Ձեր վստահելի աղբյուրը

Դեկտեմբերի 1-ից Հայաստանում ուժի մեջ են մտնում մի շարք որոշումներ և օրենսդրական կարգավորումներ, որոնք մեծացնում են պետական բյուջե մուտքերի չափերը և նոր պատժամիջոցներով խստացնում վարչարարությունը: Panorama.am-ը Հայաստանի աուդիտորների պալատի նախագահ Նաիրի Սարգսյանին հարցեր ուղղեց՝ պարզելու, թե արդյո՞ք այս քայլերի նպատակները աշխարհաքաղաքական հնարավոր ռիսկերին դիմակայելու համար բյուջեի մուտքերը մեծացնելու նպատակ են հետապնդում:

Ն. Սարգսյան-Հաջորդ տարվա բյուջեի եկամտային մասը պլանավորվել է մոտ 340 մլրդ դրամով ավել, քան  2023 թվականին էր: Դրա մի մասը հավաքագրվելու է բնակարանների վարձակալություններից, որը հենց այսօր՝ դեկտեմբերի 1-ից ուժի մեջ է մտնում, որով յուրաքանչյուր վարձատու ֆիզիկական անձ պարտավոր է հարկային մարմիններին կառավարության սահմանված կարգով ներկայացնել հայտարարություն, որ ինքը հանդիսանում է վարձատու և տարվա կտրվածքով ներկայացնի եկամուտների հայտարագիր և դրանից վճարի 10% հարկ: Եթե վարձատուն այդպես չվարվեց, ապա կտուգանվի առավելագույնը 500 հազար դրամի չափով:

Ինչպե՞ս է վարչարարությունն իրականացվելու: ՊԵԿ-ը հաշվառում է Արցախից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցների հաշվառման հասցեները և ըստ այդ հասցեների՝ նախնական գույքագրում է իրականացնելու և համեմատական վերլուծություն կտա: Այսինքը՝ ովքեր են վարձով ապրում, բնակարանների մոտավոր շուկայական արժեքներն է գնահատելու, որպեսզի որոշի թե ինչ վարձավճարի չափեր կան և նման ձևով վարչարարություն է իրականացնելու:

Վարձատու համարվող ֆիզիկական անձինք չեն կարողանալու իրենք իրենցով այդ հայտարարությունները ներկայացնել և սկզբնական շրջանում կունենանք տուգանքներից բավական լուրջ ներհոսք պետական բյուջե, որին կհաջորդի վարձակալությունների հայտարարագրումները:

Հաջորդը, որ դեկտեմբերի 1-ից է ուժի մեջ  է մտնում և հենց երեկ էր կառավարության նիստում քննարկվում, շահաբաժինների հետվերադարձի սահմանափակումներն էր: Այսինքը նախկինում 5% շահաբաժնի հարկը վճարում էր բիզնեսը, այնուհետև դիմում էր ներկայացնում՝ այդքանի չափով ներդրում կատարելու նախաձեռնությամբ և այդ գումարը հետ էր ստանում: Այժմ որոշները, որնք ՀԴՄ-ի պատճառով կամ այլ դեպքերում տուգանքի են ենթարկվել, նրանք այլևս զրկվում են այդ հնարավորթւոյւնից: Սա ևս կօգնի, որ բյուջեի եկամտային մասը կարողանան կատարեն:

Հաջորդ հարցը շրջանառության հարկ վճարողներին է վերաբերում, որանք ընկնում են խիստ և ագրեսիվ վարչարարության տակ: Նախկին կարգավորմամբ ֆիզիկական անձանցից ձեռքբերումները ազատված էին եկամտային հարկից, բայց արդեն կսկսի գործել այդ համակարգը և նրանք ստիպված նաև այս դեպքում եկամտային հարկ կսկսեն վճարել:

Սրանք են հիմնական փոփոխությունները: Բնականաբար. եկամուտների հավաքագրմանը նաև ազդելու է տեղի ունեցող շարունակական նգնաճը: Այսինքը՝ սպառումը թանկանալու է հանրության համար, որից հավաքագրվելու է պետական բյուջե հարկի տեսքով և եկամտային մասն ապահովվելու է:

Panorama.am-Կարելի՞ է այս ամենից եզրակացնել, որ կառավարությունն արդեն հաջորդ տարվանից կանխատեսում է ռուս-ուկրաինական հակամարտության դրական ազդեցության թուլացում մեր տնտեսության վրա կամ աշխարհաքաղաքական որոշակի տեղաշարժեր և որոշել է բացը լրացնել հարկերը բարձրացնելով:

Ն. Սարգսյան-Ոչ, ցավոք սրտի, մեր պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաները այդքանը չեն կարողանում գիտակցել: Եթե գիտակցեին, ապա իրենց քայլերի բացասական հետևանքների ազդցությունը բյուջեի վրա կարտացոլեին: Սրանք պլանավորում են այն, ինչ ունենք 2023 թվականին, վերևում իմ թվարկած գործոններով պայմանավորված, դրա վրա էլ որոշակի բյուջեի աճ են կանխատեսում:

Բայց ակնհայտորեն իրականացնում են արտաքին քաղաքականության վեկտորի փոփոխություն, որը ենթադրելու է դեպի ՌԴ արտահանումների ծավալների կրճատում, փոխանցող տրասֆերտների նվազում, տուրիստական ներհոսքերի կրճատում և այլն:

Սրան գումարվում է նաև վերջերս ընդունված և կրկին այսօր ուժի մեջ մտնող տրանսպորտային միջոցների շահութաբերության ավելացման մասին օրենքը, որը վնասելու է տրանսպորտային միջոցներ ՀՀ ներմուծելուն և վերաարտահանելուն: Հետևաբար այն կարող է բյուջեի մուտքերի վրա ազդեցություն ունենալ՝ նվազեցնելով դրանք:

Ճիշտ է՝ կառավարությունը բյուջեի ռիսկեր բաժնում նախատեսել է, որ ռուս-ուկրաինական պատերազմի, կամ աշխարհաքաղաքական դասավորումների ֆոնին հնարավոր է իրենց կանխատեսումները չիրականանան, բայց գրել են՝ գրելու համար: Այսինքը, որոշակի անդրադարձ կոսմետիկ առումով արել են, բայց հաշվարկների մեջ այն չի ընդգրկվել:

Զրուցեց՝ Ա. Վարդանյանը