Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում բենզինի և դիզվառելիքի գները բազմապատիկ թանկ են ԵԱՏՄ մյուս երկրների համեմատ: Միտման պատճառների և խնդրի հնարավոր լուծումների շուրջ Panorama.am-ը զրուցեց տնտեսագետ, Tvyal.com հարթակի ղեկավար Աղասի Թավադյանի հետ:

Ա. Թավադյան-Այո, մեր մոտ բենզինի գինը երկու անգամ ավելի թանկ է, քան ԵԱՏՄ այլ պետություններում: Այստեղ հարցն ավելի շատ քաղաքական է, որովհետև, եթե համեմատենք բենզինի գինը սահմանին և բենզինի գինը մեր ներքին շուկայում, նրանք համարժեք են: Հայաստանում ներքին օլիգոպոլիկ ենթակառուցվածքների խնդիր չկա, որ համաձայնության գան: Մեր մոտ բենզինի շուկան շատ մրցունակ է և այն գինը, որը սահմանին տրվում է մեր ներմուծողներին, գրեթե նույն գինն էլ մենք տեսնում ենք շուկայում:

Եթե մտնենք ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կայք և այնտեղից ներբեռնենք մեր ներմուծման գինը և քանակը, ապա կտեսնենք, որ այն համապատասխանում է ներքին շուկայում բենզինի գնին:

Բենզինի գնի վրա հիմնականում ազդել է համաշխարհային գների աճը, որը պայմանավորված է «ՕՊԵԿ+»-ի՝ բենզինի և ընդհանրապես նավթամթերքի վաճառքի սահմանափակմամբ, որտեղ հիմնական խաղացողները Արաբական Միացյալ Էմիրություններն ու ՌԴ-ն են:  Այս պահին բենզինի պահանջարկն աշխարհում ավելի ցածր է, քան 2019 թվականին: Ըստ էության՝ ավելի ցածր գին պետք է լիներ, բայց քանի որ առաջարկն արհեստականորեն սահմանափակված է, բենզինի գինն ամբողջ աշխարհում բարձրանում է:

Հայաստանում բենզինի գինը որոշվում է դոլարով, այսինքը՝ դոլարի գինն ինչքան բարձրանում է համաշխարհային շուկայում, նույնը մեր մոտ է արձանագրվում: Ճիշտ է՝ մեր բենզինը 95%-ով գալիս է Ռուսաստանից, բայց մենք հիմնականում դոլարով ենք գնում և համաշխարհային շուկայի գների բարձրացման հետ մեր մոտ էլ է բարձրանում:

Panorama.am-Այստեղ ի՞նչ լուծումներ եք տեսնում:

Ա. Թավադյան-Հիմնական լուծումները պետք է լինեն քաղաքական: Առաջին լուծումը կարող է լինել ՌԴ-ի հետ բարիդրացիական հարաբերությունների լավացումը, որը հեռանկարային լուծում է և այս պահին, քանի որ սառեցված են քաղաքական հարաբերությունները, ապա պետք է սպասել:

Երկրորդ՝ Իրանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը և այնտեղից բենզինի գնումը, սակայն սա էլ է քաղաքական որոշակի լուծումներ պահանջում: Օրինակ՝ գիտենք, որ Իրանից եկող գազի խողովակը մեզ չի պատկանում: Այստեղ նորից այլ խնդիրներ կարող են լինել, որովհետև բենզինի այն գինը, որով Իրանից ենք գնում, նույնն է, ինչը որ ՌԴ-ից սահմանին ենք գնում, իսկ Իրանի ներքին շուկայում բենզինը 30 դրամ է:

Երրորդ լուծումը կարող է գնալ Վրաստանի ճանապարհով, որտեղ բենզինը 440-450 դրամ է, բայց վերջինս բենզինը գնում է Ադրբեջանից: Ըստ էության, մեր կառավարությունն այդ ուղղությամբ է գնում, զգացողությունս դա է:

Panorama.am-ՌԴ-ի վառելիքի շուկան ինչո՞ւ չի արձագանքում համաշխարհային տենդենցներին:

Ա.Թավադյան-Բենզինի գինը ՌԴ-ում դրված է ռուբլով, անկախ նրանից, թե դոլարն ինչպես է տատանվում՝ կայուն ռուբլով է: Քանի որ բենզին արտադրող պետություն է, այն իրենց կարող են թույլ տալ: Մենք ներմուծող պետություն ենք, գները մրցակցային են: Օրինակ՝ փետրվարին ռեկորդային ցածր գներ ունեինք՝ 340-350 դրամ մեկ լիտրի դիմաց, որից հետո սկսեց աճել՝ համահունչ համաշխարհային շուկայի գներին:

Բենզինի գնի աճի երկրորդ պատճառը ժամանակավոր բնույթ կրող դրամի արժեզրկումն էր, որը դեպի տնտեսությունը մարդկանց հավատի նվազման հետևանք էր, երբ դրամը չէին ուզում պահել և այն սկսեց արժեզրկվել, իսկ այդ դեպքում այն բենզինը, որը դոլարով էինք առնում, դրամով թանկացավ:Այդ պատճառով էլ երբ հոկտեմեբերին տեսանք որ դրամն արժեզրկվել է՝ հասնելով մեկ դոլարը մինչև 450-480 դրամի, բենզինի գինն էլ բարձրացավ 570 դրամի:

Panorama.am-Դուք ակնարկեցիք, որ ՀՀ իշխանությունները գնում են Ադրբեջանի հետ բենզինի առևտրի հեռանկարի ուղղությամբ, ի՞նչ նախադրյալներ կան նման կարծիքի հիմքում:

Ա. Թավադյան-Եթե նայենք քաղաքական դաշտի գործընթացները՝ «խաղաղության խաչմերուկը» և այլը, կտեսնենք, որ գնում են մեր քաղաքականության դիվերսիֆիկացմանը: Սակայն այն դժվար հարց է և պետք է հասկանալ, որ մեր արտահանման 52 %-ը գնում է Ռուսաստան և դրանք պատրաստի բարձր ավելացված արժեք ունեցող ապրանքներն են: Օրինակ՝ գյուղատնտեսական արտադրանքը, կոնյակը, պլաստիկները գրեթե ամբողջությամբ գնում են ՌԴ: Էլ չեմ խոսում, որ վերջերս զարգացել է ավտոարտահանումը, որը, հասկանալի է, վերարտահանում է: Տրանսպորտային ծախսերի տեսանկյունից Վրաստանից ավելի իմաստ ունի արտահանել դեպի Ռուսաստան, քան բերել Հայաստան և նոր արտահանել ՌԴ, բայց մենք ԵԱՏՄ անդամ պետություն ենք և ավելի շատ մեքենա ենք արտահանում Ռուսաստան: Ձեռնտու է մեքենան բերել Հայաստան՝ մաքսային միության մեջ և արտահանել, որն ավելացված արժեք է տալիս մեր պետությանը:

Մեր արտաքին քաղաքականությունը պետք է դիվերսիֆիկացված լինի և տնտեսությունն նույնպես, բայց ամեն ինչ պետք է հաշվի առնել: Այս պահին բենզինի գնի բարձրացումն ավելի շատ քաղաքական է և տեսնում եմ, որ մոտ ժամանակներում այս քաղաքական հարցը չի լուծվի, որովհետև սառեցված կմնան ռուս-հայկական հարաբերությունները: Արբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիրը դեռևս հեռանկար է, իսկ Պարսկաստանի հետ հարաբերությունները դեռևս Ռուսաստանն է կարգավորում, որովհետև գազի խողովակը, որը գալիս է Իրանից, նույնպես Ռուսաստանին է պատկանում, բենզինն էլ նույն քաղաքական դաշտում է: Ավելի հեռանկարային է, որ մեր քաղաքացիներն անցնեն այլընտրանքային միջոցներին՝ գազին և էլեկտրական էներգիային: Այս պահին տեսնում ենք էլեկտրական շարժիչով մեքենաներն կամաց-կամաց շատանում են Հայաստանում:

Panorama.am-Ինչո՞վ է բացատրվում, որ Հայաստանում բենզինի գինը երկու անգամ ավել է ԵԱՏՄ մյուս երկրների շուկաներում առկա գներից:

Ա. Թավադյան-Առաջին խնդիրը տրանսպորտայինն է, քանի որ եթե Հայաստանի դեպքը հանենք, չնայած մեզանից երկու անգամ էժան է, բայց ԵԱՏՄ մյուս երկրների համեմատ ամենաթանկը Բելառուսում է: Չնայած այն միութենական պետության մեջ է գտնվում ՌԴ-ի հետ և հարաբերություններն այս պահին ամենալավն են, բայց բենզինը մինչև գալիս հասնում է Բելառուս, տրանսպորտային ծախսերի հետևանքով թանկանում է: Նույն խնդիրն ունի նաև Հայաստանը: Ղազախստանը նավթամթերք արտահանող է: Հայաստանը բավական հեռու է գտնվում ԵԱՏՄ երկրներից և հիմնականում տրանսպորտային ծախսերն են որոշում բենզինի գինը:

Բայց, կրկնում եմ, հարցը քաղաքական է, քանի որ մեր ներքին շուկայում բենզինի գինը ոչ թե որոշվում է  ըստ ԵԱՏՄ համաձայնագրի, այլ որոշվում է համաշխարհային գներով՝ ինչպես մեր մոտ է թանկանում բենզինը, այնպես էլ Եվրոպայում: Բայց ԵԱՏՄ համաձայնագիրը հստակ ասում է, որ էներգետիկ ռեսուրսների համար ընդհանուր շուկա պետք է ձևավորվի, ինչը նշանակում է, որ ոչ թե դոլարով և համաշխարհային գներով պետք է որոշվի բենզինի գինը, այլ ներքին շուկայով՝ որպեսզի ԵԱՏՄ պետությունները ունենան ընդհանուր մրցունակություն և հնարավորություններ: Սակայն այս հարցը նույնպես հեռանկարում է, որովհետև հայ-ռուսական քաղաքական հարաբերությունները սառեցված են: Այս ուղղությամբ տարիների ընթացքում որոշակի՝ կաթիլ-կաթիլ, կամաց-կամաց առաջխաղացում եղել է դեպի միասնական շուկա: Օրինակ գազը պետք է ռուսական ռուբլով վճարենք, ճիշտ է գինը դոլարով է ամրագրված, բայց ռուսական ռուբլով ենք վճարում:

Panorama.am-Բենզինի, դիզվառելիքի նման բարձր գները չե՞ն ազդում հայրենական արտադրանքի, մասնավորապես գյուղմթերքի գների վրա:

Ա. Թավադյան-Իհարկե ազդում է: Եթե մենք նայենք ԿԲ-ի վարած դրամավարկային քաղաքականությանը, ապա կտեսնենք, որ դրա վկայությունն այնտեղ կա: Ինչու է մեր արժույթն ամենակայունը դոլարի հանդեպ, այսինքը՝ ռուբլին, եվրոն կարող են տատանվել, բայց հայկական արժույթն հիմնականում «կցված է դոլարին», որովհետև ԿԲ-ն հասկանում է, որ եթե հանկարծակի մեր արժույթը դողա դոլարի համեմատ, արժեզրկվի, ապա ներմուծվող ապրանքների գները, ինչպես նաև դիզվառելիքինը, բենզինինը կարող են հանկարծակի աճել, որը կարող է խփել մեր գյուղատնտեսությանը և ընդհանրապես՝ տնտեսությանը, քանի որ ոչ մեկին ձեռք չի տալիս վառելիքի բարձր գին, որը կարող է բերել գնաճի:

Զրուցեց՝ Ա. Վարդանյանը: