Խմելու ջրի կորուստ ու երկրաշարժի արհեստականորեն ուժգնացում Արարատյան դաշտավայրում
Արարատյան դաշտի ստորերկրյա ջրավազանը խիստ հյուծված վիճակում է։ Այս մասին Panorama.am-ի հետ զրույցում մտահոգություն հայտնեց ջրային ռեսուրսների փորձագետ, հիդրոլոգ, աշխարհագրական գիտությունների թեկնածու Բենյամին Զաքարյանը։
Ըստ մասնագետի, հիմնական պատճառներից մեկը՝ վերջին 10-15 տարվա ընթացքում ձկնաբուծարանների ինտեսիվ զարգացումն է։ Նրա ուսումնասիրությամբ,որը կատարվել է 2016թ․-ին, արդյունահանվում էր մոտավորապես 1 մլդ 600 մլն խմ ջուր, այսինքն՝ 700 մլն-ով ավելին, քան թույլատրելի չափն էր։
«Ինտենսիվ ջրառի հետևանքով այսօր Արարատյան դաշտի ստորերկյա ջրավազանի մակարդակը, մասնավորապես՝ գրունտային ջրերի և արտեզյան ավազանի, իջել է մոտ 6-17 մետրով, ինչը նշանակում է, որ ստորերկյա ջրային ավազանը լուրջ վտանգի տակ է»,- ասաց Զաքարյանը։
Բացի այն, որ Արարատյան ստորերկրյա ջրավազանի ցուցանիշները մտահոգիչ են, նույնիսկ՝ կրիտիկական, մյուս կողմից էլ ձկնաբուծարանների կողմից օգտագործած ջուրը լցվում է Արաքս գետ և հասնում մեր հարևաններին,օրինակ՝ Թուրքիա։ Մինչդեռ այն հնարավոր է կրկնակի օգտագործել՝ լուծելով Արարատյան դաշտի ոռոգման խնդիրը։
«Ձկնաբուծարանների օգտագործած ջուրը, եթե հետ մղվի Արարատյան դաշտ, ամբողջովին հնարավոր է լուծել տարածաշրջանի ոռոգման ջրի խնդիրը։ Իսկ ոչ ոռոգման սեզոնին եղած ջրաքանակը պետք է կուտակել Արարատյան դաշտում կամ հետ մղել դեպի ստորերկրյա ջրավազան»,- ասաց փորձագետը։
Իհարկե այս միջոցառումները մեծ ծախսերի հետ են կապված, սակայն միանգամայն հնարավոր է իրականացնել, թեկուզ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ժամանակն աշխատում է ի վնաս մեզ։
«Եթե մենք քայլերը չձեռնարկենք, ապա 10-15 տարի հետո կկորցնենք ստորերկրյա ջրավազանի նշանակությունը, որն առաջին հերթին լուծում է խմելու ջրի խնդիրը, հետո՝ ոռոգման։ Պետք է նշեմ, որ արդեն իսկ Արարատյան դաշտի 30-ից ավելի բնակավայրեր զրկվել են խմելու ջրից, բախվել են խմելու ջրի խնդրին։ Եթե պոմպերի օգնությամբ նախկինում հնարավոր էր հանել 100-120 մետր խորությունից, ապա հիմա արդեն հզոր պոմպեր են հարկավոր և խորը անցքեր, որպեսզի կարողանան ջուր հանել։ Իսկ ընդամենը 15 տարի առաջ կարողանում էին շատ ցածր հորիզոններից խմելու ջուր հանել, կամ էլ՝ գրունտային ջրերն օգտագործել ոռոգման նպատակով։ Արտեզյան ավազանի ճնշումային գոտին տարեց տարի սկսում է նվազել, պակասել»,- ընդգծեց Զաքարյանը։
Մեկ այլ անհանգստացնող խնդիր է այն, որ արդեն ավազանի դատարկված հատվածը հնարավոր չի լինի արհեստականորեն ջուր ավելացնել։
«Ծանրության ուժի ազդեցության տակ հողային ապարները սեղմվում են։ Իսկ ապարների խտացման և տեղաշարժի արդյունքում արհեստականորեն մեծանում է երկրաշարժերի ազդեցությունը։ Օրինակ, եթե բնական վիճակում այնտեղ գնահատվում է 5-6 բալ, ապա արհեստական վիճակում կլինի՝ 7-8 բալ։ Այս երևույթն արդեն նկատվում է։ Բացի այդ, ապարների խտացման արդյունքում կարող են առաջանալ նստեցումներ, ճաքեր՝ Արարատյան դաշտում ակտիվացնելով վտանգավոր երևույթները»։
Ըստ ջրային ռեսուրսների փորձագետ, հիդրոլոգ, աշխարհագրական գիտությունների թեկնածու Բենյամին Զաքարյանի լուծումները պարզ են՝ նախ սկսել ուսումնասիրություններ կատարել՝ գնահատելու ջրավազանի ներկա իրավիճակը։ Այնուհետև, Կառավարությունը պետք է ձեռնարկի այնպիսի քայլեր, որպեսզի ջուրն օգտագործվի մեր երկրում, ոչ թե հոսի հարևան երկիր։
«Եթե դուրս եկող ջրաքանակությունն անմիջապես սկսեն հետ մղել, հնարավոր է փրկել իրավիճակը։ Սակայն պետք է իմ կարծիքը վերահաստատեմ՝ առհասարակ դեմ եմ Արարատյան դաշտում ձկնաբուծարարնների զարգացմանը՝ ի հաշիվ արտեզյան ջրավազանի, քանի որ ստորերկրյա մեր ջրավազանն առաջին հերթին բնակչության համար է։ Այն առաջին հերթին պետք է օգտագործել նախ խմելու, հետո ոռոգման, դրանից հետո միայն էներգետիկ և տնտեսական նպատակներով։ Սա, ի դեպ, սահմանված է նաև ջրային օրենսգրքով»,- եզրափակեց մեր զրուցակիցը։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Առնվազն երկու կողմ կա, ովքեր չէին ցանկանա, որ ԵԱՏՄ նիստը Հայաստանում անցկացվեր. Արթուր Խաչատրյան
