Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արարատի մարզի Հնաբերդ գյուղի չգործող դպրոցի մի հատվածում ժամանակավորապես բնակվում է Ստեփանակերտից, Մարտակերտից ու Ասկերանի շրջանի Հովսեփավան գյուղից բռնի տեղահանված 5 ընտանիք։

Հովսեփավանցիները հարևաններ են, միասին դուրս են եկել գյուղից, միասին եկել Հնաբերդ ու փորձում են այստեղ նոր կյանք սկսել։ «Համերաշխ ապրել ենք, իրար հետ ուրախացել ենք, տխրել, լավ ու վատ օրեր ունեցել։ Լավ հարևաններ էինք, հիմա էլ նորից միասին ենք»,- մեզ հետ զրույցը սկսում է հովսեփավանցի Թամարա Իսրայելյանն ու առաջարկում միասին սուրճ խմել:

Թամարան երկու երեխա ունի։ Աղջիկը ընտանիքի հետ այժմ ապրում է Աբովյան քաղաքում, իսկ ինքը ամուսնու, որդու, հարսի և երեք թոռների հետ՝ Հնաբերդում։ Տղան ու հարսն արդեն աշխատում են, թոռները դպրոց գնում, գյուղում իրենց շատ ջերմ են ընդունել, մտածում են, որ հենց այստեղ էլ կկարողանան բնակություն հաստատել։

«էստեղ մեր գյուղի նման տաք է, բայց մեր Հովսեփավանի արևն ուրիշ էր, տեսնենք ձմեռը ոնց կլինի»,- ասում է Թամարան ու ժպտացող աչքերն ամիջապես թացանում են։

Պատմում է, որ ընտանի կենդանիներ էին պահում, գյուղից դուրս գալուց առաջ բոլորին բաց են թողել, իսկ տան դուռը փակել են՝ հավատով, որ վերադառնալու են ու նորից բացելու են այն։ 

«Բլոկադայի ժամանակ ամեն ինչ մշակել էինք, մուրաբաներ էինք պատրաստել, բանջարեղենի պահածոներ: Ձմռանն էինք սպասում, էլի նման պայմաններում կարող էինք ապրել, բայց միայն մեր հայրենիքը չկորցնեինք։ Լյոխ թողալնք, մի քանի շոր վերցրել ու դուրս եկել», - շարունակում է Թամարան, իսկ իր անվանակից 14-ամյա թոռը գլուխը դնում է տատի ուսին ու սկսում լուռ լաց լինել։

Գյուղը, ընկերներին կարոտել է, միայն երազում է իրենց տուն վերադառնալու մասին։ Նա իր հետ քար է բերել, իրենց բակի փոքրիկ քարերից մեկը, այդ պահին հասցրել է միայն դա վերցնել, հիմա է մտածում, որ այլ իրեր կարող էր իր հետ բերել, բայց ժամանակ չկար։ Տատիկն էլ հավելում է՝ արագ դուրս են եկել գյուղից, որ երեխաներին փրկեին։

«Թուրքի համար ահել, ջահել, էրեխա կապ չունի, բոլորին սպանում են ու մենք վախը սրտներումս դուրս ենք եկել, շտապում էինք, որ հասցնեինք էրեխեքին փրկել, ախր թուրքերն ամեն ինչի ընդունակ են։ Չեմ կարծում, որ մեկ հայ կուզի ապրել նրանց հետ կողք-կողքի։ Երեք օր մնացել ենք ճանապարհին, մի քանի օր քնել ենք մեքենայում մինչև հասել ենք Գորիս։ Ողջ-առողջ եկանք, բայց էն, ինչ ապրեցինք այդ օրերին, մենակ արցախցիները կիմանան, բառերով չեմ կարող ասել, թե ոնց ենք ամբողջ ճանապարհն անցել»,- պատմում է Թամարա Իսրայելյանը։

Նրա խոսքով՝ հիմա սիրտը հանգիստ է, բայց դեռ չի կարողանում խաղաղվել․ ամեն օր, ամեն րոպե մտքում իր տունն է, իր այգին ու գյուղը։ «Չեմ կարծում, որ կլինի գեթ մեկ արցախցի, որ չմտածի վերադառնալու մասին, բայց թուրքի հետ ոչ մեկ չի ապրի, ոչ մեկ։ Թոռներս ամեն օր ասում են՝ տատի մեր տունն ենք ուզում, էլ չեմ ասում, որ ես իրենցից շատ եմ ուզում, բայց էրեխեքի արցունքները տեսնելով՝ ես ձայն չեմ հանում, սիրտս ցավում ա, բայց լռում եմ, չեմ ուզում էրեխեքիս սիրտն էլ ցավի»,- ասում է Թամարան, գրկում թոռանն ու համբուրում նրա արցունքոտ աչքերը, հետո սկսում է հարցուփորձ անել դպրոցից։

14-ամյա աղջիկը պատմում է, որ դպրոցում իրեն հարազատի պես են ընդունել, արդեն ընկերներ ունի, բայց ամեն օր խոսում է իր հովսեփավանցի ընկերների հետ, որոնք Հայաստանի տարբեր համայնքներում են ապրում։

«Շատ եմ ուզում նրանց տեսնել, Արարատի մարզում բնակվող միայն երկու դասընկեր ունեմ, մնացածը հեռու են։ Երևի մի օր բոլորով կհավաքվենք, իրար կտեսնենք․․․»,- ասում է Թամարան ու լռում, բոլորով լռում ենք ու արցունքները մաքրում։ 

Լռությունն ընդհատում է սեփանակերտցի Մերի Առաքելյանը։ Նա իր երկու երեխաների ու քրոջ ընտանիքի հետ ապրում է չգործող դպրոցի սենյակներից մեկում։ Նրա քույրը Հովսեփավանից է, Իսրայելյանների հարևանը։

Մերին նախ շնորհակալություն է հայտնում Հնաբերդի գյուղապետին, որը ջանք չի խնայում արցախցիներին օգնելու համար, հնաբերդցիներին, որոնք շատ ջերմ են ընդունել իրենց։ «Ինչպես կարող ենք մոռանալ այդ մարդկանց, մեկը միրգ էր, բերում, մեկը տաք կերակուր, մյուսը նոր թխած հաց, գալիս էին մեզ հետ լաց լինում, մեր ցավը կիսում»,- ասում է Մերին։

Նրան դուր է եկել Արարատի կլիման, հատկապես սիրել է Արտաշատ քաղաքը, որն իրեն ինչ-որ չափով հիշեցնում է Ստեփանակերտը։ «Դեռ չգիտեմ՝ ինչքան ժամանակ կմնանք, հետագայում ոնց կլինի, բայց տարբերակը մեկն է՝ հարմարվել ու նոր կյանք սկսել»,- նշում է Մերին ու ինքն էլ չի կարողանալով զսպել արցունքներն ու խնդրում է իրեն չնկարել, ասում է՝ իրեն ոչ մեկ այս վիճակում չի տեսել, ինքն էլ միշտ մտածել է, որ ուժեղ կին է, բայց հիմա այլևս ուժ չունի։

Սեպտեմբերի 28-ին վերջին ընտանիքներից էին, որ դուրս են եկել Ստեփանակերտից:Մերին երկու երեխաների ու մոր հետ Գորիսում արդեն միացել է քրոջ ընտանիքին, որ միասին լինեն։

Սակայն այս ընտանիքի փորձություններն այդքան չեն ավարտվել։ Օրեր առաջ Մերիի աղջիկը վթարի է ենթարկվել։ Վարդուհին, որն ավարտել է Արցախի պետական համալսարանը, ավելի ուշ սովորել է մատնահարդարում, որով էլ զբաղվել է քաղաքում: Նա՝ որպես մատնահարդար արդեն աշխատանքի էր անցել Արտաշատում, աշխատանքից տուն վերադառնալու ժամանակ էլ տեղի է ունեցել վթարը․ «Աղջիկս հրաշքով է փրկվել, ձեռքն է կոտրվել, հիմա աչքիս էլ ոչինչ չի երևում, շնորհակալ եմ Աստծուն, որ երեխաս կողքիս է»։

Նրա տղան էլ՝ Արմենը, սովորում էր Ստեփանակերտի Գրիգոր Նարեկացու անվան ուսումնարանի տնտեսագիտության բաժնում, հիմա ուսումը կշարունակի Արտաշատի քոլեջներից մեկում, Մերին էլ աղջկա ապաքինվելուց հետո կանցնի աշխատանքի։ «Պետք է աշխատեմ, որ կարողանամ նաև մի քիչ խաղաղվել, աչքիս առաջ իմ տունն է, իմ քաղաքը, ոչ մի վայրկյան չեմ մոռանում, բայց պետք է ապրենք, էրեխաներիս ես դեռ պետք եմ»,- ասում է նա։