Ձեր վստահելի աղբյուրը

Apple ընկերությունից հայաստանցի բաժանորդների ստացած ծանուցումների գերակշռող մասը վերաբերում է Pegasus լրտեսական ծրագիրը հեռախոսի մեջ ներդնելուն կամ դրա փորձին։ Լրագրողների հետ հանդիպմանն այսօր  հայտարարեց տեղեկատվական անվտանգության հարցերով փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը։

Հայաստանցիների դեպքում վարակի 5-6 ալիք է  եղել, արդեն երկու տարի վարակումները շարունակվում են։ Թիրախների թվում են ԱԱԾ նախկին տնօրեն, լրագրողներ, պաշտոնյաներ։

«Մեզ դիմել են հարյուրավոր մարդիկ։ Մեծ մասի դեպքում անհաջող վարակումներ են։ Հիմնական թիրախները պաշտոնյաներ են, մեդիաների տնօրեններ, խմբագիրներ,  լրագրողներ, իրավապաշտպաններ, Հայաստանում գործող արտասահմանյան կառույցների, դեսպանատների աշխատակիցներ, պետական կառույցների ներկայացուցիչներ, ուժայիններ։ Վարակում են ինչպես իրենց, այնպես էլ ընտանիքի անդամներին՝ նույնիսկ երեխաներին, ընդհուպ մինչև զոքանչների է հասնում գործը։ Ես ենթադրում եմ, որ խոսքը մի քանի հազար մարդու մասին է։ Պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանն ունեցել է տվյալներ վերևից ներքև բոլոր կառույցներում։ Աղետալի ազդեցություն ունեցող հարձակում է»,-մանրամասնեց փորձագետը։

Նա հիշեցրեց, որ Pegasus լրտեսական ծրագիրը ստեղծվել է իսրայելական մասնավոր ընկերության կողմից, այն վաճառվում է  պետություններին իբր տաբեր հանցագործությունների դեմ պայքարելու համար։

«Մինչդեռ փորձը ցույց է տալիս, որ շատ բռնապետական պետություններ ծրագիրն օգտագործում են քաղհասարակության ներկայացուցիչների ու այլոց դեմ։ Դրա ամենավառ օգտագործողներից մեկը Ադրբեջանն է, որը միայն երկրի տարածքում 1000 թիրախի դեմ է օգտագործել, ինչպես հասկանում ենք, նրանք հանցագործներ չեն, այլ լրագրողներ ու ընդդիմադիր գործիչներ են»,-մանրամասնեց փորձագետը։

Հայաստանի դեպքն այս առումով ամենաարտառոցն է։

«Սա միայն մեր կարծիքը չի, այլև միջազգային հետազոտական մեծ խմբի, Հայաստանի դեմ Ադրբեջանը կիրառում է այն փաստացի որպես կիբերզենք Իսրայելի կառավարության թույլտվությամբ, քանի որ այն համարվում է  ռազմական արտահանում և առանց կառավարության թույլտվության այն չի վաճառվում պետություններին»,-նշեց Մարտիրոսյանը։

Ասուլիսի մյուս մասնակից՝  «CyberHUB-AM»-ի համահիմնադիր Արթուր Պապյանը նկատեց, որ Android համակարգ ունցող հեռախոսի օգտատերերը չեն էլ իմանում նման միջամտության մասին, մինչդեռ Pegasus-ը գովազդվում է  որպես Android ու IOS համակարգերի դեմ աշխատող լրտեսական ծրագիր։

«Եթե դուք ծանուցում չեք ստացել, դա չի նշանակում, որ հեռախոսը վարակված չէ»,-ասաց Պապյանը։

Ընկերության ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, եթե մարդը մեծ ու կարևոր ինֆորմացիայի կրող է, կարևոր թիրախ է, ապա նրա հեռախոսը վարակում են մի քանի անգամ։

«Երբ iPhone հեռախոսը վերաբեռնում ես, այդ ժամանակ վիրուսը, որը գործում է  օպերացիոն համակարգի  ակտիվ հիշողության մեջ, վերանում է։ Այդ պատճառով մենք արձանագրում ենք մի քանի վարակում կարևոր թիրախների մոտ։ Այսինքն, դրանից ազատվելու համար ուղղակի վերագործարկեք հեռախոսը, բայց չի բացառվում, որ կրկին վարակեն»,-ասաց մասնագետը։

Նա մի լավ նորություն էլ ունի  iPhone-ի օգտատերերի համար։ Apple-ն անվտանգության թարմացումներ ունի օգտատերերի համար, որը կիրառելու դեպքում հնարավոր է խուսափել կրկնավարակից։

«Բացի այդ Apple-ը ստեղծել է режим блокировки գործիքը, որը պետք է ակտիվացնել, քանի որ այն կանխում է հեռախոսից տվյալների արտահոսքը, նաև քայլեր է ձեռնարկում վերավարակումը դադարեցնելու ուղղությամբ՝ ոչ 100 տոկոսով, իհարկե»,-ասաց նա։

Եթե հեռախոսը վարակվել է Pegasus լրտեսական ծրագրով,  այն օգտագործողը որևէ կերպ չի կարող իմանալ։

«Վանդականիշ հավաքելն ու այլ հիմար բաները չեն կարող օգնել ստուգելու համար, հեռախոսը չի տաքանում, լիցքավորումը շուտ չի նստում։ Վարակողը ստանում է վերահսկողություն հեռախոսի նկատմամբ, բոլոր այն ֆունկցիաները, որոնք դուք եք օգտագործում, ինքը կարողանում է  օգտագործել գաղտնի կերպով՝ գաղտնալսել խոսակցությունները հանդիպումների ժամանակ, հանել հեռախոսից նկարներ, հաղորդագրություններ և այլն»,-նշեց Մարտիրոսյանը։

Բանկային քարտի լուսանկարները հեռախոսում պահող օգտատերերին Արթուր Պապյանը հիշեցնում է՝ Pegasus լրտեսական ծրագրով մեկ վարակումն արժե 20-65 հազար դոլար։

«Այսինքն, քարտի վրա մի քանի հարյուր հազար դրամից ավելի լուրջ բաներ կան ձեր հեռախոսում, խոսակցություններ, ինֆորմացիա, մեյլ, գաղտնաբառերի արխիվ և այլն»,-մանրամասնեց Պապյանը։