրեսի համար:

Ջերմային սթրեսից խուսափելու համար անհրաժեշտ է զերծ մնալ բացօթյա ինտենսիվ գործողություններից, խմել շատ հեղուկ, հեռու մնալ արևի անմիջական ճառագայթներից և ավելի շատ ժամանակ անցկացնել օդորակված վայրերում: Հովանալու արդյունավետ այլ եղանակներից են նաև պարանոցը սառը սրբիչներով փաթաթելը, Էլեկտրական օդափոխիչի կիրառումը, ինչպես նաև գիշերը պատուհանները բացելը:

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Լրահոս

00:20
Դոնալդ Թրամփը հեռախոսազրույց է ունեցել Մեծի Տանն Կիլիկիո Արամ Ա Կաթողիկոսի հետ
ԱՄՆ 45-րդ նախագահ, հանրապետական նախագահի թեկնածու Դոնալդ Թրամփը հեռախոսազրույց է ունեցել Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինի...
Աղբյուր` Panorama.am
00:16
Գարիկ Կարապետյանը՝ ծանրամարտի Եվրոպայի Մ23 տարեկանների առաջնության չեմպիոն
Պոկում և հրում վարժություններում ևս Կարապետյանն արժանացել է փոքր ոսկե մեդալներին:
Աղբյուր` Panorama.am
23:03
Լիանա Գյուրջյանը՝ ծանրամարտի Մ23 առաջնությունում Եվրոպայի չեմպիոն, Մարգարիտա Առաքելյանը՝ փոխչեմպիոն
Լեհաստանում ընթացող Մ23 տարեկանների Եվրոպայի առաջնությունում Հայաստանի ծանրամարտի կանանց հավաքականի ներկայացուցիչ, 87 կգ քաշային Լիանա...
Աղբյուր` Panorama.am
22:49
«Արարատ», Վեստ Արմենիա» և «Ալաշկերտ» ֆուտբոլային ակումբների հայտարարությունները
«Արարատ» ֆուտբոլային ակումբն  անդրադարձել է հայկական ֆուտբոլի շուրջ ներկայումս ստեղված իրավիճակին. «ՀՖՖ նախագահի՝...
Աղբյուր` Panorama.am
22:28
Վրաստանից արտաքսվել են օտարերկրյա 60 քաղաքացիներ, այդ թվում թnւրքեր և ադրբեջшնցիներ
Վրաստանի ներքին գործերի նախարարության միգրացիոն դեպարտամենտի աշխատակիցները «Օտարերկրացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց իրավական...
Աղբյուր` Panorama.am
22:10
Ջրհեղեղ Իսպանիայում. կառավարությունը օգնություն է խնդրում ԵՄ-ից
Իսպանիայի վարչապետ Պեդրո Սանչեսը խնդրել է միջոցներ տրամադրել Եվրոպական համերաշխության հիմնադրամից՝ օգնելու իր երկրին վերականգնվել այս դարում...
Աղբյուր` Panorama.am
20:46
Ծավ գյուղի անտառամերձ հատվածում հրդեհ է, քամու պատճառով առկա է դեպի անտառ տարածման վտանգ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 14:40-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Ծավ գյուղի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:36
Հունաստանի հայոց թեմի ներկայացուցիչներ և ուխտավորներ են եկել Մայր Աթոռ՝ եպիսկոպոսական ձեռնադրության և օծման առիթով
Նոյեմբերի 2-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունել է Հունաստանի հայոց թեմի թեմական կառույցների...
Աղբյուր` Panorama.am
20:19
Բժիշկ Մյասնիկովը թվարկել է ամենաառողջարար ըմպելիքները
Սովորական մաքուր ջուրը, թեյը և սուրճն ամենաառողջ ըմպելիքներն են։ «Ռոսիա 1» ալիքի «Բժիշկ Մյասնիկով» հաղորդման ժամանակ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:43
Արցախցիների խնդրանքով «Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունները դիմել են ՍԴ
ՀՀ ԱԺ պատգամավորների 1/5-ը («Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունների պատգամավորներ) ՀՀ Սահմանադրական դատարան է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:27
Նիկոլը նաև լվանում է Թուրքիայի արյnւնnտ երեսը վերջինիս՝ ԵՄ հնարավոր անդամագրության գործընթացում. Աշոտյան
«Հայոց ցեղասպանության ուրացումը ոչ թե Միրզոյանի, այլ անձամբ Փաշինյանի նախաձեռնությունն է»
Աղբյուր` Panorama.am
19:16
Ջուլիետա Ավանեսյանը` ծանրամարտի Մ20 առաջնությունում Եվրոպայի չեմպիոն
Պոկում և հրում վարժություններում ևս Ավանեսյանն արժանացել է փոքր ոսկե մեդալներին։
Աղբյուր` Panorama.am
19:02
Հաջորդ շաբաթ 100 դրամների կրիզիս է լինելու. Մեսրոպ Մանուկյան
 Երևանի ավագանու «Մայր Հայաստան» խմբակցության անդամ Մեսրոպ Մանուկյանն այցելել է «Երևան ավտոբու» ՓԲԸ, ծանոթացել է...
Աղբյուր` Panorama.am
18:48
«Սուրբ Հովհաննես» մատուռի մոտից քաղաքացուն իջեցնելու համար անհրաժեշտ է եղել փրկարարների օգնությունը
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 16:28-ին Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Լոռու մարզի Հարթագյուղ գյուղի «Սուրբ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:35
Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Քայլաշ Սաթյարթին կայցելի Հայաստան
Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Քայլաշ Սաթյարթին Հայաստանում կմասնակցի և կբանախոսի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության նախաձեռնությամբ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Մեծ Մանթաշի մոտակայքում հրդեհից ջերմահարվել են եղևնու և սոճու տնկիներ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 15:13-ին Շիրակի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն տեղեկություն է ստացվել, որ Մեծ Մանթաշ ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:19
ՀՖՖ փոխնախագահը՝ հավաքականի գլխավոր մարզչի ու Մելիքբեկյանի հրաժարականի պահանջով երկրպագուների ակցիաների մասին
«Այն տարբերակը, որ մենք ընտրում ենք, չի լինելու հայաստանցի»,- ասել է ՀՖՖ փոխնախագահ Արմեն Նիկողոսյանը՝ պատասխանելով Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:58
Քանյե Ուեսթը 1 միլիարդ դոլարով վավերագրական ֆիլմ է նկարահանել իր մասին
Ռեփեր Քանյե Ուեսթը  իր մասին վավերագրական ֆիլմ է նկարահանել. «Ո՞ւմ անունով» ֆիլմի համար նա ծախսել է 1 միլիարդ դոլար։ Variety-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:42
Ակցիա՝ «Արարատ»-«Փյունիկ» խաղի ժամանակ ՀՖՖ նախագահ Արմեն Մելիքբեկյանի հրաժարականի պահանջով
Հայաստանի  Պրեմիեր լիգայի «Արարատ» - «Փյունիկ» խաղի ժամանակ երկրպագուները  ակցիա են իրականացրել՝ պահանջելով...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
COP29-ը՝ Ադրբեջանում, COP17-ը՝ Հայաստանում․ քաղաքական հատուցո՞ւմ
Հայաստանն ընտրվել է որպես Կենսաբազմազանության կողմերի համաժողովի հյուրընկալող երկիր և COP17-ը  2026թ,-ին անցկացվելու է մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
17:18
Դիզայներները նորաձևության տարօրինակ հնարք են մտածել, որը խոստանում է դառնալ ձմեռան գլխավոր թրենդ
Վերջին Նորաձևության շաբաթներին հայտնի բրենդների դիզայներները հաճախ դիմում էին մեկ պարզ, բայց միևնույն ժամանակ անսովոր հնարքի։ Burberry-ի,...
Աղբյուր` Panorama.am
16:57
Ադելիա Պետրոսյանը Ռուսաստանի Գրան պրիի 2-րդ փուլում հաղթել է կարճ ծրագրում
Ռուսաստանի գեղասահքի չեմպիոն ազգությամբ հայ  Ադելիա Պետրոսյանը Կազանում ընթացող Ռուսաստանի Գրան պրիի 2-րդ փուլում լավագույն արդյունքն է...
Աղբյուր` Panorama.am
16:42
Հրդեհ Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծի Ախալքալաքի կայարանում
Նոյեմբերի 1-ին երեկոյան ժամը 22։00-ի սահմաններում հրդեհ է բռնկվել Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու Ախալքալաքիի հատվածի հոսանքի տրանսֆորմատորային...
Աղբյուր` Panorama.am
16:30
Իրանը լուրջ հարվшծ կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին. հոգևոր առաջնորդ
Իրանը լուրջ հարված կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին՝ ի պատասխան Թեհրանի և Մերձավոր Արևելքում իսլամական դիմադրության ուժերի նկատմամբ թշնամական քայլերի։...
Աղբյուր` Panorama.am
16:13
Նախկին ՀՀԿ-ական, «Զովք»-ի փոխտնօրեն, «Պրոֆալ»-ի տնօրեն և այլք․ Աննա Հակոբյանի հետ ընթրած «հաջողակ տղամարդիկ»
Oragir.News-ը մանրամասներ է ընթրիքից, որին մասնակցելու համար «Իմ քայլը» հիմնադրամին նախապես 1 միլիոն դրամ պետք է վճարեին։
Աղբյուր` Panorama.am
16:00
Սերբիայում երկաթուղային կայարանում փլուզման հետևանքով 14 մարդ է զոհվել, երկրում սգո օր է
Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը ցավակցել է Սերբիայի երկաթուղային կայարանում տեղի ունեցած ողբերգական փլուզման հետևանքով զոհվածների ընտանիքին։
Աղբյուր` Panorama.am
15:32
Ծանրորդ Ալեքսանդր Լազարյանը` Եվրոպայի մինչև 20 տարեկաների չեմպիոն
Նա նվաճել է նաև փոքր բրոնզե և փոքր ոսկե մեդալներ
Աղբյուր` Panorama.am
15:19
Արցախյան հանրությունը պետք է իմանա` ովքե՞ր են այդ մարդիկ, որ իրենց իրավունք են վերապահում արցախցիների անունից խոսել. Ստեփանյան
ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը տեղեկացրել է, որ «40+10 հազար» աջակցության ծրագիրը կշարունակվի մինչև ապրիլ,...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում
12:04 02/11/2024

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}