Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ուր մնաց՝ հինգ տարի։
Կրթության, ու էլ չասեմ՝ գիտության նախարարությունը որոշել է, որ երբ ծնողը երեխային հարցնում է՝ ինչ ես ստացել,... դա քաղքենիություն է, շահամոլություն, ագրեսիա ու հանել է գնահատումը երեխայի ուսուցման առաջին տարիներին։ Թե հետո ինչ է սարքել ավելի բարձր դասարաններում իր միայն դրական գնահատումով՝ կխոսենք հետո։

Իբր՝ երեխան պիտի սովորի գնահատվելով... մի րոպե, մեջբերեմ. «Գնահատումը նպատակ ունի որոշելու սովորողի կարողունակությունների զարգացման աստիճանը»։

Ինչպես է տիկին նախարարը պատրաստվում գնահատել կարողությունները, կամ դրանց զարգացումը։ Տանջանքների տակ քննելով էլ տկն Անդրեասյանը չի կարող օբյեկտիվորեն պարզել, թե՝ ինչպիսին է երեխայի կարողությունը տվյալ պահին, ու հետո էլ հաջորդ, որ տանի զարգացման վեկտորը։

Փոխանակ գնահատման կարգում որքան հնարավոր է բացառվի սուբյեկտիվիզմը և աննյութությունը (այլ բառ չեմ կարողանում գտնել կարողությունը բնութագրելու համար). Փաշինյանի կառավարությունը չափում է անչափելին ու շուտով կտեսնենք, թե ինչ քաոս կսկսվի դպրոցներում։

Նախ՝ դա տգիտություն է մտածել, թե գնահատականը թվանշանն է։

Ապրես, լավ պատասխանեցիր՝ գնահատական է։
Մաքուր չես գրել՝ գնահատական է։
Տնայինդ ուր է՝ գնահատական է։
Դու ավելի լավ կարող ես՝ գնահատական է։

Չի լինի մեկ օր անգամ, որ ուսուցիչը չգնահատի աշակերտներին, ուղղակի այս անգամ անհասկանալի կլինեն գնահատակնները ու անպատմելի։

Երբ երեխան տուն գա ու մայրը հետաքրքրվի նրա դպրոցական օրով, հարցնի՝ ինչ ասաց ուսուցիչը, երեխան ասի՝ բան չասաց, մի թեթև ժպտաց... ինչ պիտի հասկանա ծնողը իր երեխայի գիտելիքների, դրանք ներկայացնելու, կիրառելու հմտության մասին։

Ինչ հարցնի՝ ինչ ես ստացել-ի փոխարեն։ Ինչքա՞ն ժպտաց։ Ատամները երևացին, թե չէ։ Ժանիքը, ժանիքը երևու՞մ էր։ Դե եթե հա, ահագին լավ է, էլի։

Այո՞։ Այսպե՞ս։

Գնահատումը պիտի լինի հստակ ու հասկանալի՝ և երեխայի, և ծնողի համար։ Միարժեք։ Այն պիտի պարզ կոդ լինի։ Երբ ծնողը հարցնում է՝ ինչ ես ստացել... դա ոչ հարձակում է երեխայի վրա, ոչ ճնշում։ Երբ երեխան ի պատասխան ասում է թիվը, մայրը պիտի դրանից հասկանա, թե ինչ կարգի սխալ արած կլինի երեխան, որքան է թեմայից գիտելիքը, ինչպես է երեխան այն կիրառել կամ ներկայացրել։

Գնահատական-գիտելիք՝ վերջ։ Մի խցկվեք ձեր ոչ մասնագիտական ձեռքերով որտեղ ձեզ չեն կանչել՝ երեխայի ներաշխարհ, հոգեկան, հոգևոր, զգայական տուն։ Ինչ գործ ունեք այնտեղ, ինչպես եք գնահատելու կարողությունը։ Ինչ քաոս եք ստեղծելու դպրոցներում ու մարդկանց մեջ։

Ես տասանիշն էլ, ճիշտն ասած այնքան չեմ ընդունում։ Հինգ աստիճանի գնահատման համակարգը նորմալ աշխատող էր։ Իր երկու բացասական գնահատականներով՝ 1,2։

Իսկ հիմա տաս նիշն էլ չեն ունենալու բացասական գնահատական։ Սա ինչ է, եթե ոչ ստախոսություն։ Եթե երեխան ամեն օր տնային աշխատանք չանի, դպրոցում չսովորի՝ ինչ եք գնահատելու։ Թե տանելու եք հոգեբանի մոտ։

Երեխային առաջին բաներից մեկը, որ պետք էր սովորեցնել՝ ինքնագնահատական է, ընդունված չափանիշներով։

Թելադրություն, այսքան բառ, որոնցից այսքանը՝ ուղղագրական։ Լրիվ ճիշտը կամ մի կետադրական սխալը՝ 5։ Երկու կետադրական, կամ մի ուղղագրական՝ 4։ Կետադրականը սխալը համարվում էր կես միավոր, ուղղագրականը՝ մեկ։ Երկուսուկես միավորի սխալը՝ դեռ կարող էր 4 լինել, հինգ միավորի սխալը՝ 2։ Ընդհանրապես չարված աշխատանքը՝ 1։

Ես հեշտ օրինակ բերեցի։

Հիմա պատկերացրեք երեխան դասը պատմում է, կամ վեր է հանում, հետո պիտի մտածի՝ ես կարող էի, թե չէի կարող ավելի լավ... Կարող էի, չէի կարող։ Ոնց որոշի։ Պատկերացնու՞մ եք երեխաների ու ծնողների վիճակը, երբ ուզում են ու խնդիր ու նպատակ ունեն որոշակի գիելիքներ ձեռք բերելու, բայց կարողությունների գնահատական են ստանում։

Ու իբր հանրային քննարկում էր՝ հաճոյացող ուսուցիչներ, որ այո, այո, վերջապես... էին գրում ֆեյսբուքում։ Նույնիսկ լսվում էր նրանց շնկշնկացող ձայները։

Դե ձեզ տեսնեմ։ Ոտքից-գլուխ գնահատման գործիք եք դառնալու։ Երեխաները ժպիտ, շարժում, աչքերի արտահայտություն, տրամադրություն... բոլորը գնահատման միավորներ են դարձնելու, համեմատեն ու վիճեն. «Ես քո նման եմ գրել, բայց քեզ լայն ժպտաց, անազնվություն է...»։

Ի՞նչ եք անելու։

Անահիտ Ոսկանյան, մեթոդաբան