Թույնն ու գյուղացին․․․
Ինչպե՞ս են օգտագործում թունաքիմիկատները գյուղատնտեսությամբ զբաղվողները, ի՞նչպես են վարվում օգտագործած թունաքիմիկատների տարաների կամ ժամկետնանց թունաքիմիկատների հետ։ Այս խնդիրը բավականին լուրջ է Հայաստանում։ Խորհրդային տարիների փլուզումից հետո այսպես ասած՝ ամեն մարդ ինքն է որոշում, թե ինչ թունաքիմիտակ օգտագործի, որքան և ինչ անի թունաքիմիկատի տարայի կամ պարկի հետ։ Եվ հաճախ, անիրազեկ լինելու հետևանքով, բնակիչները բախվում են առողջության հետ կապված տարբեր խնդիրների։
Գյուղատնտեսության ոլորտի փորձագետ Սիմոն Ասատրյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ թունաքիմիկատների օգտագործված տարաները գյուղացիներն ինչպես կարող են՝ ոչնչացնում են
«Ջարդում են, գցում են աղբանոցները։ Տեսեք, դաշտերի բուժումները սկսվում են, սրսկիչների համար ջուր է անհրաժեշտ լինում, վերցնում են մոտակա աղբյուրներից՝ արտեզյան հոր, ջրավազան , հետո տեսնում ենք դրա կողքը էդ տոպրակները, պարկերը կամ տարաները թափել են ու գնացել։ Պատկերացնո՞ւմ եք չէ ,թե որքան վտանգավոր է դա։ Ըստ կարգի՝ դրանք պետք է համարել ոչ պիատնի և համապատասխան ձևով ոչնչացնել։ Որքան էլ այդ շիշը լվանան, ամեն դեպքում այդ շիշը թունավոր է, չպետք է օգտագործել կամ նետել շրջակա միջավայր։ Այս ոլորտը բարձիթողի վիճակում է։ Նախ տարաները պետք է լավ լվացվի, հետո որևէ ամայի տեղ, որտեղ չկա բուսականություն, փոս փորվի ու թաղվի։ Նախկինում կար մշակված մեխանիզմ ՝ հավաքում էին ժամկետնանց թունաքիմիկատները , կուտակում որևէ տեղ և ոչնչացնում։ Հիմա չկա նման որևէ տեղ, որ հավաքեն ժամկետնաց թունաքիմիկատները կամ հանձնեն տարաները։ Այս ոլորտը շատ բացեր ունի»,- ասաց մեր զրուցակիցը։
Բարձիթողի վիճակի արդյունքում այս տարիներին քիչ չեն եղել դեպքերը, երբ տուժել են բնակիչները։ Մասնագետը կարծում ՝, որ նախևառաջ մարդկանց չիմացության արդյունքն է, պետք է իրազեկել՝ հնարավոր վտանգների և հետևանքների մասին։
Հայաստանում մոտ 24 տարբեր գյուղական բնակավայրեր կան, որտեղ ԽՍՀՄ-ի տարիներից ժամկետանց պեստիցիդների պահեստներ են մնացել: Panorama.am-ին տեղեկացրեց «Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» ՀԿ փորձագետ, համաճարակաբան Քնարիկ Գրիգորյանը, ում խոսքով՝ դրանցում կուտակված պաշարները կազմում են շուրջ 150 տոննա։
Նրա փոխանցմամբ՝ «Հայգյուղքիմիան» ունեցել է մարզային թունաքիմիկատների պահեստներ,սակայն կառույցի վերացումից հետո այդ պահեստների ստույգ գտվելու վայրի և առկա նյութերի մասին ճշգրիտ տեղեկություն չի պահպանվել։
«Դեռևս 2014թ․-ին կատարեցինք հետազոտություն՝ պարզելու,թե որտեղ են գտնվում պահետները, ինչ տեսակի և ինչ ծավալի թունաքիմիկատներ կան։ 14 պահետներ կան ՀՀ տարբեր մարզերում,որոնք գտնվում էին վատթարագույն պայմաններում՝ քանդված, առանց ծածկի, թունաքիմիկատները բաց թափված, իսկ անմիջապես կողքը գործում էր տնտեսություն»,- ասաց Գրիգորյանն ու պատմեց, թե ինչ անդառնալի ավարտով դեպքերի մասին են լսել ուսումնասիրությունների ընթացքում․
«Օրինակ՝ Քուչակում թունակիմիկատների պահեստի շինությունը մաքրվել էր և տրվել էր ինչ-որ մի տնտեսության, մենք լսեցինք, որ այդ տնտեսության անդամները մահանում են, քանի որ իրենք չգիտեն ինչպես վնասազերժել տարածքը»։
Տեղացիներն օգտագործում են թունաքիմիկատներն ինչպես պատահի՝ կարծելով, որ վտանգ չի սպառնում, սակայն շատ դեպքերում չեն էլ կանխատեսում, որ իրենց առողջության հետ կապված այս կամ այն խնդիրը կարող է լինել թունաքիմիկատների ոչ պատշաճ կիրառման հետևանքը․
«Արդի թունաքիմիկատների օգտագործման արդյունքում շատերն արդեն ունեն ձայնալարերի բորբոքում, խզում, շնչառական, մաշկի, աչքի լորձաթաղանթի բորբոքումներ։ Այդ նյութերը բոլոր օրգան-համակարգերին, հատկապես՝ աղեստամոքսային համակարգին է վնասում։ Արարատի մարզում՝ ջերմոցային տնտեսություններից մեկում, կարող եմ ասել, որ թունաքիմիկատները պահվում էին մի պահարանում, որտեղ պահվում էին և լուծույթներ, և թունաքիմիկատներ։ Որոշ տեղումում ունեն մի փոս, որտեղ թղթե տոպրակները կամ մեծ տարաները նետում են այնտեղ և այրում։ Վտանգավոր նյութերն արտանետվում է շրջակա միջավայր։ Հետ վերադարձի որևէ տեղ չկա։ Սա ևս խնդիր է, օրինակ՝ ժամկետնանց թունաքիմիկատների դեպքում։ Արմավիրի մարզում էլ մեկ այլ տնտեսությունում թունաքիմիկատի ամանի վրա դրված էր բարձ։ Այսինքն՝ երեխան հեշտությամբ կարող է վերցնել և թունավորվել։ Հաճախ են դեպքերը, երբ լուծույթը լցնում են պլաստիկ շշերում՝ հյութի կամ հանքային ջրի, երեխան չի նայում գույնին, պարզապես խմում է և ընկնում է հիվանդանոց։ Նման դեպեր ևս եղել են։ Ինչը նշանակում է, որ դեռևս մեր հանրությունը չի գիտակցում հարցի լրջությունը և վտանգավորությունը»։
Փորձագետի խոսքով՝ կայուն աղտոտիչները տասնամյակներով մնում են շրջակա միջավայրում և հետզհետե անցնում են նաև սննդային շղթա՝ աղտահարելով մարդու օրգանիզմը։
Մասնագետը հորդորում է հնարավորինս քիչ օգտագործել կամ հնարավորինս խուսափել թունաքիմիկատների օգտագործումից։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Կլինի այնպիսի մի շաբաթ, երբ որ այդ լուրը գուցեև ճիշտ լինի. Ավանեսյանը՝ ՔՊ-ի թիրախում լինելու մասին
