Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ի՞նչ հիմնական արդյունքներ ապահովվեց Հայաստանի տնտեսության ոլորտում անցնող տարում։ Որո՞նք էին 2023 թ. հիմնարար տնտեսագիտական ցուցանիշները։ Հարցերի պատասխանը ստանալու համար Panorama.am-ը դիմեց տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Թաթուլ Մանասերյանին։

Թ. Մանասերյան-Ամփոփելով տարին, կարելի է ասել, որ  մենք մոտ ենք պատահական գործոններով պայմանավորված , իներցիոն զարգացման սցենարի ավարտին։ Կարծում եմ, որ այս տարվա ցուցանիշները կլինեն բարձր, թերևս՝ ԵԱՏՄ շրջանակներում ամենաբարձր աճի տեմպերը։ Սակայն այն միայն առաջին հայացքից կարող է ոգևորություն առաջացնել, իրակիանում բավական լուրջ խնդիրենր են դրա հետևում թաքնկված։

Պարզ է, որ անցյալ տարվա երկնիշ տնտեսական աճը ռելոկանտներով պայամնավորված աճ էր, իսկ այս տարի զգացվեց արդեն, որ մենք չկարողացանք այն, ինչ մեզ ընձեռնված էր, մասնավորապես՝ տրասֆերտների մեծ ներհոսքը, որն աննախադեպ կարելի է անվանել անկախության ողջ ժամանակահատվածի  համար, չկարողացանաք դրա նույնիսկ չնչին մասն ներգրավել տնտեսության մեջ։

Նույնիսկ այն փոքր ներդրումները, որոնք ռելոկանտները փորձեցին բերել ՀՀ՝ փորքր բիզնեսի մեջ, ցավոք սրտի, դրա զգալի մասն արդեն դուրս է եկել երկրից, քանի որ այստեղ բավարար պայմաններ այդպես էլ չստեղծվեցին, այլ երկրներում ավելի գրավիչ պայմաններ ստեղծվեցին, անգամ այն երկրներում, որտեղ Ռուսաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները, մեղմ ասած, փայլուն վիճակում չեն։ Խոսքս առաջին հերթին Վրաստանի մասին է։

Կարծում եմ, որ հեռու չէ այն օրը, երբ ռուս-ուկրաինական հակամարտությունը կստանա իր հանգուցալուծումը և  դրանցից հետո չեմ կարծում, որ նոր հրաշքներ են տեղի ունենալու, ինչը Հայաստանին թույլ կտար նույն կերպ ապահովել նման բարձր տնտեսական ցուցանիշներ։ Հիմանկանում այս միտումներն են, որ պետք է հաշվի առնել 2023 թվականին։
Իհարկե, եղան նաև այլ զարգացումներ, ես կասեի՝ իրարամերժ, որովհետև կառավարությունն այդեպս էլ չի կարողանում կողմնորոշվել, նախ՝ քանի որ չունի հստակ տնտեսական ռազմավարություն և երկրորդ՝ չի կարողանում կողմնորոշվել գործընկերության առումով, թե որ երկրների հետ ձեռնտու կլինի ծավալել հիմնական համագործակցությունը։ Այս առումով մենք մնում ենք խոցելի երկիր։

Panorama.am-Տարածված կարծիք կա, որ մեծ ներդրումներ են կատարվել շինարարության ոլորտում, այն հիմնարա՞ր է, զարգացման տեսանկյունից՝ հեռանկարայի՞ն ցուցանիշ է։

Թ. Մանասերյան-Տարվա ընթացքում շինարարության ոլորտում կատարված ներդրումներն էպիզոդիկ են, կապիտալ ներդրումներ չեն, որոնք պետք է  արվեին ապագայի համար։ Ինձ համար կարևոր ներդրումները դրանք կրթության գիտության մեջ ներիդրումներն են, մարդկային կապիտալի մեջ ներդրումներն են։ Դրանք, բնականաբար, պետք է բխեն հստակ մոտեցումներից՝ ունի՞ Հայաստանը հստակ զարգացման նպատակ, որոշակիացվա՞ծ են դրանք։ Ասում եմ, որ չկա և, ընդ որում, չկա ոչ միայն այս կառավարության օրոք, այլ որևէ այլ կառավարության օրոք։ Խոսքը հեռանկարային զարգացման մասին է։ Այլապես թուղթ մրոտելը, թե՝ ունենք կառավարության 5-ամյա ծրագիր, կառավարության գործունեության ծրագիր, բոլոր կառավարություններն էլ այդպիսի բաներ նեկայացրել են։

Մեր երկիրը 15 վարչապետ է ունեցել և նրանցից ոչ մեկը ձայն չի հանում,  թե իրենց ժամանակի արած աշխատանքի արդյունքը, որն է, շարունակությունը որը պետք է լիներ։ Այդ երկչոտությունն ինձ համար հասկանալի չէ։ Եթե նրանցից 1-2-ն էլ խոսում են, ապա ՝հոխորտանքով, դժգոհությամբ, որոնց շատ պայմանական կարելի է ասել նախկին վարչապետեր։ Վարչապետերը, որոնք ղեկավարել են երկիր, տնտեսություն, պարտավոր են այսօր նոր միտք հայտնել, նոր ծրագրերով հանդես գալ և ելք ցույց տալ, ոչ թե նստել ամեն ինչ սևացնել և բամբասկոտ կանանց նման այլ խոսակցություններով զբաղվել։

Պարզվում է, որ ՀՀ-ն չի ունեցել նորմալ վարչապետ, բոլորն այսպես եկել և հպանցիկ գնացել են և վախենում են այսօր ձայն հանել, քանի որ կարող են իրենց գլխին բամփել, իսկ այն վարչապետին չի բնութագրում։ Ես դեռ չեմ խոսում առանցքային ճյուղերի նախարարների մասին, որոնք էլ թաքնվել են ինչ-որ անկյուններում։ Հազվադեպ՝ 1-2 նախկին նախարար կտեսնեք, որ լրջմիտ գուծունեությամբ են զբաղված։ Դժբախտությունը նաև սրա մեջ պետք է որոնել, որովհետև երկիրն իրականում տեր չունի, չկան մարդիկ, որ իրենց պատասխանատու զգան այս իրավիճակի համար՝ ո՛չ ներկաների, ո՛չ նախկինների մեջ։