Ձեր վստահելի աղբյուրը

Գնաճը զսպելու համար Հայաստանը վարում է թանկ փողերի քաղաքականություն՝ բարձրացնելով վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը: Թուրքիան վարում է տրամագծորեն հակառակ տնտեսական քաղաքականությունը՝ թողնելով, որ գնաճը հասնի 60%-ի: Վարվող տարբեր տնտեսական քաղաքականություններն ինչպե՞ս կարող են ազդել Հայաստան-Թուրքիա սահմանների հնարավոր բացման դեպքում  տնտեսական հարաբերությունների վրա և ինչպե՞ս խթանել ընդհանրապես արտահանումը Հայաստանից:  Վերոնշյալ հարցերը պարզաբանելու համար Panorama.am-ը դիմեց տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Թավադյանին:

Ա. Թավադյան-Թուրքիան հետաքրքիր՝ միշտ ծայրահեղ քաղաքականություն է վարում: Մենք ամբողջ Եվրապայի, Ասիայի մակարդակով թանկ փողերի քաղաքականություն ենք վարում՝ 0-ական գնաճի դեպքում կարող ենք ունենալ 10%-ից ավել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույք, իսկ Թուրքիան լրիվ հակառակ քաղաքականություն է վարում՝ 60% գնաճի պայմաններում ունեն մոտ  10% վերաֆինանսավորման տոկոսադրույք: Այս պայմաններում կարող ես գնալ Թուրքիայից գումար վերցնել, սպասել, այնուհետև դոլարը վաճառել և վերադարձնել այդ գումարի 60%-ը իսկ մնացածը դնել գրպանդ: Իհարկե, այս մեխանիզմն Անկարան վերահսկում է: Իսկ նման բան հնարավոր է, քանի որ 10% վերաֆինանսավորման տոկոսդրույքը 60% գնաճի պայմաններում տարբերությունը բացասական է:

Դրա հետ մեկտեղ Թուրքիան նաև սուբսիդավորում է իր գյուղատնտեսական ոլորտները, և եթե սահմանները բացվեն, ինչ իրավիճակ մենք կունենանք: Եթե մեր ապրանքը, որն, ենթադրենք, արժե 500 դրամ և կարող էինք վաճառել 1 դոլարով, հիմա արժեվորված դրամի պայմաններում պետք է վաճառենք 1.5 դոլարով: Իսկ թուրքերը հակառակը՝ այն ապարնքը, որ իրենց մոտ արժեր 1 դոլար հիմա կարող է Հայաստանում վաճառել ոչ թե 480 դրամով, այլ՝ 380-ով: Դե արի ու այս մրցակցությանը դիմացի: Այնպես որ՝ մենք պետք է զգույշ լինենք Թուրքիայի հետ, քանի որ նա ակնհայտ այնպիսի դրամավարկային քաղաքականություն է վարում, որն այս պահին բերում է արտահանման տեսանկյունից իր ապրանքների գների զգալի իջեցմանը:

Panorama.am-Այս տենդե՞նցն է հիմա Հայստանից ԵԱՏՄ ապրանքների արտահանման դեպում, երբ մեր արտահանման հիմնական ուղղությունն այդ շուկան է:

Ա. Թավադյան-ԵԱՏՄ-ի հետ մենք պետք է համաձայնեցված քաղաքականություն վարենք, որպեսզի նման իրավիճակ չլինի, երբ փոխարժեքները նման կտրուկ ամրանում են: Այստեղ օրենքի փոփոխության կարիք կա, այն դեպքում, երբ միասնական արժույթի մասին են խոսում: Դեռ համաձայնեցրե՛ք ձեր փոխարժեքները, որպեսզի արտահանմանը չվնասեք:

Այս սեկտորը մեր համար կարևորագույն է: Ժամանակին, երբ ելույթ եմ ունեցել ԱԺ-ում, այնտեղ ասում էին, թե ՌԴ-ի հետ սահման չունենք: Խնդիրն այն չէ, թե ում հետ ունես սահման, խնդիրն այն է, թե որ երկիրն է քեզանից պատրաստի ապրանք տանում և որ երկիրն է պատրաստ քեզ վաճառել էներգառեսուրսներ, ճկուն քաղաքականության պայմաններում՝ նաև զարգացնել ռազմարդյունաբերությունը: Թող ԵՄ-ն մի հատ ռազմական գործարան կառուցի այստեղ:

Ճիշտ է, որ այս պայմաններում մենք առաջին հերթին պետք է մեր շահերը հստակ պաշտպանենք, բայց դրանց պաշտպանության խնդիրը պետք է հստակ լուծել: Այն դժվար է, բայց հնարավոր է լուծել: Այստեղ որոշումների որակի բարձրացման զգալի կարիք կա, պետք է այդ որոշումներին համակարգային անդրադառնալ: Հայտարարություններ անելով չէ, որ հարցերը լուծվում են՝ մեխանիզմներ առաջարկելով են հարցերը լուծում:

Panorama.am-Դուք հիշատակեցիք էներգառեսուրսները:Գաղտնիք չէ, որ դրանք Հայաստանի տնտեսության վրա էական ազդեցություն ունեն, իսկ դրանց հիմնական մասը գալիս է ՌԴ-ից: Հնարավո՞ր է էներգակիրների միասնական շուկա ձևավորել ԵԱՏՄ-ում, որի նախաձեռնությամբ մշտապես հանդես է գալիս Հայաստանը:

Ա. Թավադյան-Այստեղ պայմանագրի փոփոխության կարիք կա, քանի որ ընդամենը հայտարարություններ է արվում, թե ընդհանուր շուկայի պետք է անցեն: Այն մեզ, իհարկե, ձեռք է տալիս, բայց ես դրան դեմ եմ: Տեսեք, թե ինչ է ստացվում: Քանի որ ԵԱՏՄ պայմանագրի շատ կարևորագույն կետեր բավականին լղոզված է գրված, մակրոտնտեսական, դրամավարկային ցուցանիշների, կոոպերացիայի վերաբերյալ, ի դեպ պայմանագրի 4-րդ հոդվածում նշված է, որ հիմնական նպատակներից մեկն է կոոպերացիան: Եթե դա է հիմնական նպատակներից մեկը, ապա համապատասխան մեխանիզմներ պետք է մշակվի:

Իսկ էներգակիրների գների նշանակումը, քաղաքական գործիք է: Հիմա 165 դոլար է, վաղը կտանք 170-180 դոլար: Այդ իրավիճակը մեզ ձեռք չի տալիս: Այստեղ պետք է զուտ տնտեսական հարաբերությունների հասնենք: Մենք պետք է հնարավորինս քայլեր անենք ընդհանուր շուկային անցնելու առումով: Այստեղ նույնպես պետք է խնդիրը համակարգված լուծել: Կարծում եմ՝ այն առանձին չի լուծվի, պետք է այնպես լուծել, որ էներգակիրների գները, կոոպերացիայի, համաձայնեցված դրամավարկային խնդիրենրը միասնաբար լուծել և այդ հարցը նույնպես պետք է փաթեթով բարձրացնենք: