Ձեր վստահելի աղբյուրը

««Հայոց պատմություն առարկայի 7-րդ դասարանի դասագրքում պետք է ընդգրկված լիներ  «Հայ եկեղեցու պատմություն» դասագրքի համապատասխան նյութը։ Առաջին իսկ հայացքից պարզ դարձավ, որ այնտեղ ներկայացված չէ մեր նյութի ողջ ծավալը, եղածն էլ ներկայացված է  խեղաթյուրված վիճակով, հետևաբար մեզ համար անընդունելի է այդ դասագրքի կիրառությունը»,-ասուլիսում ասաց Մայր Աթոռի Կրթական հանձնախմբի ատենապետ, Շիրակի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ․ Միքայել արքեպիսկոպոս Աջապահյանը։

Սրբազանը նշեց՝  զարմացել են, երբ գրքի տիտղոսաթերթում նշված է, թե իբր դասագիրքը պատրաստվել է  Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի հետ գործակցությամբ, մինչդեռ ոչ մի հարաբերություն չի հաստատվել Մայր Աթոռի ոչ մի կառույցի հետո. «Ապակողմնորոշող հայտարարությունը դրված է հավելյալ կերպով մարդկանց մոտ այլ պատկերացսում ստեղծելու համար, որ իբր  Մայր Աթոռը նույնպես մասնակից է այս  դասագրքի կազմմանը»։

«Այս դասագիրքն իր այսօրվա վիճակով անընդունելի է ոչ միայն Մայր Աթոռի համար և ոչ միայն այն պատճառով, որ այնտեղ եկեղեցագիտական նյութերը սխալ են, ընդհանրապես շեղվել է, էականորեն և արմատապես տարբերվում է մինչ օրս գոյություն ունեցող չափանիշներից. լրիվ փոխված է  մոտեցումը, հերոսները դարձել են հակահերոսներ, հակահերոսները՝ հերոսներ»,- ասաց Միքայել սրբազանը։

Ասուլիսին ներկա Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի դիվանապետ Տ․ Արշակ արքեպիսկոպոս Խաչատրյանն ասաց, որ դասագիրքը հեղեղված է  բազմաթիվ սխալներով և բացթողումներով։

«Երբեք ես ինքս զմայլված չեմ եղել նախընթաց տարիների դասագրքում տեղ գտած գիտելիքներով, կային սխալ դիրքորոշումներ, պատմական  տարբեր իրադարձությունների վերաբերյալ վիճելի ներկայացումներ։ Բայց այն, ինչ այս դասագրքում է  ընդգրկված, որևէ ձևով համադրելի չէ նախընթաց դասագրքերի հետ»,- ասաց Արշակ սրբազանը։

Օրինակի համար Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի դիվանապետն ասաց, որ  նախընթաց դասագրքերում որևէ ձևով կասկածի տակ չէր առնվում Վարդանանց սխրանքը, Վարդանի, եկեղեցու առաքելությունը։

«Եթե սրանից 10 տարի առաջ որևէ մեկը փորձեր  մեզ համոզել, որ Հայաստանում հնարավոր է գրվեր այդպիսի դասագիրք, հավանաբար իրեն  կմեղադրեին շատ  որոշակիորեն դավադրապաշտպության մեջ։ Բայց այս օրերին կատարվող բացահայտումների  շրջանակներում արձանագրում ենք՝ այն, ինչ  այսօր տեղ է գտել այդ դասագրքում, նախապատրաստվել է տարիներ առաջ»,- ասաց Արշակ սրբազանը։

Նա նշեց, որ 2018 թվականի դեկտեմբերին ծանոթացել է  մի շարք կազմակերպությունների պատրաստած զեկույցին, այդ թվում «Բաց հասարակության» հիմնադրամ,  «Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ», որոնցում ներկայացված է Հայաստանի զարգացման հեռանկարները, անդրադարձ կա կրթութան ոլորտին։ Շատ շեշտված կերպով այդ առաջադրանքների մեջ հետևյալ միտքն էր արտահայտվում, որ պետք է ձերբազատվել կարծրատիպերից։ Իսկ թե որոնք են կարծրատիպերը, կարծում եմ, մեր այսօրվա իշխանությունների բառապաշարում  շատ հստակ է, թե իրենց բառարանում դա ոնց է մեկնաբանվում։ Օրինակ,  ազգային ինքնությունը, Ցեղասպանության նկատմամբ վերաբերմունքը , մեր պահանջատիրությունը, հայ դատը կարծրատիպի արժեք ունի։

Առաջադրանքը հետևյալն էր՝ բոլոր հնարավոր ճանապարհներով պետք էր հրաժարվել այդ կարծրատիպերից՝ հայ դատից, հայկական ինքնությունից, ինքնության վերաբերյալ անհասկանալի իրենց պատկերացումները պետք է զետեղվեին։ Այս առումով որևէ անկնակալ չէր կարող լինել, որ դասագրքում կարող էին ընդգրկված լինել այս հայեցակարգային դրույթները»,- նշեց Արշակ Սրբազանը։

Նա նշեց, որ դասագրքում Հայկ նահապետի մասին մեկ հիշատակություն կա, Արարատ սարի սրբազան լինելու վերաբերյալ, Սուրբ Էջմիածնի մասին շատ կցկտուր հիշատակություններ կան։ Արարատ սարի  հիշատակությունը որոշակի պահանջատիրության հետ կապելը, ըստ Սրբազանի, որոշակի մտավախություններ է առաջացնում որոշ մարդկանց մոտ։

«Ես կասկած չունեմ, որ սա քաղաքական գծի ուղիղ արձագանքն է դասագրքերի մեջ»,- նշեց Արշակ Սրբազանը։

Գրքում նշված է, որ հայ եկեղեցու հիմնադիրը Տրդատ թագավորն է։ 

«Մենք էլ միամտորեն կարծում էինք, որ եկեղեցու հիմնադիրը  Քրիստոսն է և առաքյալներն են  քարոզել։ Մարդիկ ցանկանում են ներկայացնել, որ եկեղեցու հիմնադիրը Տրդատ թագավորն է»,- ասաց նա։ 

Արշակ Սրբազանի ներկայացմամբ, գրքում նշվում է՝ պատմությունը պետք է վերատեսել. «Միգուցե պատմության նկատմամբ մեր մոեցումնե՞րը պետք է վերատեսենք։ Պատմությունը հնարավոր չէ վերատեսել, պատմությունն այն է, ինչ տեղի ունեցել է։ Ըստ էության, միամտորեն,  հավանաբար, մատնում են իրենք իրենց, որ մարդիկ ուզում են պատմությունը խմբագրել, ոչ թե  պատմության նկատմամբ իրենց մոտեցումները խմբագրել» ։

Ըստ Արշակ սրբազանի, առաջին հայացքից կարող է  Հայաստանում տեղի ունեցող ողբերգական իրադարձությունների կոնտեքստում  փոքր-ինչ չափազանց թվա իրենց արձագանքը «Հայոց պատմության» դասագրքի հետ կապված, բայց հավատացանում է, որ արձագանքը եթե ոչ պակաս, ապա ավելի չէ։

«Այս դեպքում գործ ունենք սերունդների դաստիարակության հետ։ Պատկերացրեք սերունդների գիտակցության մեջ մխրճվում են կերպարներ, իրադարձություններ, ու դրանց վերաբերյալ յուրահատուկ մոտեցումներ, հերոսները դառնում են հակահերոսներ, հակահերոսները՝ հերոսներ։
Տպավորություն է ձևավորվում, որ փորձ է արվում պատմությունը մեզ մոտ շարադրել՝  համապատասխանեցնելով արտաքին պահանջներին, արտաքին ճաշակներին։ Ամբողջ վտանգն այստեղ է, խնդրի վտանագավորությունը հենց սրանում է»,- ասաց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի դիվանապետ Տ․ Արշակ արքեպիսկոպոս Խաչատրյանը։

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Քրիստոնեական դաստիարակության կենտրոնի տնօրեն Հոգեշնորհ Տ․ Զաքարիա ծայրագույն վարդապետ Բաղումյանն ասաց, որ իրականում նոր դասագիրքը հետևանք է, պատճառը հանրակրթական պետական չափորոշիչն է։ 

«2020 թվականին, երբ շրջանառության մեջ դրվեց  այս չափորոշչի նախագիծը ու սկսվեց քննարկվել, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի կրթական հանձնախումբը հանդես եկավ պաշտոնական կարծիքով՝ ասելով, որ այս նախագիծը պետք է վերատեսության ենթարկել, քանի որ այս չափորոշչի հիման վրա ստեղծված դասագրքերը լինելու են ավելի վատը։ Մայր Աթոռը կոչ էր անում հայրենի կառավարությանը դադարեցնել քննարկումները պետական չափորշիչ վերաբեյալ, քննարկումներում ներգրավել մասնագիտական կառույցներին»,- ասաց Տ․ Զաքարիա ծայրագույն վարդապետ Բաղումյանը։ 

Նա նշեց, որ դասագիրքը լի  է եկեղեցագիտական, պատմագիտական, մեթոդաբանական սխալներով։

«Հսկատորեն տեսնում ենք արժեքային համակարգի փոփոխություն։ Բարձրացված արդարացի քննադատումների պատճառն այն է, որ սա պարզապես նախերգանքն է, այս դասագրքին հաջորդելու են այլ դասագրքեր»,- ասաց Տեր Զաքարիան։