Ձեր վստահելի աղբյուրը

Կառավարությունը նախորդ տարի օրենսդրական փոփոխություններ կատարեց, ըստ որի՝ երեք փուլի արդյունքում ՀՀ բոլոր քաղաքացիները պետք է պարտադիր եկամտի հայտարարգրեր ներկայացնեն ՊԵԿ: 2023 թվականից հայտարարատու կհամարվեն այն քաղաքացիները, որոնք 2022 թվականի ընթացքում ստացած կլինեն 20 միլիոն դրամ և ավելի վարկեր և փոխառություններ: 2024 թվականին հայտարարատու կհամարվեն այն քաղաքացիները, որոնք հանդիսանում են վարձու աշխատողներ կամ քաղաքացիաիրավական պայմանագրերի շրջանակում ստացել են աշխատանքների կատարման դիմաց եկամուտներ: 2025 թվականի համար հայտարարագրող են հանդիսանալու բոլոր այն քաղաքացիները, որոնք առաջին երկու խմբերի մեջ չեն: 2025 թվականի արդյունքներով համակարգում կներառվեն բոլոր հայտարարատու քաղաքացիները:

Panorama.am-ը տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Թաթուլ Մանասերյանին խնդրեց պարզաբանել, թե ՀՀ-ն պատրա՞ստ է եկամտի համընդհանուր հայտարարագրի ինստիտուտի ներդրմանը, դրանով ի՞նչ խնդիրներ են լուծվելու և ինչպիսի՞ բարդություններ կարող են առաջանալ:

«Այն կարևոր կառուցակարգ է և պետք է, որ մենք կիրառենք, որովհետև միտված է ստվերային տնտեսության կրճատմանը: Իսկ մեզ մոտ ստվերը, ես բազմիցս նշել եմ, որ տնտեսության ¾-ից ավելին է կազմում: Ամեն դեպքում, հիմա պետք է մտածել, թե որքանով ենք մենք դրան պատրաստ և որքանով է պատրաստ պետությունը:

Հարցն ունի երկու կողմ, նախ՝ աստիճանաբար անցում կատարելու և, երկրորդ՝ հաշվի առնել այն փորձը, որ կուտակված է տարբեր երկրներում՝ իր բոլոր դրական և բացասական կողմերով, որպեսզի մենք նաև դասեր քաղենք: Իհարկե ամբողջությամբ չի կարելի անցնել, քանի որ այն լուրջ դժվարություններ է առաջացնելու միայն հենց պետական ապարատում և հսկայածավալ նյութեր են պետք լինելու մշակել և այլն:

Բայց սրանից զատ, ես կարծում եմ, որ կա խնդրի մյուս կողմը, որը հետևյալն է՝ եթե պետությունը մարդուց պահանջում է հայտարարագիրը, ապա պետք է նաև պատրաստ լինի ստանձնի սոցիալական պատասխանատվություն, երբ մարդ ընդհանրապես ի վիճակի չէ ոչ մի հարկ վճարելու՝ երբ կենսաթոշակի է անցնում, կամ գործազուրկ է դառնում, կամ եկամուտները չի բավականացնում որպեսզի գոյատևի:

Սա շատ կարևոր խնդիր է և պետությունը՝ հատկապես զարգացած երկրներում, սովորաբար շեմ է նշում, օրինակ Միացյալ Նահանգներում 90-ական թվականներին,  այն կարող էր լինել 15-20 հազար դոլարը, որից ներքև հարկել եկամուտները ուղղակի իմաստ չունի, քանի որ մարդը չի վաստակում այնքան, որ գոյատևի, եկամուտը չի բավարարում:

Ես տարիներ շարունակ խոսել եմ և վերջապես այն հիմա պաշտոնապես մտել է շրջանառության մեջ, խոսքը վերաբերում է «աշխատող աղքատներին»: Ժամանակին, երբ դրա մասին ես ներկայացնում էի իմ դիտարկումները, ասում էին՝ այդպիսի հասկացություն չկա: Բայց հիմա արդեն պետությունը ստիպված է այն ասել, որովհետև բավական մեծ թիվ են կազմում աշխատող աղքատները:

Հատկապես վերջին մեկ-երկու տարում ՄԱԿ-ը աղքատության շեմի վերահաշվարկ է կատարել և այն, ըստ էության բերեց նրան, որ ՀՀ-ում նախորդ տարի աղքատությունը գնահատեցին  42%, սա ՀԲ-ի և ՀՀ կառավարության թվերն են: Այս ամեն ինչը մեր համար շատ էական նշանակություն ունի, քանի որ  42%-ը միջին թիվն է, Շիրակի մարզում, օրինակ,  60%-ից ավելին է աղքատությունը: Եթե մարդիկ չունեն բավարար միջոցներ, ապա պետությունը պետք է նշի, օրինակ, որ տարեկան երկու մլն դրամից պակաս ստացողները չպետք է հարկվեն, կամ՝ ավելի քիչը, բայց պետք է որոշակի շեմ սահմանի՝ հաշվի առնելով նաև պարենային նվազագույն զամբյուղի հաշվարկները:

Պատրա՞ս է արդյոք մեր պետությունը դրան, երբ օրինակ, կրկին բերեմ ԱՄՆ-ի օրինակը, չնայած եվրոպական երկրներն նույնպես նման փորձ ունեն, պատրաստ է մեր երկիրը՝ դրանից ավել ինչ վճարվել է, այդ ամբողջ գումարը վերադարձնել բնակչությանը, կամ այն քաղաքացուն, որը վճարել է հարկեր, բայց չի կարողանում գոյատևել: Այսինքը՝ աջակցում է, որպեսզի մարդ կարողանա իր նվազագույն կարիքները հոգալ: Սա շատ կարևոր նշանակություն ունի և եթե մենք այս ճանապարհով չգնանք, այլ միայն հայտարարագրելը դարձնենք պահանջ, և ստացվի այնպես, որ պետությունն իրավունքն ունի, բայց պարտականությունները մոռանա, ապա այն, կարծում եմ, որ կդառնա մի աններելի իրավիճակ»,- ասաց Թաթուլ Մանասերյանը: