Կրթություն, գիտություն 14:05 07/09/2023 Հայաստան

Հայկական արտադրության առաջին արբանյակը՝ HayaSat-ը պատրաստ է Եվրոպա մեկնելուն

Հեղինակ` Լալա Տեր-Ղազարյան

Հայկական արտադրության առաջին արբանյակը՝ HayaSat-ը պատրաստ է ուղևորվել Նիդելանդներ փորձարկումների։ Ալիխանյանի անվան Ֆիզիկայի ինստիտուտի Մաքուր սենյակում արբանյակը փաթեթավորեցին ու ճամպրուկում տեղավորեցին Գիտական նորարարության և կրթության հիմնադրամի ու «Բազումք» լաբորատորիայի ներկայացուցիչները։ Գործընթացին հետևում էր ՊԵԿ մաքսային տեսուչը։ Որպեսզի հայրենական արբանյակը դեպի Եվրոպա ճանապարհն անվտանգ անցնի, որևէ տեղ ճամպրուկը չբացվի, դրվել են մաքսային ապահովության միջոցներ։



Մաքուր սենյակում կատարվողին ապակուց այս կողմ հուզված, լարված հետևում է «Հայասաթ-1 թիմի գլխավոր գիտնական  Ավետիք Գրիգորյանը։ Արբանյակի ստեղծման գործում ներգրավված են եղել նրա դպրոցն անցած մասնագետները։ 

«Սա որ ստացվեց, ես լացելու եմ»,-հուզմունքն ու հպարտությունը չի կարողանում զսպել ուսուցիչը։

Ստեղծվել է ամենապարզ, մեկ միավորանոց արբանյակ, որը ծրագրավորվել է, կթեստավորվի ու կուղարկվի տիեզերք։



«Մենք պետք է համոզենք մյուսներին, որ կարող ենք անցնել ավելի լուրջ ծրագրերի։ Մենք չենք կարող միանգամից անել երկրորդ, երրորդ քայլերը, դրա համար պետք էր նախ առաջին քայլն անել։ Մեր հաջորդ քայլն ավելի մեծ է լինելու, բայց այնքան, որ չձախողենք, այլ անցնենք փորձառության հաջորդ մակարդակ։ Մենք չենք կարող այլ երկրների նման տասնյակ տարիներ էվոլյուցիոն ճանապարհով գնալ, պետք է աշխատենք մյուսների հետևից հասնել, մտնել այդ ոլորտ և տիեզերական շուկայում գրավել մեր ուրույն, արժեքավոր, գնահատվող, մեր վաստակած տեղը, որը գուցե լինի սպեցիֆիկ, որ ասեն՝ այ այս ոլորտում Հայաստանն է ուժեղ»,-ասում է Բազումք տիեզերական հետազոտությունների լաբորատորիայի համահիմնադիր և տնօրեն, ԱՅԱՍ տիեզերագիտական ընկերության համահիմնադիր և նախագահ Ա. Գրիգորյանը։

Նախատեսվում է, որ Նիդերլանդներում անցկացվելիք վիբրացիոն, ֆունկցիոնալ ու այլ փորձարկումների արդյունքները հայտնի կլինեն սեպտեմբերի վերջին։ Եթե ամեն ինչ բարեհաջող ընթանա, ապա աշնան վերջին հայրենական առաջին արբանյակը, որը ստեղծվել է  «Բազումքի» և Գիտական նորարարության և կրթության հիմնադրամի համագործակցության արդյունքում, արդեն ձեռք բերված պայմանավորվածությունների համաձայն, SpaceX- ընկերության Falcon 9 հրթիռով արձակվելու է տիեզերք։  2010 թվականից մինչ այժմ Falcon 9-ը կատարել է ավելի քան 250 թռիչք, որոնցից 99,2 տոկոսն ամբողջությամբ հաջողված են եղել։

Հրթիռի այս պահին գործող տարբերակը՝ Falcon 9 Block 5-ը, ցույց է տալիս 100 տոկոսանոց արդյունավետություն. 190-ից ավել թռիչք՝ բոլորը հաջող։ Այնպես որ հայրենական առաջին արբանյակը՝ «ՀայաՍաթ-1»-ը լինելու է հուսալի ձեռքերում։ «Բազումք»-ի մասնագետները հույս ունեն, որ տիեզերք արձակված արբանյակի ազդանշանները կարող են որսալ նաև լաբորատորիայի վերերկրյա կայանից։

«Երբ արբանյակը դուրս գա ուղեծիր, որոշ ժամանակ անց անտենաներն է բացելու և սկսելու է փարոսի պես ազդանշաններն ուղարկել, որոնք իրենց մեջ պարունակում են հեռաչափական ինֆորմացիա համակարգերի աշխատանքի մասին։ Երբ առաջին ազդանշանը ստանանք, կհամոզվենք, որ պրոցեսների ողջ շղթան՝ հրթիռից անջատումը, անտենաների բացումը, համակարգի միանալը, ազդանշաներ ուղարկելը, նորմալ է։ Քիչ հավանական է, բայց բարենպաստ պայմանների դեպքում հնարավոր է, որ ազդանշանները ստանանք հենց Բազումքի կայանքից»,-մանրամասնում է Գրիգորյանը։

Մինչ թռիչքը «Հայասաթ-1»-ի հետ Ամստերդամ կմեկնի ու տեղում իրականացվող փորձարկումներին կհետևի հիմնադրամի տիեզերական ծրագրերի տեխնիկական տնօրեն Մասիս Կումրիգյանը։  Նրա խոսքով, Հայաստանում տիեզերական ոլորտում գործունեություն սկսելիս առաջին միտքը եղել է հայաստանցի մասնագետների ուժերով արբանյակ ստեղծելու ու հավաքելու մասին։  Գաղափարն իրականություն դարձնելու համար գործընկերներ փնտրելիս CSIE-ն հանդիպել է Բազումքին, որն արդեն իսկ Հայաստանում զբաղվում էր տիեզերական հետազոտություններով ու տիեզերական տեխնոլոգիաների մշակմամբ։

Գրեթե մեկ ու կես տարի տևած թիմային աշխատանքի արդյունքում ստեղծվել է հայկական արտադրության առաջին արբանյակը։

Մասիս Կումրիգյան

«Մենք հասկացանք, որ ամենաճիշտը CubeSat ձևաչափի արբանյակից սկսելն է և մեկնարկեցինք աշխատանքներն այդ ուղղությամբ։ Արդյունքում մենք ստացան կրթական  լավ արժեք, որը դարձավ հիմք հաջորդ սերնդի համար։ Արբանյակի կարողությունները, ֆունկցիոնալությունը հետաքրքրիր ու արժեքավոր բաներ են, բայց այս պարագայում ամենամեծ օգուտը կարողությունների զարգացումն է։ Սա հոյակապ օրինակ է, որը ցույց է տալիս, թե ինչ է լինում, երբ թիմերը համագործակցում են»,-ասում է Գիտական նորարարության և կրթության կենտրոն հիմնադրամի (CSIE) տիեզերական նախագծերի տեխնիկական տնօրեն, Հայասաթ-1 թիմի տեխնիկական տնօրեն Մասիս Կումրիգյանը։

Նա ընդգծում է՝ շատ քիչ բյուջեով կարողացել են խնդիր դնել, լուծում ստանալ, քիչ ռեսուրսներով ծախսելով նման արդյունք ստանալը, շատ հարցերում ճկունությունը նրան լավատեսություն է ներշնչում. հետագայում միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցության համար կարևոր բաներ են։

Հայրենական առաջին արբանյակի ստեղծման գործում մասնագետները գրեթե բոլոր խնդիրներին առնչվել են առաջին անգամ՝ սկսած անհրաժեշտ նյութերի, մասերի ներմուծմանը վերաբերող իրավական կարգավորումներից մինչև պատրաստի արտադրանքի արտահանման թղթաբանություն, պետական վճարներ, հաճախականությունների արձանագրում, լոգիստիկ պրոցեսներ... Անսպառ համբերություն, ամուր նյարդեր պահանջող գործի ռիսկերը բարձր էին, բայց հաջողության հասնելու հաստատակամություն կար։

Հայկ Մարտիրոսյան

«Ստեղծելով Բազումքը՝ մենք գիտակցում էինք, որ անցնելու ենք բոլոր այն դժվարությունների միջով, որոնցով անցնում են առաջինները։ Բազումքն իր առջև խնդիր է դրել դառնալու կորիզ, որի շուրջ հավաքվելու են Հայաստանի և սփյուռքի այն մասնագետները, որոնք ժամանակին զբաղվել կամ այժմ էլ զբաղվում են տիեզերական հետազոտություններով»,-ասում է Բազումք տիեզերական հետազոտությունների լաբորատորիայի համահիմնադիր, խորհրդի անդամ և տեխնիկական տնօրեն, Հայասաթ-1 թիմի գլխավոր ինժեներ Հայկ Մարտիրոսյանը։

Նա Ամստերդամում կհետևի արբանյակի փորձարկումներին, ի հայտ եկած խնդիրներին տեղում լուծում կտա, թերություններին՝ շտկում։


Ավետիք Գրիգորյան

Hayasat-1-ի անունը խորհրդանշում է գործի շարունակականությունը։

«Մենք ունենալու ենք Hayasat-2, 3, 4... Մեկ միավորն արձակեցինք, հետո գուցե կլինի երեք միավոր, վեց միավոր և այլն։ Հետո կսկսենք առաջադրել նոր տեխնոլոգիական խնդիրներ, գտնել լուծումներ, որոնք աշխարհում կամ չեն լուծվել կամ լուծվել են ոչ այնքան լավ։ Մենք այդ կերպ նախատեսում ենք մուտք գործել տիեզերական ոլորտ, ներգրավվել միջազգային տարբեր ծրագրերում։ Տիեզերական ոլորտը Հայաստանում կարող է դառնալ լոկոմոտիվ երկրի բոլոր տեխնոլոգիական ոլորտների համար»,-նշում է «Այաս»-ի համհիմնադիրը։

Իսկ մինչ այդ արբանյակ ստեղծող թիմն անհամբերությամբ է սպասում ուղեծրից առաջին ազդանշանը ստանալուն։

Հ.Գ. 2022 թվականի մայիսի 25-ին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Կանավերլ հրվանդանում գտնվող տիեզերակայանից SpaceX ընկերության տիեզերանավով Երկիր մոլորակի ուղեծիր դուրս բերված արբանյակը իսպանական «Սանտլանտիս» ընկերության արտադրածն է։


 
Ծրագրի շարունակականությունն ապահովելու համար մեկնարկել է դրամահավաք ռեԱրմենիա հարթակում։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։



Լուսանկարների մի մասն ու աշխատանքի ընթացքի կադրերը տրամադրել են Բազումքից։



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Առնչվող տեսանյութեր

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

16:13
Նախկին ՀՀԿ-ական, «Զովք»-ի փոխտնօրեն, «Պրոֆալ»-ի տնօրեն և այլք․ Աննա Հակոբյանի հետ ընթրած «հաջողակ տղամարդիկ»
Oragir.News-ը մանրամասներ է ընթրիքից, որին մասնակցելու համար «Իմ քայլը» հիմնադրամին նախապես 1 միլիոն դրամ պետք է վճարեին։
Աղբյուր` Panorama.am
16:00
Սերբիայում երկաթուղային կայարանում փլուզման հետևանքով 14 մարդ է զոհվել, երկրում սգո օր է
Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը ցավակցել է Սերբիայի երկաթուղային կայարանում տեղի ունեցած ողբերգական փլուզման հետևանքով զոհվածների ընտանիքին։
Աղբյուր` Panorama.am
15:32
Ծանրորդ Ալեքսանդր Լազարյանը` Եվրոպայի մինչև 20 տարեկաների չեմպիոն
Նա նվաճել է նաև փոքր բրոնզե և փոքր ոսկե մեդալներ
Աղբյուր` Panorama.am
15:19
Արցախյան հանրությունը պետք է իմանա` ովքե՞ր են այդ մարդիկ, որ իրենց իրավունք են վերապահում արցախցիների անունից խոսել. Ստեփանյան
ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը տեղեկացրել է, որ «40+10 հազար» աջակցության ծրագիրը կշարունակվի մինչև ապրիլ,...
Աղբյուր` Panorama.am
15:07
Կոչ. COP29-ին ընդառաջ և ընթացքում հատուկ կարևորությամբ արծարծել արցախահայության նկատմամբ շարունակվող անարդարության մասին
Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինը, կաթողիկե հայոց կաթողիկոս պատրիարք Տ. Ռաֆայել Պետրոս ԻԱ Մինասյանը և Մերձավոր Արևելքի Հայ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:41
Սիսիան-Աղիտու ավտոճանապարհին բախվել են բեռնատարն ու «VAZ»-ը, կան տուժածներ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 13:23-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Սիսիան-Աղիտու...
Աղբյուր` Panorama.am
14:36
Խաչանովը մեկնաբանել է Փարիզի «Մասթերսի» քառորդ եզրափակչում Դիմիտրովի նկատմամբ տարած հաղթանակը
Ռուսաստանը ներկայացնող Կարեն Խաչանովը դուրս է եկել Փարիզում ընթացող Masters շարքի մրցաշարի  քառորդ եզրափակչում հաղթել է բուլղարացի Գրիգոր...
Աղբյուր` Panorama.am
14:26
Արամ Առաջինն ու Օկամպոն քննարկել են արցախահայերի իրավունքներին վերաբերող հարցեր
Նոյեմբեր 1-ին Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինն ու  Միջազգային քրեական դատարանի նախկին գլխավոր դատախազ Լուիս Մորենո...
Աղբյուր` Panorama.am
14:11
Արման Ծառուկյանն ու Իսլամ Մախաչևը կարող են ռևանշ մենամարտ անցկացնել հունվարի 18-ին
Թեթև քաշային կարգում UFC-ի գործող չեմպիոն Իսլամ Մախաչևը և Արման Ծառուկյանը կարող են ռեւանշ-մենամարտ անցկացնել հունվարի 18-ին Լոս Անջելեսում...
Աղբյուր` Panorama.am
14:04
«Գոյ» թատրոնը կվերսկսի գործունեությունը
«Լիահույս ենք, որ Գ. Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի տնօրենը չի խոչընդոտի և կենթարկվի օրինական պահանջին»։
Աղբյուր` Panorama.am
14:00
Ջերմաստիճանը կշարունակի նվազել
Երևանում նոյեմբերի 2-ի ցերեկը, 5-7-ին սպասվում է առանց տեղումների եղանակ։ Նոյեմբերի 3-ի երեկոյան ժամերին, 4-ին հնարավոր է կարճատև անձրև։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:54
Մեկ տարում պարեկային ծառայության մեքենաների մասնակցությամբ գրանցվել է 468 պատահար. Հետք
որից 150-ի մեղավորը պարեկային ծառայության աշխատակիցներն են
Աղբյուր` Panorama.am
13:46
Բժիշկը բացատրել է, թե ինչու է քնի պակասը հանգեցնում քաշի ավելացման
Քնի մշտական պակասը հանգեցնում է այնպիսի նյութերի արտադրության ավելացմանը, որոնց պարագայում մարդն ավելի մեծ հաճույքով է սկսում ուտել ճարպային և...
Աղբյուր` Panorama.am
13:29
Գագիկ Ծառուկյանը զանգահարել է Արամ Ա-ին ու պատրաստակամություն հայտնել աջակցելու Լիբանանում բնակվող հայերին
Տեղի է ունեցել Գագիկ Ծառուկյանի և Մեծի Տանն Կիլիկիո  Կաթողիկոս Արամ Առաջինի հեռախոսազրույցը՝ Գագիկ Ծառուկյանի նախաձեռնությամբ։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:14
Արսեն Բաբայան. ՄԻՊ արագ արձագանքման խմբերը չեն այցելել ձերբակալվածներին, ինչից կարող եմ մի բան ենթադրել
«Ի սկզբանե քաղաքացիների ձերբակալման նպատակը եղել է այս մարդկանց աչքը վախեցնելը։ Տանենք մի քանի ժամ, մի քանի օր պահենք, որ էլ հանկարծ...
Աղբյուր` Panorama.am
12:52
Շիրակում ամուսինը պատանդառել է կնոջն ու զանգահարել ոստիկանություն
Նոյեմբերի 1-ին, արտակագ դեպք է տեղի ունեցել Շիրակի մարզում։ Shamshyan.com-ի փոխանցմամբ, ժամը 19։50-ի սահմաններում ՀՀ ներքին գործերի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:30
Երևանի կառավարման տոտալ ֆիասկո է. Քրիստինա Վարդանյան
«Լսեցի քաղաքային իշխանութրան անդրադարձը մետրոյի կոլափսին։ Սա կառավարման տոտալ ֆիասկո է»,-նման գնահատկան է տալիս Երևանի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:22
3 տեսակի ավտոբուսից օգտվելիս հնարավոր է լինելու վճարում իրականացնել նաև բանկային քարտերի միջոցով. Քաղաքապետարան
Նոյեմբերի 1-ից հասարակական տրանսպորտից օգտվելիս որոշակի փոփոխություններ են կատարվել։ Մասնավորապես Man, ZhongTong և GazelCity տրանսպորտից...
Աղբյուր` Panorama.am
12:17
Հղի կանայք կարո՞ղ են մկրտվել. Հայր Զաքարիայի պարզաբանումը
«Հղի կանայք կարո՞ղ են մկրտվել»։ Հարցին ֆեյսբուքյան իր էջում պատասխանել է Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի միաբան հայր Զաքարիա Բաղումյանը....
Աղբյուր` Panorama.am
12:00
Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում
«Ամենայն պատասխանատվությամբ հայտարարում եմ, որ ոստիկանությունը գտնվում է Հայաստանի ժողովրդին խաբած ու ժողովրդավարության անցան տակ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:38
ՈՒՂԻՂ. ՁՊՎ-ից ազատ արձակված Հովհաննես Ավետիսյանը ներկայացնում է իր դեմ իրականացրած ապօրինությունները
Երկու օր առաջ ձերբակալված կառավարման մասնագետ Հովհաննես Ավետիսյանն ու փաստաբան Արսեն Բաբայանը ներկայացնում են Ավետիսյանի դեմ իրականացրած...
Աղբյուր` Panorama.am
11:15
Սկանդալ «Ну-ка, все вместе»-ի տաղավարում՝ հանուն Արփի Աբգարյանի
«Ну ка все вместе» նախագծի հատուկ թողարկման ժամանակ սկանդալային իրավիճակ է ստեղծվել։ Մասնակիցները կատարել են հայտնի կոմպոզիտոր և...
Աղբյուր` Panorama.am
10:41
Ցեղասպանության ժխտումը հղի է նոր ողբերգություններով. Տիգրան Աբրահամյան
«Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցը Հայաստանի ու հայ ժողովրդի համար ոչ միայն պատմական արդարության վերականգնման, այլ կոնկրետ...
Աղբյուր` Panorama.am
10:27
Հաջորդ օրվա հաջողակ տղամարդը. Աննա Հակոբյանը հանդիպել է Դավիթ Երեմյանի հետ
Նիկոլ Փաշինյանի կինը՝ Աննա Հակոբյանը հաջողակ տղամարդկանց հետ ընթրելու hաջորդ օրը հանդիպել է մեկ այլ գործարարի՝ Դավիթ Երեմյանի, որի գործերը...
Աղբյուր` Panorama.am
10:16
Իսպանիայում զոհերի թիվը հնարավոր է հասնի 500-ի
Իսպանիայում ուժեղ ջրհեղեղների հետևանքով զոհերի թիվը հնարավոր է հասնի 500-ի։ Ասյ մասին  գրում  է «Ռիա Նովոստի»...
Աղբյուր` Panorama.am
09:53
«Փաստ». Հայաստանը պատրաստ չէ համընդհանուր հայտարարագրման համակարգին. Որքան հայտարարագիր են ներկայացվել
«Փաստ» թերթը գրում է. «Ինչպես հայտնի է, 2025 թվականի հունվարի 1-ից Հայաստանում եկամուտների հայտարարագիր են ներկայացնելու...
Աղբյուր` Panorama.am
09:51
«Հրապարակ». Փաշինյանն ուզում է Վանաձորի սցենարը կրկնել Գյումրիում
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Գյումրու ընտրություններում հաղթած ուժին քրեական հետապնդումներով հրաժարականներ պարտադրելուց հետո...
Աղբյուր` Panorama.am
09:50
«Ժողովուրդ». Որքան գումար է ծախսվել և ով է կազմակերպել Երևանի 2806 ամյակի միջոցառումները
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «Երևանի 2806 ամյակի առթիվ մայրաքաղաքի կենտրոնում կազմակերպված միջոցառումն արժեցել է այնքան, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
09:48
«Ժողովուրդ». Պատկերացնո՞ւմ եք՝ որևէ երկրի ղեկավար իր նախարարների հետ հեռախոսազրույցների մասին հաղորդագրութուն տարածի
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «Նիկոլ Փաշինյանի մոտ ՀՀ նախագահ աշխատող Վահագն Խաչատուրյանը, որ այս օրերին գտնվում է...
Աղբյուր` Panorama.am
09:43
«Հրապարակ». Պաստառներ փակցնելու համար երեկ դպրոցական աղջիկների էին տարել ոստիկանություն
«Հրապարակ» թերթը գրում է. ««Նիկոլի գրպանի ոստիկանապետ» գրառմամբ պաստառներ փակցնելու համար երեկ դպրոցական...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում
12:04 02/11/2024

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}