Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայ-ռուսական հարաբերություններում լարվածությունը կարող է լուրջ խնդիրներ ստեղծել արտահանողների համար։ Գինու ազգային կենտրոնի նախագահ Ավագ Հարությունյանը Panorama.am թղթակցի հետ զրույցում նշեց, որ ռուսական շուկայում արդեն իսկ կա լարվածություն, սպասում են, թե ինչ զարգացումներ կլինեն։

«Իհարկե, չեմ կարծում, որ արտահանման ծավալները ռուսական շուկա շատ կնվազեն, բայց ամեն դեպքում ապագայի մեծ պլաններ առայժմ չեն կազմում, սպասողական վիճակ է»,- ասաց գինեգործը։

Նրա խոսքով՝ հայկական գինու սպառման շուկայի 80 տոկոսը բաժին է ընկնում Ռուսաստանին, ուստի պետք է լուրջ աշխատանք տանել արտահանման շուկայի դիվերսիֆիկացիայի ուղղությամբ: Ըստ նրա՝ թեև վերջին տարիներին որոշակի քայլեր են արվել, այդուհանդերձ, արտահանողները պետք է շատ լուրջ վերաբերվեն դրսի շուկաներին։

«Օրինակ, ռուսական շուկայում հայկական գինին դիտարկվում է որպես էժան պրոդուկտ, նույնը վերաբերում է կոնյակին։ Ծիծաղելի գներ կան արտահանողների մոտ։ Եթե փակվի ռուսական շուկան, մեկ-երկու տարի արտահանողները խնդիրներ կունենան, բայց հետո իրավիճակը կկարգավորվի, այսինքն՝ նրանք կսկսեն այլ շուկաներ փնտրել և որակյալ գինի արտադրել և արտահանել։ Եթե ռուսական շուկան հրաժարվի հայկական գինիներից, ապա մեր կորուստը կկազմի տարեկան մոտ 300 մլն դոլար, բայց չեմ կարծում, որ ամբողջությամբ կհրաժարվեն»,- ասաց Ավագ Հարությունյանը։

Ինչու մոտիվացիա չկա

Գինեգործը նշեց, որ այսօր գինու արտադրության գործընթացն իներցիայով զարգանում է, բացի այդ ֆինանսավարկային ճկուն քաղաքականություն է վարվում․ պետությունը սուբսիդավորում է վարկերը, որի հետևանքով գինեգործական ընկերությունները կարողանում են գյուղացիներից խաղող գնել։ Դա նպաստում է արտադրության ծավալների ավելացմանը։ Սակայն, ըստ Ավագ Հարությունյանի, սուբսիդավորումն իր հերթին խաղողագործության ոլորտում բերում է նոր խնդիրներ։

Նրա խոսքով՝ տարիներ շարունալ խոսում են շուկաների դիվերսիֆիկացման մասին, բայց դա մեծ ջանքեր է պահանջում։ «Շուկաները դիվերսիֆիկացնելու համար առաջին հերթին մրցունակ արտադրանք պետք է լինի։ Մարդիկ չեն ուզում լավ որակի խաղող արտադրել։ Դա նրանից է, որ պետությունը խաղողի մթերումների նպատակով տնտեսվարողներին տրամադրում է սուբսիդիաներ, արդյունքում՝ գյուղացիներն այլևս չեն ցանկանում նոր այգիներ հիմնել, որակյալ խաղող արտադրել՝ իմանալով, որ իրենց ցանկացած որակի խաղողը գնելու են։ Այդ սուբսիդիան ունի և լավ, և վատ կողմեր»,- ասաց Գինու ազգային կենտրոնի նախագահը։

Ըստ նրա՝ պետությունը սխալ քաղաքականություն է վարում, որպեսզի գյուղացին չբողոքի, սուբսիդիա է հատկացնում նրա վատ խաղողի գնման համար, և գինեգործները ստիպված էժան գինի կամ կոնյակ են արտադրում․ «Դա նշանակում է, որ մենք միշտ գտնվելու ենք էժան պրոդուկտի դաշտում, ինչը նաև արտահանման դեպքում է խնդիրներ առաջացնում»։

Ավագ Հարությունյանը աբսուրդ է համարում, որ Հայաստանում ընդամենը լինելով 12 հազար հա խաղողի այգի, ստանում ենք ոչ որակյալ խաղող, մինչդեռ նման պայմաններում պետք է արտադրեինք շատ բարձր որակի խաղող։ ելնելով դրանից, ըստ նրա, արտահանվում են հիմնականում էժան՝ 1,5-2 դոլարանոց գինիներ։ Նրա խոսքով՝ դա հասկանալի կլիներ, եթե ունենայինք հազարավոր հեկտարների հասնող այգիներ։

«Արդյունքում, կարող էինք բարձրարժեք գինիներ արտադրել, որոնք նույնիսկ ինքնաթիռով կարող ենք տեղափոխել, բայց մենք դա չենք անում։ Հակառակը՝ գյուղացիների դժգոհությունից զերծ մնալու համար սուբսիդիա ենք տրամադրում․ արտադրվում է անորակ խաղող, որը, միևնույն է, մթերվելու է։ 

Օրինակ՝ Իսրայելը այնպիսի խաղող սկսեց մշակել, որ դրանից թանկ գինիներ արտադրվեցին։ Այդ երկիրը հիմա 20-ից մինչև 70 եվրո արժողությամբ գինիներ է արտահանում։ Նույնը Շվեյցարիայում է, Ճապոնիայում, Ավտրիայում, երկրներ, որոնք ունեն մոտ 15-30 հազար հա խաղողի այգիներ և երբեք էժան գինիներ չեն արտադրում»,- նշեց գինեգործը։

Որակյալ խաղողի այգի ունենալու համար, ըստ Ավագ Հարությունյանի, անհրաժեշտ է 2-3 տարի, բայց հետո գյուղացին կունենա  բարձրարժեք տեսակի խաղող։ «Իսկ ամենակարևորն այն է, որ մեր խաղողը, գինին ու կոնյակը չեն դառնա քաղաքական սակարկման առարկա, կարտահանենք որակյալ և թանկ գինիներ այն երկրներ, որտեղ դրա պահանջարկը կա»,- ընդգծեց նա։

Միայն բարի ցանկություններ

Գինու ազգային կենտրոնի նախագահն անդրադարձավ նաև կառավարության ներկայացրած «Գինու ոլորտի զարգացման 2023-2032 թվականների ծրագրի» նախագծին, որով նախատեսվում է մինչև 2032 թվականը գինու արտադրության ծավալներն ավելացնել 5 անգամ՝ հասցնելով տարեկան 67 մլն լիտրի ներկայիս 13 մլն լիտրի փոխարեն, արտահանումը 1,018 մլրդի դոլարի, իսկ ներքին շուկայում սպառումը՝ 770 մլն դոլարի։

Նրա գնահատմամբ, ծրագիրը վատը չէ, բայց խաղողի գինու ծավալները 5 անգամ ավելացնելու պոտենցիալ Հայաստանն այսօր  չունի։ Հետևաբար, հարց է առաջանում, թե ինչ սկզբունքով են արտահանման ծավալներն ավելացնելու։

Ըստ նրա՝ միգուցե հնարավոր է արտահանումն ավելացնել 2-3 անգամ, բայց ոչ՝ 5 անգամ։

«Այսօր գինու համար խաղող չունենք, ամբողջ տնկարկների 10-15 տոկոսն է գինու խաղող, մնացածը կոնյակի համար է։ Եթե նորից պետք է գնան սուբսիդավորման և էժան տնտեսության պահպանմանը, ուրեմն չարժե նման ծրագիր գրել, քանի որ էժան գինիներով արտահանում չես կարող ավելացնել։ Միայն բարի ցանկություններ են»,- նշեց Ավագ Հարությունյանը։