Կրթություն, գիտություն 11:11 09/12/2023 Հայաստան

Հայասաթ-1-ը իռլանդականից 2 անգամ փոքր է . Հրանտ Խաչատրյան

Գիտուժ նախաձեռնության անդամ, YerevaNNի տնօրեն Հրանտ Խաչատրյանը գրում է.

«2023 թվականի դեկտեմբերի 1-ին SpaceX-ի Falcon 9 հրթիռը տիեզերք բարձրացրեց 25 մեծ ու փոքր արբանյակներ: Դրանց մեջ էր մի փոքրիկը, որի շնորհիվ ևս մեկ փոքր երկիր միացավ երբևէ սեփական արբանյակ պատրաստած պետությունների ցանկին:

Այդ փոքր երկիրն էր Իռլանդիայի Հանրապետությունը:

2017 թվականին Իռլանդիայի ամենամեծ համալսարանի մի խումբ պրոֆեսորներ և ուսանողներ առաջարկ պատրաստեցին, որ հավաքեն սեփական արբանյակը և դիմեցին Եվրոպական տիեզերական գործակալության (ESA) հատուկ ծրագրին, որի նպատակն էր ֆինանսավորել համալսարանական փոքր արբանյակների նախագծերը: Առաջարկը ընդունվեց, ու իռլանդացիները սկսեցին աշխատել: Արբանյակը կոչվեց EIRSAT-1, Educational Irish Research Satellite-1:

Արդյունքում պատրաստեցին 2U չափի փոքրիկ արբանյակ: Չափերը՝ 20x10x10սմ: Եթե ճիշտ եմ հասկանում, նախատեսում էին ամիսների ընթացքում պատրաստել ու ուղարկել: Բայց պրոցեսը ձգվեց տարիներ, ընթացքում որոշվեց բարդացնել արբանյակը: Վերջնական տարբերակում երեք հետաքրքիր «գործիքներ» տեղադրվեցին արբանյակում: Մեկը տիեզերական գամմա ճառագայթներ գրանցող նոր տիպի սենսոր է, որը ստեղծել է իռլանդական մի ընկերություն: Երկրորդը մի մոդուլ է, որով իռլանդական մեկ այլ ընկերության ստեղծած նոր պաշտպանիչ նյութ են փորձարկում տիեզերքի էքստրեմալ պայմաններում: Երրորդը նույն համալսարանի մեկ այլ բաժնում պատրաստված նոր տիպի մոդուլ է, որը թույլ է տալիս մագնիսական դաշտի օգնությամբ «պտտել» արբանյակը նախատեսված ուղղությամբ (սրա նման ավելի «ստանդարտ» բան Հայասաթ-1-ի վրա էլ կա):
Արբանյակի վրա ծախսվեց 1․5մլն եվրո: Ֆինանսավորումը կատարվեց ESA-ի ինչպես նաև Իռլանդիայի պետական կառույցների կողմից: Նախագծի հաստատումից շուրջ 6․5 տարի անց արբանյակը թռավ տիեզերք:

Ինչպես գիտեք, նույն օրը նույն հրթիռը տիեզերք հանեց նաև Հայաստանում ստեղծված առաջին արբանյակին:

Հայասաթ-1-ը իռլանդականից 2 անգամ փոքր է (1U), ունի միայն մեկ հետաքրքիր մոդուլ՝ Հայաստանում ստեղծված IMU, որը, էլի, հիմա կփորձարկվի տիեզերական պայմաններում: Արբանյակի վրա ծախսվել է 3 անգամ քիչ գումար, աշխատանքները ավարտվել են 3 անգամ ավելի արագ (~2 տարում): Նախագիծը ֆինանսավորվել և իրականացվել է երկու մասնավոր լաբորատորիաների կողմից (Բազումք և CSIE): ՀՀ հարկատուների վրա այս արբանյակը նստել է մինուս 10 միլիոն դրամ: Ինչու՞ մինուս: Որովհետև տիեզերական գործունեություն ծավալելու համար կազմակերպությունները պետք է բյուջե վճարեն 10 միլիոն դրամ: Շահույթ չհետապնդող հետազոտական խմբերի համար բացառություն չարվեց:

Ինչո՞ւ եմ սա պատմում: Վերջերս հասկացել եմ, որ երկրների, հասարակությունների «քաշային կատեգորիան» երևում է նաև նրանից, թե նման իրավիճակներում, երբ որևէ բան պիտի առաջին անգամ անեն, ի՛նչ մասշտաբով են պլանավորում առաջին քայլը: Թե՛ Իռլանդիայում ու թե՛ Հայաստանում առաջին սեփական ձեռքերով սարքվող արբանյակի պլանավորումը շատ խելացի մարդիկ են կատարել: Գնահատել են հնարավորությունները, պոտենցիալը, ռիսկերը, ու որոշում են կայացրել անել կոնկրետ այս չափի ու այս բյուջեի նախագիծ: Երկու դեպքում էլ բարեհաջող հասել են վերջնական փուլին, կիսատ չեն թողել: Իռլանդիայում չգիտեմ, մեր համար սա հիանալի հաջողություն է:

Ի՞նչ պիտի անենք մենք բոլորս: Եթե ուզում ենք հաջորդ քայլը լինի ավելի տպավորիչ, պիտի մեծացնենք մեր բոլորի գումարային ունակությունները: Ստեղծենք նոր գիտական խմբեր ու նոր ընկերություններ, որ կարող են տիեզերական տնտեսության մաս դառնալ և իրենց արտադրանքը փորձարկեն ապագա արբանյակներում: Ուժեղացնենք պետական մարմիններին, որ ավելի մեծ ռիսկով ներդրումներ անեն այս ոլորտում: Գտնենք նոր ֆինանսավորման աղբյուրներ, կոմերցիալիզացիայի ճանապարհներ, միջազգային համագործակցության նոր ձևաչափեր:
Մեզնից շատերը հեռու են տիեզերական ոլորտից: Բայց կարող ենք մտածել այս նույն հարցի մասին մե՛ր ոլորտների վերաբերյալ: Եթե ձեր ոլորտում սկսեիք խոշոր նախագիծ իրականացնել, ի՞նչ մաշտաբի կլիներ դա: Քանի՞ գործընկեր կազմակերպության հետ կաշխատեիք: Ինչպե՞ս կարող ենք հենց այսօր մեծացնել մեր գումարային ունակությունները, որ ապագայում նոր ծրագրեր սկսելուց միանգամից ավելի մեծ քայլերով գնանք»։
 

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Լրահոս

22:31
Փաշինյանը հայտարարում է, թե 6 պաշտոնյաներին ոչ թե հորդորել, այլ խնդրել է հեռանալ պաշտոններից
«2018 թվականից վեր հանված  խնդիրները պետք է ավելի արդյունավետ հասցեագրվեն»,-բացատրելով վերջին պաշտոնանկությունների պատճառները՝...
Աղբյուր` Panorama.am
22:03
ՀՀ ԶՈՒ հավաքականը թիմային աղյուսակում հունահռոմեական ոճում զբաղեցրել է 3-րդ հորիզոնականը. ՀՀ ՊՆ
ՀՀ ՊՆ-ից հայտնում են, որ ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության վերջնարդյունքում ՀՀ ԶՈՒ հավաքականը թիմային աղյուսակում հունահռոմեական...
Աղբյուր` Panorama.am
21:55
ՔՊ-ական Կարեն Սարուխանյանը վստահեցնում է, որ լավ քնելու համար բարբիտուրատներ պարունակող Կորվալոլ է խմել
ԱԺ ՔՊ-ական պատգամավոր Կարեն Սարուխանյանը գրում է. «2023թ. դեկտեմբերին, երբ «Քաղաքացիական պայմանագիր»  կուսակցությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
21:34
Արամ Առաջինը Լիբանանի հայկական կուսակցապետերի և պատգամավորների հետ խորհրդակցություն է անցկացրել
Մեծին տան Կիլիկիո կաթողիկոսությունից հայտնում են, որ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա․ Վեհափառ Հայրապետի հրավերով, Հայ հոգևոր պետերի և Լիբանանի հայ քաղաքական...
Աղբյուր` Panorama.am
21:15
Առաջիկա օրերին սպասվում է ձյուն
ՇՄՆ «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Լևոն Ազիզյանը գրում է. Նոյեմբերի 25-ի գիշերն առանձին...
Աղբյուր` Panorama.am
20:58
ՀՀ ՆԳՆ-ն որոշակիորեն արտաքին կառավարման տակ է գտնվում․ Ստեփան Դանիելյան
 «Իմ մոտ այն տպավորությունն է, որ գոնե ՆԳ նախարարության առումով արդեն ուղղակիորեն Հայաստանն արտաքին կառավարման տակ է գտնվում...
Աղբյուր` Panorama.am
20:33
Ես այդ խնդիրը լուծելու եմ կացնային ձևով․ Նիկոլ Փաշինյան
Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել Հանրային հեռուստաընկերությանը։ Այս մասին ֆեկսբուքյան էջում տեղեկացրել է Փաշինյանը՝ գրելով․...
Աղբյուր` Panorama.am
20:23
Մուշեղ Մկրտչյանը՝ ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության բրոնզե մեդալակիր
ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Մուշեղ Մկրտչյանը (92 կգ) հաղթեց Հնդկաստանի մասնակցին և նվաճեց Երևանում անցկացվող ըմբշամարտի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:10
Ճիշտ հոր պես․ Քիմ Քարդաշյանը սովորում է իրավաբանության յոթերորդ կուրսում
 Քիմ Քարդաշյանը ոչ միայն ռեալիթի աստղ է, գործարար և բազմազավակ մայր։ Նա նաև ջանասեր իրավագիտության ուսանող է։ Այս մասին գրում է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:59
Տասը տարի առաջ այս օրը․․․ ․ Տիգրան Աբրահամյան
«Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանը գրում է․ «10 տարի առաջ այս օրը, Պաշտպանության բանակի հատուկ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:47
Վաղվա «Իմնեմնիմի»-ի հիմնական ֆոկուսը լինելու է «հերձելու» վրա․ Նարեկ Սամսոնյան
«Իմնեմնիմի» փոդքասթի վարող Նարեկ Սամսոնյանը գրում է․ «Վաղվա «Իմնեմնիմի»-ի հիմնական ֆոկուսը լինելու ա...
Աղբյուր` Panorama.am
19:36
Թռչնամսում հայտնաբերվել են մանրէաբանական անհամապատասխանություններ․ ՍԱՏՄ
 ՀՀ սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ստուգումների արդյունքում կասեցվել է «Ոսկե հավիկ պլյուս» ՍՊԸ-ին պատկանող թռչնամսի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:24
«Արտաշատ» ԲԿ-ն որպես կարմիր գիծ առողջապահությունում. Ծաղիկ Վարդանյան
«Առողջության իրավունք» իրավապաշտպան ՀԿ համանախագահ Ծաղիկ Վարդանյանը գրում է․ «ԱՐՏԱՇԱՏԻ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ ՈՐՊԵՍ ԿԱՐՄԻՐ ԳԻԾ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:09
Սարգիս Գալստյանը մեղավոր ճանաչվեց լրտեսության համար և դատապարտվեց 18 տարվա ազատազրկման
Լրտեսության համար մեղադրվող Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պաշտոնյա, Ստեփանակերտում մոտ կես տարի մնալուց հետո Հայաստան տեղափոխված Սարգիս Գալստյանը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:55
Փոքր պետություններն իրավունք չունեն սխալներ գործել․ Արտակ Զաքարյան
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Արտակ Զաքարյանը գրել է. «2018թ. ապրիլի 17-ին, երբ հասարակության մի հատվածը, Նիկոլի հետ փողոցներն ընկած, փոփոխությունների...
Աղբյուր` Panorama.am
18:41
Էրդողան․ Մեր արտաքին առևտրի դեֆիցիտի ամենամեծ պատճառը էներգիայի դիմաց վճարելն է
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Ստամբուլում մասնակցել է «‎Anadօlu» պետական լրատվական գործակալության էներգետիկ ֆորումին,...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Արփի Դավոյանը կնշանակվի ՊՎԾ պետ
Oragir.News-ի տեղեկություններով, առաջիկայում ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արփի Դավոյանը կնշանակվի ՊՎԾ պետի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:12
Ազգային ողբերգություն է ունենալ մի իշխանություն, որը լեգիտիմացնում է Ցեղասպանությունը․ Լիլիթ Գալստյան
 «Հայաստան» խմբակցության պատգամավորնոր Լիլիթ Գալստյանը գրում է․ «Ազգային ողբերգություն է ունենալ մի իշխանություն, որը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:04
Դժբախտ պատահարի հետևանքով մաhաgել է Հայաստանի կարատեի առաջնությունների բազմակի չեմպիոն Մկրտիչ Ղազարյանը
Այսօր դժբախտ պատահարի հետևանքով կյանքից անժամանակ հեռացել է Հայաստանի կարատեի ազգային ֆեդերացիայի մարզիկ Մկրտիչ Ղազարյանը: Լուրը հայտնում...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Ախալքալաքում տարածված է կոկսակի վիրուսը
Ախալքալաքի մունիցիպալիտետում վերջերս տարածում է ստացել կոկսակի վիրուսը։ Jnews-ի հաղորդմամբ, հիվանդությունն Ախալքալաքում առաջին անգամն է...
Աղբյուր` Panorama.am
17:53
Բնակարանային գողությունը բացահայտվել է դատագենետիկական փորձաքննության եզրակացության արդյունքում
Այս տարվա  հունիսի 1-ին` ժամը 10։30-ին, անհայտ անձը Երևան քաղաքի Մամիկոնյանց փողոցի բնակարաններից մեկի պատուհանից ապօրինի մուտք էր գործել...
Աղբյուր` Panorama.am
17:44
Հայտնի են 2025 թվականի տարվա թռչնի քվեարկության արդյունքները
Հայտնի են «Տարվա թռչուն 2025» քվեարկության արդյունքները։ Ձայները բաժանվել են հետևյալ կերպ. 1․ Հայկական որոր (Larus armenicus)՝...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
Թալանում ու թալանում են, խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
Այս տարվա ընթացքում առաջին անհրաժեշտության տարբեր ապրանքներ, ծառայություններ թանկացել են, թեև ոչ աշխատավարձը, ոչ թոշակը գրեթե չի բարձրացել։...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
ՃՏՊ Աշտարակ-Ապարան ավտոճանապարհին․ կան տուժածներ
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 15:28-ին Արագածոտնի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Աշտարակ-Օհանավան...
Աղբյուր` Panorama.am
16:59
2024 թ.-ին մեկնարկած թանկացումներն ավելի մեծ թափով կշարունակվեն 2025 թ.-ին
Չկարողանալավ տնտեսության մեջ իրական աճ ապահովել՝ Հայաստանի կառավարությունը որդեգրել է ծառայությունների, գների թանկացման և հարկերի բարձրացման...
Աղբյուր` Panorama.am
16:37
Սիսիան-Կապան ավտոճանապարհին ավտոցիստեռնը բախվել է բետոնե արգելապատնեշին, վնասել ջրագիծը և հայտնվել Որոտան գետում
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:10-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Շամբի ՀԷԿ-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
16:37
Նոր կառուցվող էլիտար շենքի շինհրապարակում բետոնախառնիչը կողաշրջվել է. Կա վիրավոր
Այսօր՝ նոյեմբերի 22-ին, արտակարգ դեպք է տեղի ունեցել Երևանում: Shamshyan.com-ը հայտնում է, որ ժամը 12:40-ի սահմաններում Արշակունյաց 23/7...
Աղբյուր` Panorama.am
16:30
Հոկտեմբեր ամսվա տաք մեկնարկը և ցրտաշունչ ավարտը
Օդի միջին ամսական ջերմաստիճանը Հայաստանում կազմել է 7․1°C
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
17:35 22/11/2024

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}