Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանի Առաքել գյուղի բնակիչ Արևիկ Համբարձումյանը չկարողացավ Հաքարի կամրջով անցնել և միավորվել Արցախում լիակատար բլոկադայի մեջ  գտնվող իր հարազատներին: Ռուսական խաղաղապահ զորակազմի զինծառայողները  թուլ չտվեցին նրան մոտենալ Հաքարի կամրջին, քանի որ ադրբեջանցիներն ամբողջությամբ փակել են այն, նույնիսկ խաղաղապահները չեն կարողանում կամրջով անցնել ՀՀ տարածք՝ իրենց սնունդն ու այլ բեռներն ուղղաթիռով են տեղափոխում Արցախ իրենց տեղակայման վայր: Խաղաղապահների պատասխանին սպասելու ողջ ընթացքում՝ 6 ժամում Լաչինի միջանցքով որևէ տրանսպորտ չանցավ:

ՀՀ սահմանապահ անցակետի մոտ ռուս խաղաղապահների պատասխանին սպասելիս Panorama.am -ը մի քանի հարց ուղղեց Հադրութից բռնագաղթածներին միավորող «Վերադարձ դեպի Դիզակ» ՀԿ-ի անդամ Արևիկ Համբարձումյանին:

Panorama.am -Ձեր հարազատներից ովքե՞ր են մնացել պաշարված Արցախում, հույս կա՞ր, որ Ձեզ կհաջողվեր անցնել Լաչինի միջանցքը: 

Ա. Համբարձումյան- Այս պահի դրությամբ հարազատներիս մեծ մասը գտնվում են Արցախում, եղբայրներս՝ ընտանիքով, բարեկամներս, ընկերուհիներս, մի խոսքով՝ իմ ողջ շրջապատը: Մինչև դեկտեմբեր ամիսը մեկս մյուսին այցելում  էինք, բայց այդ ամսվանից առ այսօր հնարավոր չէ, չենք կարողանում գնալ-գալ ճանապարհի փակ լինելու պատճառով: Ադրբեջանի տարածած այն բոլոր լուրերը, թե իբր մենք կարող ենք ազատ երթևեկել Արցախ, չի համապատասխանում իրականությանը, այդ պատճառով էլ մնացել ենք այս կողմը և չենք կարողանում այցելել հարազատներիս:

Այն իրավիճակը, որ ներկայում Արցախում է, շատ վատ է: Աննկարագրելի է այն հումանիտար աղետը, որն կամաց-կամաց վրա է հասել: Խանութները լրիվ դատարկված են, սնունդը  սպառվել է: Այն, ինչով մերոնք կարողանում են իրենց քիչ թե շատ բավարարել սննդի տեսանկյունից, տեղական արտադրանքն է, այն, ինչը որ տեղում արտադրվում է, դեռ դրանով կարողանում են իրենց կարիքները հոգալ: Հիմնականում բանջարանոցային կուլտուրաներն են, կարտոֆիլ, լոբի, դդմիկ: Հացը դեռ կա, փառք Աստծո, բայց այն սննդամթերքը, որը տարվում էր, արդեն չկա, սովորական կոնֆետները երախաներն արդեն չունեն: Հիգիենիայի պարագաներն են արդեն սպառվել: Հասկանո՞ւմ եք, եթե այս ամենը տեղի ունենար 90-ականներին, այս չափ աբսուրդ չէր լինի: 90-անին մենք նույնպես բլոկադայի մեջ էինք և նույնպես այս ամենից զրկված էինք, բայց այսօր սա չենք կարող համեմատել այն տարիների հետ, քանի որ տեսնում ենք, որ մի քանի կիլոմետր այն կողմ կյանքը նորմալ իր հունով գնում է, ամեն ինչը կա, բայց Արցախի երեխաները զրկված են այդ ամեն ինչից: Այս ամենը չես կարողանում ճիշտ ընկալել, այդ ամենը նաև հոգեբանական նշանակություն ունի:

Panorama.am -Դուք հավանաբար ադրբեջանցիների տարածած տեսանյութերից արբանյակային լուսանկարներից տեղյակ եք, թե ինչ վիճակում է այսօր օկուպացված ձեր ծննդավայրը:

Ա. Համբարձումյան-Ես Հադրութի հարավային թևն եմ ներկայացնում, գյուղեր, որոնք 1991 թվականին մեկ անգամ արդեն օկուպացվել էին: Իմ ծննդավայրն՝ Առաքել գյուղը, այն ժամանակ հիմնահատակ ավերվել էր, կանգուն էր մնացել միայն եկեղեցին և մենք սուրբ ծառեր՝ չինարներ ունեինք նախորդ դարին տնկած, այդ երկու ծառն էր մնացել հիշատակ: 1993 թվականին գյուղն ազատագրվեց: Բնակչության 1/3-ը վերադարձանք, նորից շենացրինք գյուղը, բայց 2020 թվականին, նորից ստիպված եղանք թողնել այն: Շատ վատ պայմաններում կարողացանք դուրս գալ գյուղից: Հակառակորդն արդեն Մեխակավան քաղաքում էր, իսկ Մեխակավանի վերջին տան և Առաքելի առաջին տան միջև հեռավորությունը 3 կմ է: Մի կերպ կարողացանք քաղաքացիական անձանց հանել, որ փրկվեն, բայց գյուղը օկուպացրեցին:

Հետագայում արդեն իրենց՝ ադրբեջանցիների կողմից տարածած տեսահոլովակներից մենք տեսանք, թե ինչ էր տեղի ունենում: Տները, որտեղ մտել էին, տակն ու վրա էին անում, ամեն ինչ կոտրատում: Մեր վրա շատ խորն ազդեցություն թողեց խաչքարի տապալումը: Հուշարձանների, թանգարանների, խաչքարերի մասին կարծես թե քիչ ենք խոսում: Խաչքարի տապալման տեսանյութը մինչև հիմա էլ շրջանառվում է համացանցերում, որից երևում է, թե ինչ վայրագությամբ նրանք խաչքարը կապելով «ՈՒրալ» մակնիշի մեքենայով քաշում գցում ու կոտրատում են: Այն շատ ցավոտ էր: Եթե մեր տներն էին ավիրում՝ այդքան ցավ չէինք զգում, բայց խաչքարի տապալումն շատ խորն ազդեց մեր վրա: Հիմա մեր հայրենի բնակավայրը փորձում ենք արբանյակով դիտենլ: Կարծես թե դեռ տները կիասկանգուն են, տանիքները երևում է, բայց գյուղի ռելևֆ են փոխում, տարբեր ճանապարհներ են կառուցում փոխելով գյուղի տեսքը: Մի խոսքով՝ գնալով նրանք  փոձում են տիրանալ մի հողակտորի, որը երբեք չի եղել ադրբեջանական: Պատմական քանի շերտ էլ պեղեն՝ Հադրութում ադրբեջանական հետք չեն գտնի, որը խոսի այն ամսին, որ ինչ որ ժամանակ այդտեղ ադրբեջանցիներ են ապրել:

Panorama.am -Հավատ՞ում եք, որ մի օր վերադառնալու եք Ձեր ծննդավայրը:

Ա. Համբարձումյան-Այդ հույսը միշտ էլ կա, մենք այդ հույսով ենք ապրում և պայքարում, քանի որ մենք կորցրել ենք մի կյանք, որտեղ քո ամեն ինչն է ամրագրված՝ հուշերը, մանկությունը, լավ ու վատ ապրած օրերը: Սա ենք մենք կորցրել, բայց ինչու՞»:

Զրուցեց՝ Ա. Վարդանյանը