Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վիճակագրական կոմիտեն հրապարակել է ՀՀ-ի 2023թ. ՀՆԱ-ի երրորդ եռամսյակի ցուցանիշները: Panorama.am-ը «Մոդեքս» խորհրդատվական ընկերության տնօրեն Հայկազ Ֆանյանին առաջարկեց ներկայացնել վիճակագրության տնտեսական հիմնական ցուցանիշները, միտումները և հնարավոր ռիսկերը:

Հ. Ֆանյան-Պետք է նշեմ, որ 2023 թ.-ի  3-րդ եռամսյակում արձանագրվել է 7.4% տնտեսական աճ: Առհասարակ հունվար-սեպտեմբեր ժամանակահատվածի համար այն կազմել է 9.2 % աճ, որին առավել շատ նպաստում ունեցել են հետևյալ երեք ոլորտները, առաջինը՝ առևտրի ոլորտը, որի նպաստումը կազմում է 2.6 տոկոսային կետ, ՏՏ ոլորտը, որի նպաստումը կազմել է 2. 4 տոկոսային կետ և շինարարության ոլորտը՝ 1 տոկոսային կետով:

Panorama.am- ՀՆԱ-ի ծավալի ինդեքսն այս տարի ըստ եռամսյակների նվազել է, համապատասխանաբար՝ առաջին եռամսյակին12.1%-ից հետո երկրորդին հասել է 9.1%-ի, իսկ երրորդ եռամսյակում՝  7.4 %-ի: Ինչպե՞ս կբացատրեք այս երևույթը:

Հ. Ֆանյան-Վերջին եռամսյակենրին արձանագրվել է տնտեսական աճի տեմպի էական նվազում, որը մի շարք պատճառներ ունի՞: Պատճառներից մեկը նախորդ տարվա, այսպես կոչված, բարձր բազային էֆեկտն է, երբ այս տարի հնարավոր չի եղել էլ ավելի մեծ աճ ապահովելու և հետևաբար՝ ունենալ ավելի բարձր աճի տեմպեր:

Երկրորդ պատճառն առանձին ապրանքների մասով կիրառվող պատժամիջոցները և սահմանափակումներն են, որոնք կան: Օրինակ՝ Հայաստանը բավականին մասնագիտացել էր մեքենաների առևտրի վրա, սակայն օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի նոր պատժամիջոցների ուժով սահմանափակումներ մտցվեցին ավտոմեքենաների արտահանման հետ կապված և Վրաստանն էլ է որոշակի սահմանափակումներ կիրառում: Արդյունքում էականորեն նվազել է մեքենաների առևտուրը, հետևաբար նաև՝ այն մուլտիպլիկատիվ էֆեկտը, որը մեր տնտեսության վրա պետք է զգայինք:

Panorama.am-Ինչպիսի՞ն են Հայաստանի ցուցանիշները ԵԱՏՄ, ԱՊՀ երկրների հետ համեմատած:

Հ. Ֆանյան- Մեր տնտեսական աճն  էականորեն գերազանցում է ԵԱՏՄ, ԱՊՀ երկրների տնտեսական աճին:Այդ երկրներում վերջին եռամսյակի տվյալներ չկան, եթե հունվար-հունիս ամիսներին Հայաստանում տնտեսական աճը 10. 5% է կազմել, ապա այլ երկրներում այդ ցուցանիշն շատ ավելի փոքր է եղել: Օրինակ Բելառուսում եղել է 2%, Ղազախստանում  5. 3%, Ռուսաստանում առհասարակ 1. 6% աճ է գրանցվել: Մեր մոտ տնտեսական աճի ցուցանիշներն առաջին կիսամյակի արդյունքներով գերազանցում էին նաև Վրաստանի ցուցանիշը: Մենք տարածաշրջանում բավականին առաջանցիկ ՀՆԱ-ի աճի տեմպեր ենք արձանագրել:

Panorama.am-Մենք բարձր տնտեսական աճ ենք արձանագրում այն դեպքում, երբ տնտեսության հիմնական ոլորտներում՝ արդյունաբերությունում և գյուղատնտեսությունում աճը կա՛մ շատ փոքր է, կամ՝ բացասական: Այս  երևույթն ինչպե՞ս կբացատրեք:

Հ. Ֆանյան-Մեր մոտ տնտեսության կառուցվածքային փոփոխություններ են արձանագրվել 2022 թվականից սկսած:Դրանից առաջ էլ, վերջին տարիներին մենք տեսնում ենք գյուղատնտեսության մասնաբաժնի նվազում: Բայց այս ընթացքում մենք ունեցանք ՏՏ ոլորտի ռուս մասնագետների, զբոսաշրջիկների ներհոսք Հայաստան, որի արդյունքում, բնականաբար, ծառայությունների ոլորտն էական աճ ունեցավ, էլ չեմ ասում, որ շինարարության ոլորտի բումի հետևանքով այս ոլորտի մասնաբաժինն էլ ՀՆԱ-ի կառուցվածքում փոխվեց:

Հետևաբար՝ տեղի է ունեցել կառուցվածքային փոփոխություններ, որոնց էֆեկտներն արդեն զգում ենք: Օրինակ, տնտեսական այս տարվա աճի մեջ գյուղատնտեսության նպաստումը եղել է 0. 1 տոկոսային կետ, այսինքը, գյուղատնտեսությունն էլ մեր մոտ նպաստել է աճին:

Հանքարդյունաբերության ոլորտը 0. 2 %-ով բացասական է եղել, այսինքը՝ զսպել է աճը: Այստեղ ավելացված արժեքը նվազել է 3. 5%-ով, որն ընդհանուր տնտեսական աճի վրա ազդել է -0. 2%-ով: Մեր մոտ մշակող արդյունաբերությունը նույնպես հունվա-սեպտեմբեր ամիսներին նվազել 0. 2 %, որը նույնպես բացասաբար է ազդել 9. 2% տնտեսական աճի վրա:

Մենք արձանագրեցինք հիմնական երեք ոլորտ, որոնք դրական են անդրադարձել ՀՆԱ-ի աճի վրա, բայց երկու ոլորտ բացասական է անդրադարձել մեր ՀՆԱ-ի հունվար-սեպտեմբեր ամիսների ցուցանիշների վրա, այն հանքագործության և մշակող արդյունաբերության ոլորտներն են, որոնք զսպել են ՀՆԱ-ն համապատասխանաբար 0. 2 %-ով, մյուսն էլ դրանից ավելի քիչ, բայց՝ բացասական:

Panorama.am-Գաղտնիք չէ, որ տնտեսական այս աճը պայմանավորված է ժամանակավոր գործոններով՝ կապված ռուս ուկրաինական պատերազմի հետ: Ռիսկեր չկա՞ն, որ այդ գործոնի վերացումից հետո լուրջ խնդիրներ ունենանք մեր տնտեսական ոլորտում:

Հ. Ֆանյան-Այն լրացուցիչ հարկերը, որոնք այս տնտեսական ակտիվության հաշվին կուտակվում է, կառավարությունը, որոշակի բուֆերներ է ստեղծում՝ կայունացման բուֆերներ: Այսինքն, այն ամբողջ հարկերը, որ հավաքվում են, անմիջապես չի ուղղվում ծախսերին: Գործադիրը փորձում է մի քիչ պահուստային միջոցներ կուտակել, որպեսզի այն դեպքում, երբ ունենանք տնտեսական աճի տեմպի նվազում, կամ նույնիսկ՝ տնտեսության անկում, կարողանա այդ կուտակած միջոցների հաշվին վաղվա օրվա մասին մտածել: Տնտեսվարողների առումով ես մտավախություն ունեմ, որ նրանք հետևողական չեն և նույնիսկ այս պահին, որ իրենք էլեկտրատեխնիկայի, ավտոմեքենաների, պահեստամասերի արտահաման մասով կուտակել են մեծ շահույթներ, դրանք կուղղեն հետագայում իրենց համար ավելի կայուն տնտեսական ներուժի ձևավորմանը:

Զրուցեց՝ Արմեն Վարդանյանը: