Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի, 2023 թվականը մահաբեր տարի է եղել հատկապես հակամարտության գոտիներում աշխատող լրագրողների համար, որտեղ նրանց սպանությունների թիվը գրեթե կրկնապատկվել է նախորդ երեք տարիների համեմատ: Այդ մասին հայտնում են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գրասենյակից։  Մասնավորապես, այս տարվա վերջին երեք ամիսներին հակամարտությունների գոտիներում սպանվել է 27 լրագրող, ինչը լրագրողների համար ամենամահաբեր եռամսյակն է առնվազն 2007 թվականից ի վեր։

2023 թվականին մասնագիտական պարտականությունները կատարելիս սպանվել է 65 լրագրող՝ նախորդ տարվա 88-ի դիմաց։

«Սակայն 2023 թվականին սպանված լրագրողների թվի այս գլոբալ անկումը ընդգծում է մի շատ մտահոգիչ երևույթ՝ հակամարտության գոտիներում մահացությունների թվի կտրուկ աճ։ Այնուամենայնիվ, հենց նման իրավիճակներում է, որ լրագրողների աշխատանքն ամենակարևորն է»,-ասում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրեն Օդրի Ազուլեյը և հավելում.

«Ես հարգանքի տուրք եմ մատուցում լրատվամիջոցների այս բոլոր զոհված աշխատողներին և կրկնում եմ իմ կոչը բոլոր շահագրգիռ կողմերին՝ մոբիլիզացնել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները՝ ապահովելու որպես քաղաքացիական անձ լրագրողի պաշտպանությունը, ինչպես նախատեսված է միջազգային իրավունքով»:

Իրենց պարտականությունները կատարելիս առնվազն 38 լրագրող և լրատվամիջոցների աշխատող է սպանվել 2023 թվականին հակամարտող երկրներում՝  2022-ի 28 լրագրողների և 2021-ի 20 լրագրողների փոխարեն։ Հակամարտությունների հետ կապված սպանությունների մեծ մասը տեղի է ունեցել Մերձավոր Արևելքում շարունակվող ռազմական գործողությունների հետևանքով։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն հոկտեմբերի 7-ից հայտնում է Պաղեստինում 19 սպանության, Լիբանանում՝ 3 սպանությա և Իսրայելում՝ 2 սպանության մասին: Աֆղանստանը, Կամերունը, Սիրիան և Ուկրաինան նույնպես գրանցել են առնվազն երկուական սպանություններ։

Այս վիճակագրությունը չի ներառում լրագրողների և լրատվամիջոցների աշխատողների մահվան դեպքերը նրանց մասնագիտական գործունեության հետ չկապված հանգամանքներում։ Նման դեպքերի զգալի թիվ գրանցվել է նաև 2023թ. Եվ այս ողբերգությունները միայն այսբերգի գագաթն են։ Արձանագրվել են նաև մեդիա ենթակառուցվածքի և գրասենյակների զանգվածային ոչնչացում, ինչպես նաև այլ տեսակի սպառնալիքների, ինչպիսիք են ֆիզիկական հարձակումները, կալանավորումները, սարքավորումների առգրավումը կամ լուսաբանվող վայրերի մուտքի մերժումը: Մեծ թվով լրագրողներ նույնպես լքել են իրենց երկիրը կամ դադարել են աշխատել։

Նման պայմաններում, այսպես կոչված, «լռության գոտիները» գնալով ավելի տարածված են դառնում բազմաթիվ հակամարտությունների գոտիներում, ինչը լուրջ հետևանքներ է ունենում ինչպես տեղի բնակչության, այնպես էլ ողջ աշխարհի համար՝ տեղեկատվության հասանելիության մասով։

Սա տագնապալի միտում է, չնայած նախորդ տարվա համեմատ աշխարհում սպանված լրագրողների ընդհանուր թվի զգալի նվազմանը՝ 88-ից հասնելով 65-ի, սակայն համաշխարհային այս միտումը պայմանավորված է հակամարտության գոտիներից դուրս սպանությունների թվի զգալի նվազմամբ՝ հասնելով վերջին տասնհինգի տարվա  ամենացածր մակարդակին՝ հատկապես Լատինական Ամերիկայում և Կարիբյան ավազանում, որտեղ գրանցվել է 15 սպանություն՝ 2022 թվականի՝ 43 սպանության դիմաց:

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի աշխատանքը լրագրողների պաշտպանության ոլորտում

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ՄԱԿ-ի գործակալություն է, որը լիազորված է պաշտպանել խոսքի ազատությունը և ապահովել լրագրողների անվտանգությունն ամբողջ աշխարհում: Կազմակերպությունը ղեկավարում է լրագրողների անվտանգության ապահովման և անպատժելիության խնդրի լուծման ՄԱԿ-ի Գործողությունների ծրագրի իրականացումը: Կազմակերպությունը դատապարտում է լրագրողի յուրաքանչյուր սպանություն և հետևում է հետագա դատավարություններին, ինչպես նաև վերապատրաստում է լրագրողների, դատական համակարգի և անվտանգության ուժերի անդամներին: Այն նաև համագործակցում է կառավարությունների հետ՝ մշակելու անպատժելիության դեմ պայքարի քաղաքականություն, օրենքներ և բարձրացնում է գլոբալ իրազեկվածությունը այնպիսի միջոցառումների միջոցով, ինչպիսիք են Լրագրողների դեմ հանցագործությունների անպատժելիությանը վերջ դնելու միջազգային օրը (նոյեմբերի 2) և Մամուլի ազատության համաշխարհային օրը (մայիսի 3), որի 30-ամյակն այս տարի նշվել է Նյու Յորքում գտնվող ՄԱԿ-ի կենտրոնակայանում։

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն արձանագրում և վերլուծում է լրագրողների դեմ ուղղված սպառնալիքների տարբեր ձևերը։ Մասնավորապես, նոյեմբերին կազմակերպությունը զեկուցել է նախընտրական շրջանում լրագրողների նկատմամբ բռնությունների համաշխարհային տագնապալի աճի մասին։ Մասնավորապես2 019 թվականի հունվարից մինչև 2022 թվականի հունիսը  759 հարձակումներ, այդ թվում՝ 5 սպանություն է գրանցվել է 70 երկրներում։ Կազմակերպությունը առանձնահատուկ մտահոգություն է հայտնել այս դեպքերով՝ հաշվի առնելով, որ հաջորդ տարի ավելի քան 60 երկրներում քվեարկության է գնալու 2,6 միլիարդ մարդ։