Կրթություն, գիտություն 14:05 07/09/2023 Հայաստան

Հայկական արտադրության առաջին արբանյակը՝ HayaSat-ը պատրաստ է Եվրոպա մեկնելուն

Հեղինակ` Լալա Տեր-Ղազարյան

Հայկական արտադրության առաջին արբանյակը՝ HayaSat-ը պատրաստ է ուղևորվել Նիդելանդներ փորձարկումների։ Ալիխանյանի անվան Ֆիզիկայի ինստիտուտի Մաքուր սենյակում արբանյակը փաթեթավորեցին ու ճամպրուկում տեղավորեցին Գիտական նորարարության և կրթության հիմնադրամի ու «Բազումք» լաբորատորիայի ներկայացուցիչները։ Գործընթացին հետևում էր ՊԵԿ մաքսային տեսուչը։ Որպեսզի հայրենական արբանյակը դեպի Եվրոպա ճանապարհն անվտանգ անցնի, որևէ տեղ ճամպրուկը չբացվի, դրվել են մաքսային ապահովության միջոցներ։



Մաքուր սենյակում կատարվողին ապակուց այս կողմ հուզված, լարված հետևում է «Հայասաթ-1 թիմի գլխավոր գիտնական  Ավետիք Գրիգորյանը։ Արբանյակի ստեղծման գործում ներգրավված են եղել նրա դպրոցն անցած մասնագետները։ 

«Սա որ ստացվեց, ես լացելու եմ»,-հուզմունքն ու հպարտությունը չի կարողանում զսպել ուսուցիչը։

Ստեղծվել է ամենապարզ, մեկ միավորանոց արբանյակ, որը ծրագրավորվել է, կթեստավորվի ու կուղարկվի տիեզերք։



«Մենք պետք է համոզենք մյուսներին, որ կարող ենք անցնել ավելի լուրջ ծրագրերի։ Մենք չենք կարող միանգամից անել երկրորդ, երրորդ քայլերը, դրա համար պետք էր նախ առաջին քայլն անել։ Մեր հաջորդ քայլն ավելի մեծ է լինելու, բայց այնքան, որ չձախողենք, այլ անցնենք փորձառության հաջորդ մակարդակ։ Մենք չենք կարող այլ երկրների նման տասնյակ տարիներ էվոլյուցիոն ճանապարհով գնալ, պետք է աշխատենք մյուսների հետևից հասնել, մտնել այդ ոլորտ և տիեզերական շուկայում գրավել մեր ուրույն, արժեքավոր, գնահատվող, մեր վաստակած տեղը, որը գուցե լինի սպեցիֆիկ, որ ասեն՝ այ այս ոլորտում Հայաստանն է ուժեղ»,-ասում է Բազումք տիեզերական հետազոտությունների լաբորատորիայի համահիմնադիր և տնօրեն, ԱՅԱՍ տիեզերագիտական ընկերության համահիմնադիր և նախագահ Ա. Գրիգորյանը։

Նախատեսվում է, որ Նիդերլանդներում անցկացվելիք վիբրացիոն, ֆունկցիոնալ ու այլ փորձարկումների արդյունքները հայտնի կլինեն սեպտեմբերի վերջին։ Եթե ամեն ինչ բարեհաջող ընթանա, ապա աշնան վերջին հայրենական առաջին արբանյակը, որը ստեղծվել է  «Բազումքի» և Գիտական նորարարության և կրթության հիմնադրամի համագործակցության արդյունքում, արդեն ձեռք բերված պայմանավորվածությունների համաձայն, SpaceX- ընկերության Falcon 9 հրթիռով արձակվելու է տիեզերք։  2010 թվականից մինչ այժմ Falcon 9-ը կատարել է ավելի քան 250 թռիչք, որոնցից 99,2 տոկոսն ամբողջությամբ հաջողված են եղել։

Հրթիռի այս պահին գործող տարբերակը՝ Falcon 9 Block 5-ը, ցույց է տալիս 100 տոկոսանոց արդյունավետություն. 190-ից ավել թռիչք՝ բոլորը հաջող։ Այնպես որ հայրենական առաջին արբանյակը՝ «ՀայաՍաթ-1»-ը լինելու է հուսալի ձեռքերում։ «Բազումք»-ի մասնագետները հույս ունեն, որ տիեզերք արձակված արբանյակի ազդանշանները կարող են որսալ նաև լաբորատորիայի վերերկրյա կայանից։

«Երբ արբանյակը դուրս գա ուղեծիր, որոշ ժամանակ անց անտենաներն է բացելու և սկսելու է փարոսի պես ազդանշաններն ուղարկել, որոնք իրենց մեջ պարունակում են հեռաչափական ինֆորմացիա համակարգերի աշխատանքի մասին։ Երբ առաջին ազդանշանը ստանանք, կհամոզվենք, որ պրոցեսների ողջ շղթան՝ հրթիռից անջատումը, անտենաների բացումը, համակարգի միանալը, ազդանշաներ ուղարկելը, նորմալ է։ Քիչ հավանական է, բայց բարենպաստ պայմանների դեպքում հնարավոր է, որ ազդանշանները ստանանք հենց Բազումքի կայանքից»,-մանրամասնում է Գրիգորյանը։

Մինչ թռիչքը «Հայասաթ-1»-ի հետ Ամստերդամ կմեկնի ու տեղում իրականացվող փորձարկումներին կհետևի հիմնադրամի տիեզերական ծրագրերի տեխնիկական տնօրեն Մասիս Կումրիգյանը։  Նրա խոսքով, Հայաստանում տիեզերական ոլորտում գործունեություն սկսելիս առաջին միտքը եղել է հայաստանցի մասնագետների ուժերով արբանյակ ստեղծելու ու հավաքելու մասին։  Գաղափարն իրականություն դարձնելու համար գործընկերներ փնտրելիս CSIE-ն հանդիպել է Բազումքին, որն արդեն իսկ Հայաստանում զբաղվում էր տիեզերական հետազոտություններով ու տիեզերական տեխնոլոգիաների մշակմամբ։

Գրեթե մեկ ու կես տարի տևած թիմային աշխատանքի արդյունքում ստեղծվել է հայկական արտադրության առաջին արբանյակը։

Մասիս Կումրիգյան

«Մենք հասկացանք, որ ամենաճիշտը CubeSat ձևաչափի արբանյակից սկսելն է և մեկնարկեցինք աշխատանքներն այդ ուղղությամբ։ Արդյունքում մենք ստացան կրթական  լավ արժեք, որը դարձավ հիմք հաջորդ սերնդի համար։ Արբանյակի կարողությունները, ֆունկցիոնալությունը հետաքրքրիր ու արժեքավոր բաներ են, բայց այս պարագայում ամենամեծ օգուտը կարողությունների զարգացումն է։ Սա հոյակապ օրինակ է, որը ցույց է տալիս, թե ինչ է լինում, երբ թիմերը համագործակցում են»,-ասում է Գիտական նորարարության և կրթության կենտրոն հիմնադրամի (CSIE) տիեզերական նախագծերի տեխնիկական տնօրեն, Հայասաթ-1 թիմի տեխնիկական տնօրեն Մասիս Կումրիգյանը։

Նա ընդգծում է՝ շատ քիչ բյուջեով կարողացել են խնդիր դնել, լուծում ստանալ, քիչ ռեսուրսներով ծախսելով նման արդյունք ստանալը, շատ հարցերում ճկունությունը նրան լավատեսություն է ներշնչում. հետագայում միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցության համար կարևոր բաներ են։

Հայրենական առաջին արբանյակի ստեղծման գործում մասնագետները գրեթե բոլոր խնդիրներին առնչվել են առաջին անգամ՝ սկսած անհրաժեշտ նյութերի, մասերի ներմուծմանը վերաբերող իրավական կարգավորումներից մինչև պատրաստի արտադրանքի արտահանման թղթաբանություն, պետական վճարներ, հաճախականությունների արձանագրում, լոգիստիկ պրոցեսներ... Անսպառ համբերություն, ամուր նյարդեր պահանջող գործի ռիսկերը բարձր էին, բայց հաջողության հասնելու հաստատակամություն կար։

Հայկ Մարտիրոսյան

«Ստեղծելով Բազումքը՝ մենք գիտակցում էինք, որ անցնելու ենք բոլոր այն դժվարությունների միջով, որոնցով անցնում են առաջինները։ Բազումքն իր առջև խնդիր է դրել դառնալու կորիզ, որի շուրջ հավաքվելու են Հայաստանի և սփյուռքի այն մասնագետները, որոնք ժամանակին զբաղվել կամ այժմ էլ զբաղվում են տիեզերական հետազոտություններով»,-ասում է Բազումք տիեզերական հետազոտությունների լաբորատորիայի համահիմնադիր, խորհրդի անդամ և տեխնիկական տնօրեն, Հայասաթ-1 թիմի գլխավոր ինժեներ Հայկ Մարտիրոսյանը։

Նա Ամստերդամում կհետևի արբանյակի փորձարկումներին, ի հայտ եկած խնդիրներին տեղում լուծում կտա, թերություններին՝ շտկում։


Ավետիք Գրիգորյան

Hayasat-1-ի անունը խորհրդանշում է գործի շարունակականությունը։

«Մենք ունենալու ենք Hayasat-2, 3, 4... Մեկ միավորն արձակեցինք, հետո գուցե կլինի երեք միավոր, վեց միավոր և այլն։ Հետո կսկսենք առաջադրել նոր տեխնոլոգիական խնդիրներ, գտնել լուծումներ, որոնք աշխարհում կամ չեն լուծվել կամ լուծվել են ոչ այնքան լավ։ Մենք այդ կերպ նախատեսում ենք մուտք գործել տիեզերական ոլորտ, ներգրավվել միջազգային տարբեր ծրագրերում։ Տիեզերական ոլորտը Հայաստանում կարող է դառնալ լոկոմոտիվ երկրի բոլոր տեխնոլոգիական ոլորտների համար»,-նշում է «Այաս»-ի համհիմնադիրը։

Իսկ մինչ այդ արբանյակ ստեղծող թիմն անհամբերությամբ է սպասում ուղեծրից առաջին ազդանշանը ստանալուն։

Հ.Գ. 2022 թվականի մայիսի 25-ին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Կանավերլ հրվանդանում գտնվող տիեզերակայանից SpaceX ընկերության տիեզերանավով Երկիր մոլորակի ուղեծիր դուրս բերված արբանյակը իսպանական «Սանտլանտիս» ընկերության արտադրածն է։


 
Ծրագրի շարունակականությունն ապահովելու համար մեկնարկել է դրամահավաք ռեԱրմենիա հարթակում։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։



Լուսանկարների մի մասն ու աշխատանքի ընթացքի կադրերը տրամադրել են Բազումքից։



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Առնչվող տեսանյութեր

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

10:37
Հնդկաստանում տղամարդը կենդանացել է դիակիզումից րոպեներ առաջ
Տղամարդը, որին բժիշկները մահացած են ճանաչել Հնդկաստանի Ջհունջհունու քաղաքի պետական ​​շրջանային հիվանդանոցում, դիակիզումից քիչ առաջ հանկարծակի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:04
Ոողորմելի ստեղծագործողներ, ինչու՞ եք լալկել պաղ բերաններով վաճառասեղանին մեկնված սառած ձկների պես.Լևոն Ջավախյան
Գրող, հրապարակախոս Լևոն Ջավախյանը գրում է. Ինչու են լռում. Մերուժան Տեր֊Գուլանյան, Գուրգեն Խանջյան, Խաչիկ Մանուկյան, Աշոտ Աղաբաբյան ,...
Աղբյուր` Panorama.am
22:24
Մոդելը Քանյե Ուեսթին մեղադրում է իրեն բռնության ենթարկելու համար
America's Next Top Model ռեալիթի շոուի նախկին մասնակից, մոդել Ջենիֆեր Անը հայց է ներկայացրել ամերիկացի ռեփեր Քանյե Ուեսթի դեմ՝ մեղադրելով...
Աղբյուր` Panorama.am
21:52
Մասկը գերազանցել է սեփական ռեկորդը և կրկին դարձել աշխարհի ամենահարուստ մարդը
Ամերիկացի միլիարդատեր, X սոցիալական ցանցի սեփականատեր, SpaceX-ի և Tesla-ի գործադիր տնօրեն Իլոն Մասկը գերազանցել է սեփական ռեկորդը և կրկին դարձել...
Աղբյուր` Panorama.am
21:35
Մայր Աթոռում կատարվել է սարկավագների ընծայման կարգը
Նոյեմբերի 23-ին Միածնաէջ Մայր Տաճարում կատարվեց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի տարբեր կառույցներում  և թեմերում սպասավորող վեց սարկավագների...
Աղբյուր` Panorama.am
21:15
Գորիսում մեկ օր ջուր չի լինի
«Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը տեղեկացնում է իր հաճախորդներին և սպառողներին, որ «Ակներ-Գորիս» ջրատարի վրա իրականացվող...
Աղբյուր` Panorama.am
21:10
Ջիգանի դուստրը խնդրել է մորը ալևս երեխաներ չունենալ
Ռեփեր Ջիգանի ու նրա կնոջ՝ Օքսանա Սամոյլովայի յոթամյա դուստրը՝ Մայան մորը խնդրել է այլևս երեխաներ չունենալ։ «Դու էլ մեզ չես սիրի, մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
20:43
Ողջի գյուղում այրվել է մոտ 250 հակ անասնակեր
Շիրակի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն նոյեմբերի 23-ին, ժամը 11:46-ին  ահազանգ է ստացվել, որ Ողջի գյուղում...
Աղբյուր` Panorama.am
20:23
«Վերոնա»-ի հետ հանդիպումն ավարտվեց «Ինտեր»-ի ջախջախիչ հաղթանակով
Սերիա Ա-ի 2024/2025թթ․ խաղարկության 13-րդ տուրում Միլանի «Ինտերը» «Մարկանտոնիո Բերնտեգոդի» մարզադաշտում հյուրընկալվել էր...
Աղբյուր` Panorama.am
20:10
Տրանսգենդեր կնոջ սպանության մեջ մեղադրվողը մեղսունակության թեստ է հանձնել
Վրաստանի առաջին տրանսգենդեր կնոջ՝ Կեսարիա Աբրամիձեի առանձնակի դաժանությամբ սպանելու համար մեղադրվող 26-ամյա Բեկա Ջաիանին հանցագործության պահին...
Աղբյուր` Panorama.am
20:00
Թբիլիսիում վերսկսվել են ընդդիմության ցույցերը
Թբիլիսիում վերսկսվել են ընդդիմության բողոքի ցույցերը՝  Վրաստանի խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքների դեմ, որոնց համաձայն հաղթել է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:44
Սոչիում զգուշացրել են փոթորիկների ու բարձր ալիքների վտանգի մասին
Առաջիկա օրերին Սոչիում սպասվում ուժեղ փոթորիկներ։ Այս մասին հայտնել է  Կրասնոդարի երկրամասի ՌԴ ԱԻՆ ծառայությունը։ «Մինչև...
Աղբյուր` Panorama.am
19:19
Երևանի մի քանի վարչական շրջաններում մեկ օր ջուր չի լինի
«Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը տեղեկացնում է իր հաճախորդներին և սպառողներին, որ վթարի վերացման աշխատանքներով պայմանավորված, ս.թ....
Աղբյուր` Panorama.am
18:45
ՄԻՊ. Կանայք շատ հաճախ թիրախավորվում են այնպիսի հիմքերով, որոնցով տղամարդիկ երբեք չեն թիրախավորվի
Մարդու իրավունքների պաշտպանի պաշտոնը զբազեցնող Անահիտ Մանասյանը նոյեմբերի 23-ին Դիլիջանում մասնակցել է  «Կատարինե-Տավուշ» թիմի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:25
Ռուբեն Վարդանյանի միջազգային փաստաբան. Ավելի քան 100%-ով համոզված եմ, որ նման նամակ գոյություն չունի
«Ազատություն» ռադիոկայանի ադրբեջանական ծառայությունը՝  «Ազադլիգ»-ն օրերս հարցազրույց էր հրապարակել Բաքվում ապօրինի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Մարգարիտա Սիմոնյանը չի բացառել, որ Բեննեթին սպանել են
«Россия сегодня»-ի и RT-ի գլխավոր խմբագիր Մարգարիտա Սիմոնյանը չի բացառել, որ ամերիկացի փորձագետ, փաստավավերագրական ֆիլմերի հեղինակ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:42
Էստոնիայում աշխատակիցները բախվում են զուգարանային տեռորի
Էստոնացի գործատուները սկսել են ավելի ուշադիր հետևել, թե աշխատողները որքան ժամանակ են անցկացնում զուգարաններում: Այս մասին հայտնում է...
Աղբյուր` Panorama.am
17:12
Աշոտյան. Գնալով նրա ինքնահարցազրույցներն էլ ավելի անորակ և «խուրդա» են դառնում
«5 հարց՝ Արմեն Աշոտյանին» հեռակա զրույցի շրջանակներում ՀՀԿ փոխնախագահ, քաղբանտարկյալ Արմեն Աշոտյանը դարձյալ պատասխանել է...
Աղբյուր` Panorama.am
16:55
ՄԻՊ-ը փաստաբանների հարկերի հարցով դիմել է ՍԴ
Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմից ՀՀ փաստաբանների պալատին  նոյեմբերի 18-ին տեղեկացրել են, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանը 2024...
Աղբյուր` Panorama.am
16:25
«Голос» մրցույթի մասնակիցը մեկ տարում նիհարել է 100 կգ-ով
«Голос» երգի մրցույթի մասնակից Շարիպ Ումհանովը մեկ տարում նիկհարել է 100 կգ-ով։ Այս մասին գրում է «Գազետա.ռու»-ն՝...
Աղբյուր` Panorama.am
15:59
Դովեղի դպրոցի շինարարության վրա այժմ ընդամենը 5 արաբ բանվոր է աշխատում. Ոսկան Սարգսյան
«Խորհրդակցություններ են անում, սակայն գործն առաջ չի շարժվում»,-ահազանգում է տավուշցի լրագրող Ոսկան Սարգսյանն ու մանրամասնել....
Աղբյուր` Panorama.am
15:53
ՀԱՊԿ ղեկավարները Աստանայում կքննարկեն Ռուսաստանին հեռահար սպառազինության հարվածները
ՀԱՊԿ անդամ երկրների ղեկավարները Աստանայում Հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստում կքննարկեն Արևմուտքի թույլտվությամբ  Ռուսաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
15:43
Սարիկ Անդրեասյանի կինը նկարահանումների ինտիմ հատվածների մասին հարցին անկեղծ պատասխան է տվել
Դերասանուհի, ռեժիսոր Սարիկ Անդրեասյանի կինը՝ Լիզա Մորյակը, Instagram-ում պատասխանել է «Կյանքը կանչով» սերիալում ինտիմ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:22
Հանցագործություն կատարած մարդկանց հոգեբանությունում կա մեկ կարևոր առանձնահատկություն. Տարոն Սիմոնյան
Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր, փաստաբան Տարոն Սիմոնյանն իր ֆեյսբուքյան էջում գրում է. «Հանցագործություն կատարած մարդկանց...
Աղբյուր` Panorama.am
15:14
Մոնրեալում ՆԱՏՕ-ի դեմ բողոքի ակցիաներ են
Կանադայի Մոնրեալ քաղաքում զանգավածային անկարգություններ են ՆԱՏՕ-ի դեմ։ Ոստիկանության տվյալներով երեք մարդ ձերբակալվել է։ Քաղաքը հյուրընկալել...
Աղբյուր` Panorama.am
15:13
Դա խեղճացած մարդու հայտարարություն է․ Ալեքսանդր Մանասյանը՝ Փաշինյանի հայտարարության մասին
««Արևմտյան Հայաստան» և «Արևելյան Հայաստան» տերմինները պատմականորեն կայացած, ամրացած հասկացություններ են,...
Աղբյուր` Panorama.am
14:32
Երեխաները սկսել են իրենց կարդացած տեքստերը հասկանալ. Ժաննա Անդրեասյան
«Հանրակրթության ոլորտի ցուցանիշներից շատ քննարկվեց 10 տարեկան երեխաների՝ տեքստեր կարդալու և հասկանալու ունակությունը, այլ կերպ՝...
Աղբյուր` Panorama.am
14:20
Քաղաքագետ. Գործող թյուրիմացությունը նման է այն տղային, ով ծնողներին սպանել է և...
Քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը, արձագանքելով Նիկոլ Փաշինյանի՝ հարցազրույցի ընթացքում հնչեցրած հայտարարություններին, գրում է. «Գործող...
Աղբյուր` Panorama.am
14:16
Սերգեյ Մելքոնյան. Ադրբեջանը խոսում է իր «պատմական» նկրտումների մասին, իսկ Հայաստանն ասում է՝ ոչ, մենք պետք է իրական կյանքով ապրենք
«Հայաստանի կողմից ամենաբարձր մակարդակում ոչ մի անգամ արձագանք էր չէր եղել «Արևմտյան Ադրբեջանի» վերաբերյալ,- Երևանում ընթացող...
Աղբյուր` Panorama.am
14:11
Խոշոր ավոտվթար Արագածոտնում
«ԳԱԶ 31»-ը գլխիվայր հայտնվել է երթևեկելի գոտուց դուրս. կան վիրավորներ
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Դուք մասնակից եք դարձել պետականության կործանմանը. Բագրատ Սրբազանը՝ ՔՊ-ականներին
13:31 23/11/2024

Դուք մասնակից եք դարձել պետականության կործանմանը. Բագրատ Սրբազանը՝ ՔՊ-ականներին

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}