Ձեր վստահելի աղբյուրը

Արցախյան իրադարձությունները հետին պլան մղեցին հասարակությանը հուզող մի շարք խնդիրների լուծման գործընթացները։ Դրանցից են բնապահպանական խնդիրները։ Panorama.am-ը բնապահպան, «Էկոլուր» ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանին խնդրեց ներկայացնել 2023 թվականին հանրապետության բնապահպանական ճակատի վիճակը։

«Նախորդ տարի կառավարությունը որոշ քայլեր արեց բնապահպանական իրավիճակի ուղղությամբ։ Առաջինը, որը ես կցանկանայի նշել, այն է, որ փոքր ՀԷԿ-երը, որոնք անվճար և անխնա են օգտագործում ջրային ռեսուրսները, հունվարի 1-ից պետք է բոլոր ջրօգտագործողների նման վճարումներ կատարեն իրենց օգտագործած ռեսուրսների համար։ Սա դրական քայլ է, քանի որ այն ուղղված է ջրային ռեսուրսների պահպանմանը, իսկ մենք գիտենք, որ 5 տարվա ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ մեր մոտ ՓՀԷԿ-երը շատ վատ, բացասական ազդեցություն ունեն ջրային ռեսուրսների էկոհամակարգերի վրա։

Կառավարությունն այ տարի հաստատեց նաև ձկանբուծարանների համար փակ շրջանառու համակարգի ներդրման դրույթը, սա ավելի շատ ջրի խնայելուն է ուղղված, բաց սկզբից պետք է սկսել հենց ջրի պահպանությունից պետք է կտրոկ սահմանափակել հասանելիությունը խորքային ջրերին։ Խրախուսելի է, որ կառավարությունը նախորդ նիստին ընդունեց որոշում, որով սահմանափակեց  Արարատյան դաշտի խորքային ջրերի օգտագործումը։

Արարատյան դաշտի ստորերկրյա ջրերի բալանսն այնքան խախտված է, որ գիտնականները մտածում են, թե արդյոք կարելի է վերականգնել այն, որովհետև նրանք տեսնում են, որ այնտեղի ջրային հորիզոնների երեք շերտն էլ արդեն խախտված է։

Այս տարի հայտարարվեց, որ Ամուլսարի ոսկու հանքավայրը շահագործվելու է։ Այն շատ խնդրահարույց հարց է, քանի որ երբ գործընթացը սկսվել է՝ տեղեկատվությունը փակ էր։ Բայց երբ հանքի մասին հայտարարվեց և մենք սկսեցինք ուսումնասիրել, անընդհատ նոր խնդիրներ էին առաջանում՝ սկսած ուրանի առկայությունից, որը նրանք ժխտում են, բայց նույն Ալոյանի հոր հոդվածում գրված է, որ այնտեղ կան պաշարներ։

Ուզում եմ ասել, որ խնդիր կա՝ սկսած ուրանից՝ վերջացրած Ջերմուկ առողջարանից, եթե Ամուլսարը բացվի։ Ասվում է, թե իբր շահագործման պատասխանատվությունը վերցրել է Եվրասիական բանկը, բայց մինչև հիմա ոչ մի լումա չի հասցրել դրա համար։ Սա նշանակում է, որ ինչքան խնդիրը մնում է, այնքան ծանրանում է։

Եվրասիական բանկը զարգացման է, կոմերցիոն չէ և այնտեղ Ռուսաստանի ներկայությունն շատ արտահայտված է։ Ասեմ, որ Ամուլսարն ի սկզբանե եղել է քաղաքական կապիտալ, հիմա էլ է քաղաքական կապիտալ և ամբողջ կռիվն այդ կապիտալի համար է գնում։ Այնտեղ ոսկին շատ քիչ է և մարդկանց առողջության և շրջակա միջավայրի հաշվիկ կարելի է ստանալ ոսկու քանակը, բայց հիմանկում այն քաղաքական կապիտալ է, ամենը քաղաքականության համար է։ Ընդհանրապես հանքարդյունաբերությունն իրենից հիմանկանում քաղաքականություն ներկայացնում։ Արդեն քանի ամիս խոսակցություններ կան հանքի շահագործման մասին, բայց դրանից դուրս ոչ մի շարժ չկա։

Այս տարի «Էկոլուր» ՀԿ-ն ավարտել է Կանաչ քաղաքների ծրագրերի մոնիթորինգը։ Ուսումնասիրել ենք Երևանում և Գյումրիում Եվրոպական զարգացման և վերակառուցման բանկի կողմից ֆինանսավորված և իրականացված կանաչ քաղաքների ծրագիրը և փորձել ենք հասկանալ, թե այդ քաղաքներում ինչ ծրագրեր են կատարվել այդ ուղղությամբ։ Երևանում ավելի շատ միջոցառումներ են իրականացվել։

Գնահատվել է, թե այդ քաղաքներում իրականացված ծրագրերն որքանով են համապատասխանում կանաչ պահանջներին և ինչ բացեր են մնացել։ Հայտնաբերել ենք շատ լուրջ բացեր, հիմնական բացը կապված է օդի աղտոտվածության, կանաչ տարածքների և կոշտ կենցաղային թափոնների հետ։

Օդի աղտոտվածության  հետ կապված պահանջը որը դրված է ծրագրերում, Երևանում ոչ միայն չի կատարվել, այլ նաև դժվար, թե կատարվի մոտակա ապագայում, որովհետև մեր մոտ օդն ինչպես աղտոտվել է, այնպես էլ կաղտոտվի։ Աղտոտման հիմնական աղբյուրները՝ շինարարությունը և ավտոմեքենաները, այդտեղից արտանետումները ոչ մի ձևով չենք կարող նվազեցնել, քանի որ  շինարարության ծավալները մեծանում են, նույնը նաև ավտոմեքենաների գործոնը։ Նման ծանրաբեռնված փողոցների պայմաններում  ավելի շատ են արտանետումները։

Վերջինիս ուղղությամբ էլ ոչ մի բան չի արվում։ Մենք առաջարկություններ ենք մշակել ուսումնասիրությունների արդյունքում, որը կներկայացնենք և դրանք կարող են տեղ գտնեն Երևանում և Գյումրիում իրականացվող ծրագերում։

Գյումրիում նույն խնդիրներն են, միգուցե՝ ավելի փորք ծավալով, քանի որ գործունեությունն է փոքր»։