Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Ակադեմիական քաղաք»-ի ծրագիրը «Գիտուժ» համայնքի ներկայացուցիչների մոտ բազմաթիվ հարցեր ու կասկածներ է առաջացնում՝ ինչո՞ւ է այն արվում ընդհանրապես, ինչո՞ւ է նման կերպ արվում, ի՞նչ է տալու պետությանը, հասարակությանը...  Մինչդեռ հարկատուների համար պետք է հասկանալի, պարզ լինի, թե ինչ են ունենալու իրենց գումարների ծախսման արդյունքում։

«Գիտուժ» նախաձեռնության անդամ, ճարտարագետ ու ձեռներեց Տիգրան Շահվերդյանին հատկապես  մտահոգում են ծրագրի շրջանակում գիտական ինստիտուտների միավորման մասին հնչող հայտարարությունները։ Panorama.am-ի հետ զրույցում ճարտարագետն ընդգծեց՝ ներկայացված հիմնավորումները համոզիչ չեն, մինչ միավորելու մասին եզրակացությունը պետք է անցկացվեր ուսումնասիրություն, որ ինստիտուտներն են մեզ պետք, որոնք՝ ոչ։

«Սա մեզ համար ծրագրի անհասկանալի կետերից մեկն է։ Մեր կարծիքով, ԳՀՓԿ աշխատանքները, որոց մեջ մտնում են նաև  գիտահետազոտական աշխատանքները, պետության մրցունակության բարձրացման գործիք են, և մեր պարագայում էլ այդպես պետք է լինի։ Եթե հարկատուների գումարներ, հանրային միջոցներ են ծախսվում, ապա պետք է խնդիրը դրվի անվտանգության ոլորտում մրցակցության բարձրացում, հարկատուների  բարեկեցության բարձրացում և այլն»,-ասաց Շահվերդյանը։

Եթե նման խնդիր դրվի ու այս տեսանկյունից հիմնավորվի ինստիտուտների միավորման գործընթացը, ապա «Գիտուժ»-ի ներկայացուցչի խոսքով, հասկանալի կլինի։

«Բայց նման խնդիր դրված չէ։ Ավելի շատ խնդիր է դրվում, որ մեզ պետք են մրցունակ բուհեր։ Շատ լավ նպատակ է, բայց դա պետք է ընդհանուր կոնցեպտի ենթանպատակը լինի, մինչդեռ ընդհանուրը չկա։ Այս պարագայում որոշում է  կայացվում, որ պետք է միավորվեն ԳԱԱ ինստիտուտները, Ալիխանյանի անվան լաբորատորիան... Սա շատ հարցեր ու կասկածներ է առաջացնում»,-նշեց Տ. Շահվերդյանը։

Անդրադառնալով այն հայտարարություններին, որ նպատակը բարձրագույն կրթությունը հետազոտությունների հիման վրա դարձնելն է, ապա նախաձեռնության անդամը ողջունում է դա, միաժամանակ նկատում, որ ողջ գիտահետազոտական աշխատանքները ԲՈՒՀ-եր տանելու մեջ չէ միակ լուծումը, դա լուծումներից մեկն է։

«Լուծումներից մեկն էլ այն է, երբ ունենում ես հատուկ առաքելությամբ ստեղծված ինստիտուտներ, հանրային գիտական հաստատություններ, որտեղ աշխատող գիտնականները կարող են դասախոսել համալսարանում, կրթել ուսանողին։ Մինչդեռ այս տարբերակի մասին մեզ մոտ չեն խոսում՝ փորձելով առաջ մղել առաջին տարբերակը»,-նշեց Տիգրան Շահվերդյանը։

Նա ուշադրություն է հրավիրեց փաստին, որ ոլորտի ծախսերի համար նախատեսված գումարների 80 տոկոսից ավելին տրամադրվել է հիմնարար հետազոտությունների համար, մինչդեռ աշխարհում նման ցուցանիշ չկա։

«Զարգացած երկրներում ծախսերի 50 տոկոսից ավելին ծախսում են կիրառական հետազոտությունների և փորձակոնստրուկտորական  աշխատանքների վրա, իսկ Իսրայելում, Սինգապուրում այդ ցուցանիշը հասնում է 80 տոկոսի։ Մեզ մոտ հակառակն է, 80 տոկոսը ծախսում ենք աշխարհին գիտելիք տալու վրա, կարծես բարեգործ ենք։ Եթե այսպես շարունակվի, այն ավելի ու ավելի անարդյունավետ ծախս է դառնալու, պետք է կառուցվածքը փոխել։ Պետք է ծախսերն ավելացնել ու դրանց մեծ մասը պետք է գնան կիրառական հետազոտությունների վրա՝ երկրի նպատակներից ելնելով, առկա խնդիրներից բխելով»,-մանրամասնեց Շահվերդյանը։

Ֆիզիկոսի խոսքով, «Ակադեմիական քաղաքի» ծրագիրն իրականացվում է մի վակուումում, երբ սահմանված չեն պետության ռազմավարական ուղղությունները, առաջնահերթությունները, խնդիրները։

«Նորից եմ կրկնում, հետազոտությունները պետք է բխեն պետության կարիքներից։ Նույնիսկ ֆունդամենտալ հետազոտությունների իրականացման գործում պետք է հստակեցվեն մեր առաջնահերթությունները, այդ ուղղություններով արվեն մեծ ծրագրեր։ Առաջին հերթին մենք պետք է հասկանանք, թե ինչպես ենք ծածկում պետության ռիսկերը։ Եթե ծախսերի այս լոգիկան դրվի հիմքում, ապա Սփյուռքում բազմաթիվ հայրենակիցներ իմաստավորված կհամարեն Հայաստան գալը, այստեղ գիտությամբ զբաղվել, ինքը կհասկանա, որ գալիս է  Հայաստանի կոնկրետ խնդիրները լուծելու համար։ Քանի որ խնդիրն այսպես չի դրվում, մարդիկ մտածում են՝ մենք պոտենցիալ շատ չունենք։ Մինչդեռ այդ մարդկանց հետ ճիշտ մեթոդներով չեն աշխատում, լինում են նաև անհարգալից վերաբերմունքի դեպքեր»,-ասաց նա։

Շահվերդյանի խոսքով, համակարգված, ճիշտ աշխատանքի դեպքում կարելի է ձեռք բերել մարդկային կապիտալ, գիտությանը տրամադրվող գումարների ավելացում պետք է արվի, որը  կուղղվի կիրառական գիտահետազոտական աշխատանքների իրականացմանը՝  պաշտպանական, անվտանգության, պարենային անվտանգության, սեյսմիկ անվտանգության և այլ խնդիրներ լուծելու համար։

««Ակադեմիական քաղաքը» կարող է լինել այս համակարգի բաղադրիչ, բայց քանի որ մյուս հարցերի մասով վակում է, ինքը  լցնում է վակումը միակողմանի մոտեցումներով։ Մի պահ մտածենք, եթե «Ակադեմիական քաղաք»-ի ծրագիրը շատ հաջողված, լավագույն ձևով իրականացվի, որևէ տեղ գրվա՞ծ է, որ այն մեր խնդիրներին պետք է ծառայի։ Հայեցակարգն ասում է՝ մենք ուզում ենք լինել թոփ 500 բուհերի թվում, տեխնոլոգիայի տրանսֆեր, տնտեսության հետ կապ, բայց չենք խոսում՝ ո՞ր տնտեսության։ Այսօր էլ մեր տեխնոլոգիական համայնքը մեծ մասով ծառայում է արտասահմանին, եթե մենք այդ տեմպը պետք է շարունակենք, մարդկային կապիտալը ձևավորենք, և դրանով զարգացնենք էլի ուրիշ պետությունների տնտեսությունը, արժեքն այնտեղ ստեղծվի, ոչ թե Հայաստանում, մեզ դրանից ի՞նչ օգուտ, բացի հարկերից։ Բայց այդպես չեն մրցունակությունն ապահովում։ Հետո պետք է գնաս, այդ հարկերով գնես թանկ տեխնոլոգիաներ, ապրանքներ, ծառայություններ, մինչդեռ  այդ ամենը պետք է ստեղծվի Հայաստանում։ Սրա շուրջ կա տոտալ թերահավատություն, բայց այլ երկրների փորձը ցույց է տալիս, որ կարելի է հասնել արդյունքի։ Նույնիսկ եթե թանկ է, պետք է քոնն արտադրես, քանի որ չես կարող թույլ տալ կախվածություն այլ երկրներից, քանի որ անհրաժեշտ պահին, կարող են տվյալ ապրանքը չվաճառել քեզ։ Իսկ եթե դու մատակարար ես, բարդ է քեզ մերժելը»,-ասաց Շահվերդյանը։