Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Այս տարի հայ-թուրքական հարաբերություններում էական զարգացումներ չեն եղել, երկու երկրների միջև շարունակվում են, ըստ էության, թշնական հարաբերությունները»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց պատմական գիտությունների թեկնածու, թուրքագետ Վարուժան Գեղամյանը։

Նա նշեց, որ այդ թշնամական հարաբերություններն այս պահին Թուրքիան կարողանում է օգտագործել իր օգտին, դրա շրջանակներում էլ կարողանում է այսպես կոչված բանակցային գործընթացում, որը միայն  անունով է բանակցային, բայց ոչ բովանդակությամբ, պարտադրել Հայաստանին նոր զիջումներ։

«Այդ զիջումները հիմնականում համապատասխանում են թե Ադրբեջանի, թե Թուրքիայի ռազմավարական շահերին ու հետաքրքրություններին մեր տարածաշրջանում։

Այս տեսանկյունից հայկական կողմի որևէ նախաձեռնություն ոչ միայն չի ունեցել որևէ իրական արդյունք, դրական արդյունք  հայկական կողմի համար, ընդհակառակը,  բերել է բանակցային գործընթացում դիրքային նոր կորուստների ու զիջումների։ Հենց այդ շրջանակներում էլ պետք է դիտարկել փետրվարին Թուրքիա հումանիտար շարասյուն ուղակելը, որին զուգահեռ Թուրքիան ու Ադրբեջանը շրջափակման մեջ էին պահում Արցախը, որևէ զիջման չգնացին այդ հարցում։

Հայաստանի կողմից արված քայլը, ըստ էության, ոչ մի բան էր, ընդհակառակը, փաստացի թուրքական կողմը հասկացավ, որ կարելի է շարունակել ճնշումը առանց հայկական կողմի որևէ էական դիմադրության»,- ասաց Վ.Գեղամյանը։

2024 թվականը, թուրքագետի  խոսքով, շարունակվելու է նույն տրամաբանությամբ՝  ճնշման մեծացում, նոր զիջումներ, խոսք լինել չի կարող Հայաստանին նպաստող որևէ զիջման մասին. «Օրինակ, թուրքական կողմը Հայաստանին չի առաջարկելու հումանիտար, ֆինանսական օժանդակություն, չի վերադարձելու Արցախը, չի ստիպելու Ադրբեջանին դուրս գալ Հայաստանի Հանրապետության օկուպացված տարածքներից կամ Արցախի Հանրապետությունից։ Պատրանքը, որ սահմանի բացմամբ Հայաստանը շահելու է, խաբկանք է։ Որևէ հիմք չունենք պնդելու, որ դրանով Հայաստանը շահելու է տնտեսապես կամ որևէ այլ ձևով, ընդհակառակը, սպառնալիքներն էլ ավելի մեծանալու են։ Այս պայմաններում խոսել այն մասին, որ  ինչ-որ դրական քայլ է լինելու նույնիսկ արտաքինից դրական թվացող, օրինակ, սահմանի բացում և այլն, նույնիսկ դրանք տեղի չեն ունենալու»,- ասաց թուրքագետը։

Դիտարկմանը՝ իշխանության կողմից ամեն ինչ դրական լույսի ներքո ներկայացնելն իրականում այդպես չէ, նա ասաց. «Ինչպես մնացած բոլոր հարցերում, այնպես էլ այս հարցում ևս, այո»։

Վարուժան Գեղամյանն ասաց, որ Հայաստանն ու Թուրքիան, ըստ էության, չեն կարող իրար հետ ունենալ բարիդրացիական, բարեկամական հարաբերություններ, քանի որ երկու պետություններն իրենց քաղաքական բնույթով, աշխարհաքաղաքական դիրքով, իրենք իրար հակադիր են։

«Ցավոք սրտի, այդպես է ստացվել։ Հայ-թուրքական հակամարտությունը սկսվել է այս տարածաշրջանում թուրքական տարրի ու թուրքական  պետության ստեղծումից հետո ու շարունակվելու է ոչ թե մինչև վաղը, այլ անդադար, քանի երկու պետությունները կան։ Իրենք իրենց բնույթով հակադիր են, ինչպես, օրինակ, Թուրքիան ու Հունաստանը, Թուրքիան և հարավի արաբական պետությունները։ Հետևաբար, նույնը վերաբերում է  նաև Հայաստանին։

Հնարավո՞ր է երկու երկրների միջև ունենալ  քիչ թե շատ կայունություն։ Այո, այդ կայունությունը հնարավոր էր ապահովել ուժեղ հայկական բանակի շնորհիվ, որը, փաստացի մինչև 2018 թվականը առնվազ ստացվել է։ Այնպես չէ, որ Թուրքիան չի ուզել մինչ այդ հարձակվի Հայաստանի վրա։ Ուզել է, բայց դրա հնարավորությունը չի ունեցել, քանի որ և աշխարհաքաղաքական միջավայրը, և հայկական պետության հնարավորությունները թույլ են տվել զսպել Թուրքիայի հնարավոր  հարձակումը, թեև 1992-93 թվականին այդպիսի փորձերի նախապատրաստություն եղել է։

Հնարավոր է կայունություն և թուրքական սպառնալիքի հնարավոր չեզոքացում միայն այն պարագայում, եթե հայկական պետությունը և ներսից, և արտաքին իր հնարավոր գործընկեր դաշնակիցների հետ կարողանա բարձրացնել իր անվտանգային միջավայրի այս պահին առկա հնարավորությունները։ Այդ պարագայում այո, մենք կունենանք խաղաղություն։ Բայց խոսել այն մասին, որ Թուրքիան այստեղ ներդրումներ կանի, այնպես կանի որ Հայաստանն ուժեղանա, ոչ միայն միամտություն է, այլ, ըստ էության, գիտակցված հանրությանը մոլորության և նոր ցեղասպանության տանել»,- ասաց թուրքագետ Վարուժան Գեղամյանը։